Dərslik (I hissə)
Yüklə 3,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Pedaqoji konsilium” metodu
- Məktəb sənədlərinin öyrənilib təhlil edilməsi.
- Nəzəri, tədris–metodik ədəbiyyatın öyrənilib təhlil edil- məsi.
- Azərbaycan dilinin tədrisi metodikasının baĢqa elmlərlə əlaqəsi
17
mək məqsədi ilə aparılan yazılı sorğudur. Anket sorğusu- müsahibənin daha etibarlı növüdür. Anket sorğusunda sual- ların düzgün seçilməsi və ifadə olunması mühüm Ģərtdir.
fakt, hadisə ilə bağlı müəllimlərin kollektiv müzakirəsi, fakt və ya hadisənin qiymətləndirilməsi, çətinliklərin araĢdırılması və optimal tədbirlərin müəyyən edilməsi metodudur. Məktəb sənədlərinin öyrənilib təhlil edilməsi. Pedaqoji sənədlərin və fəaliyyət məhsullarının öyrənilməsi - tədqiqatda bəzi zəruri faktları toplamağa xidmət edən metodlardır. Məktəb sənədləri (jurnallar, hesabatlar, iĢ planları, Ģəxsi iĢlər və s.), habelə Ģagirdin fəaliyyət məhsulları (yazı, rəsm, əmək iĢləri, ya- radıcılıq məhsulları və s.) təlim-tərbiyə iĢlərinin vəziyyəti, təlim müvəffəqiyyəti haqda müəyyən məlumat əldə etməyə imkan verir. Hər bir sinifdə Azərbaycan dili tədrisinin nəticələri diqqətlə öyrənilir, təhlil edilir, təlim prosesində yol verilmiĢ nöqsanların xarakteri, onların baĢvermə səbəbləri aĢkara çıxarılır.
təhlili və nəticə çıxarılması məqsədini daĢıyır. Nəzəri tədqiqatlar praktik faktlar səviyyəsində yox, əsasən, pedaqoji anlayıĢlar səviyyəsində aparılır və Azərbaycan dili tədrisinin köklü prob- lemlərinə həsr olunur. Nəzəri tədqiqat metodlarına daxildir: təhlil və tərkib, induksiya və deduksiya, modelləĢdirmə, müqa- yisəli-tarixi təhlil metodları. Nəzəri təhlil metodu pedaqoji hadisələri tərkib hissələrinə bölməyi, baĢlıca əlaməti, xüsusiyyəti ayırmağı nəzərdə tutur. Təhlil həmiĢə tərkiblə (analiz-sintez) ayrı-ayrı hissələrin, əla- mətlərin əlaqələndirilməsi, ümumiləĢdirilməsi ilə müĢayiət olunur, onunla tamamlanır. Təhlil və tərkibin vəhdəti pedaqoji hadisələrin mahiyyətini dərk etməyə, ümumidən xüsusi, xüsu- sidən isə ümumi cəhəti tapmağa imkan verir. Elmi tədqiqatlarda çox vaxt induksiya (konkret faktlardan ümumi nəticələr çıxarmaq) və deduksiya (ümumi nəticəni konkret faktlara tətbiq 18
etmək) metodlarına da müraciət olunur. ModelləĢdirmə - müəy- yən pedaqoji sistemi xüsusi analoqlar (modellər) yaratmaq yolu ilə təsvir etmək metodudur. Bu metod əyani-obrazlı Ģəkildə (sxem, çertyoj, sözlə təsvir) öyrənilən pedaqoji prosesi xarakte- rizə etməyə imkan verir. Bu yolla, məsələn, Azərbaycan dili dərsinin mərhələlərinin, onun müxtəlif tiplərinin səmərəli mode- lini qurmaq olar. Müqayisəli-tarixi təhlil metodu müxtəlif tarixi dövrlərdə Azərbaycan dilinin tədrisi vəziyyətini müqayisəli Ģəkildə öyrənməyə, bu əsasda müasir Azərbaycan dilinin tədrisi prob- lemlərinin həlli yollarını müəyyənləĢdirməyə imkan verir. Nəzəri, tədris–metodik ədəbiyyatın öyrənilib təhlil edilməsi pedaqoji ustalığın artmasına güclü təkan verir.
nəzəri metodlar əlaqəli Ģəkildə tətbiq olunur. Belə metodlara eksperiment, təcrübi-eksperimental iĢ, sınaq metodları daxildir. Pedaqoji eksperiment müəyyən pedaqoji fərziyyəni yoxlamaq metodudur. Onun məqsədi pedaqoji prosesdə səbəb-nəticə əlaqələrini, kəmiyyətlər arasındakı asılılığı öyrənməkdən, yeni forma və metodların səmərəliliyini aĢkara çıxarmaqdan və s. ibarət ola bilər. Məqsədinə görə pedaqoji eksperimentin bir neçə növü ayırd edilir: müəyyənedici, öyrədici və yoxlayıcı eks- periment. TəĢkili formasına görə eksperiment üç cür olur: təbii (adi, təbii Ģəraitdə keçirilir), laborator (laboratoriya Ģəraitində keçirilir) və kompleks (həm təbii, həm də laborator Ģəraitdə keçirilir) eksperiment. Eksperimentin təĢkili üçün iki paralel sinif (qrup) götürülür: bunlardan birində iĢ yeni qaydada təĢkil edilir (eksperimental sinif və ya qrup), digərində isə ənənəvi qaydada aparılır (kontrol sinif və ya qrup). Müəyyən müddətdən (1 yarımil, 1 il) sonra hər iki sinifdə (qrupda) iĢin nəticəsi yox- lanılır və bir-biri ilə müqayisə edilir. Eksperiment yaxĢı nəticə verərsə, onu bir qədər geniĢ miqyasda keçirmək lazımdır. Eksperimentin səmərəli nəticə verməsi üçün onu baĢqa metod- larla (müĢahidə, müsahibə, anket sorğusu və s.) əlaqələndirmək mühüm Ģərtdir. 19
Tədqiqatlarda eksperiment metodu ilə yanaĢı təcrübi- eksperimental iĢ, sınaq metodları da tətbiq olunur. Bu zaman müəyyən plan üzrə təcrübə iĢləri aparılır, onların səmərəliliyi öyrənilir. Pedaqoji tədqiqatlarda yeri gəldikcə riyazi-statistik və sosioloji metodlara da müraciət olunur. Riyazi-statistik metodlar tədqiqatın nəticələrini kəmiyyət baxımından təhlil etməyə imkan verir. Azərbaycan dilinin tədrisi metodikasının tədqiqində nəzərdən keçirilən metodların kompleks tətbiqi tədqiqatın uğurlu və obyektiv olmasını təmin edən əsas Ģərtdir.
elmlərlə əlaqəsi Hər bir fənnin optimal tədrisi müəllimdən onun nəzəri əsaslarını, əlaqədə olduğu elm sahələrini dərindən bilməyi tələb edir. Ana dili təlimi metodikası da öz xüsusi müd- dəalarını əlaqədə olduğu elmi mənbələrə əsaslanmaqla meydana çıxarır. Azərbaycan dilinin tədrisi metodikası elmi bir sıra elm- lərlə sıx bağlıdır. Onun istinad etdiyi elmi mənbələr aĢağı- dakılardır: dilçilik elmi və onun bütün Ģöbələri, pedaqogika, psixologiya, məntiq, ədəbiyyatĢünaslıq, gigiyena, fəlsəfə, məntiq, uĢaq ədəbiyyatı və s. Dilçilik elmi və onun bütün Ģöbələri Azərbaycan dilinin tədrisi metodikası elminin nəzəri bazasını təĢkil edir. Azərbaycan dili üzrə hяр щансы анлайыш, дил щадисяси, гайда вя тяриф шаэирдлярин Ģifahi və yazılı nitqinin inkiĢafına yönəlmiĢdir. Ġбтидаи синифлярдя dил цзря кечирилян щяр бир дярс мащиййят етибариля нитг инкишафыna xidmət edir, çцнки ибтидаи синифлярдя ана дили тядрисинин башлыъа принсипи нитг инкишафыдыр. Одур ки, щяр бир дярсдя нитг инкишафы цзря мцвафиг вярдишлярин ашланма- сы нязярдя тутулур. Azərbaycan dili üzrə dərslər шаэирдлярин са- вадлы йазыйа йийялянмяляриня, онларын нитгинин, тяфяккцрцнцн инкишафына кюмяк едир. Yüklə 3,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|