Dərslik (I hissə)

 

11 

Azərbaycan dilinin tədrisi metodikasınin inkiĢaf 

qanunauyğunlaqları 

 



 

Azərbaycan  dilinin  tədrisi  metodikasınin  inkiĢaf 

qanunauyğunlaqları  



 

 Qabaqcıl məktəb və müəllimlərin iĢ təcrübələri 



 

Əvəllər  əldə  edilmiĢ  fikirlərə  düzgün  əsaslanmaq,  köh-

nəliklə yeniliyi düzgün əlaqələndirmək  



 

Elmi-tənqid azadlığı  

Təhsildə aparılan islahatların əsas məqsədi təhsilin key-

fiyyətinin  yüksəldilməsidr.Təhsilin  keyfiyyətinin  yüksəldil-

məsi və idarə olunması Milli Kurikulum çərçivə sənədində öz 

əksini tapmıĢdır.Azərbaycan Respublikasında həyata keçiri-

lən  islahatlar  təhsilin  inkiĢafına,  onun  müasir  Avropa  təhsil 

məkanına inteqrasiya olunmasına yönəlmiĢdir. Hazırda mək-

təblərin qarĢısında duran əsas məqsəd özü, vətəni, ailəsi üçün 

lazımlı  olan,  müstəqil  düĢünən,  sağlam  rəqabətə  hazır  olan 

Ģəxsiyyət  yetiĢdirməkdir.  Belə  bir  məsuliyyətli  iĢin  bünövrəsi 

ibtidai siniflərdən qoyulur. 

Təhsilin  müasir  tələblərə  cavab  verməsi  müəllimin  elmi-

pedaqoji  səriĢtəsindən,  gündəlik  fəaliyyətindən  çox  asılıdır. 

Müəllim  tədris  etdiyi  fənn  üzrə  qanunauyğunluqları,  prinsip, 

tələb,  yol,  vasitə  və    fəal/interaktiv  üsulları    bilməli,  dərsini  in-

novativ metodika ilə  qurmalıdır.  Ġbtidai  siniflərdə  tədrisin key-

fiyyətinin  yüksəldilməsi,  o  cümlədən  Azərbaycan  dilinin 

səmərəli tədrisi bütövlükdə elə təhsilin inkiĢafına xidmət edir. 

Ġbtidai  siniflərdə  dərs  deyən  müəllimlər  Azərbaycan  dilinin 

tədrisinə dair  qanunauyğunluqları, prinsip, tələb, yol, vasitə və  

fəal/interaktiv  üsullarını  bilməli,  bu  dil  üzrə  ən  son  yenilikləri 

izləməli, təlimin təĢkilində onlardan yararlanmalıdırlar. 

Azərbaycan  dilinin  tədrisi  metodikası  elminin  özünə-

məxsus  inkiĢaf  qanunauyğunluqları  vardır.  Azərbaycan  dili-

nin  tədrisi  metodikası  elminin  inkiĢaf  qanunauyğunluqları 

ümumi pedaqoji, psixoloji, linqvistik, mətnĢünaslıq və didak-

---

 

12 

tik  qanunauyğunluqlara  istinad  edir.  Azərbaycan  dilinin 

tədrisi qanunauyğunlaqlarını  belə xarakterizə etmək olar: 

1. Hər bir dərsdə məqsəd aydınlığının olması, məzmuna 

uyğun  forma,  vasitə  və  metodlardan,  iĢ  formalarından  düz-

gün və dəqiq istifadə edilməsi. 

2. Fənlərarası və fəndaxili əlaqələrin nəzərə alınması. 

3. Nəzəri biliklərin təcrübəyə tətbiqi. 

4. Təcrübədən nəzəri məlumatların, mülahizələrin çıxa-

rılması və s. 

   Azərbaycan dilinin tədrisi metodikası elminin də inkiĢaf 

qanunauyğunlaqları mövcuddur: 

1.

 

Qabaqcıl  məktəb  və  müəllimlərin  iĢ  təcrübələrinin 

ümumiləĢdirilməsi.  

2.

 

Dil  metodikası  sahəsində  əvəllər  əldə  edilmiĢ  fikir-

lərə düzgün əsaslanmaq, köhnəliklə yeniliyi düzgün əlaqələn-

dirmək. 

3.

 

Elmi-tənqid azadlığı. 

4.

 

Dil tədrisi metodikası elminin daha qohum elmlərlə 

əlaqədə inkiĢaf etməsi. 

        Azərbaycan  dilinin  tədrisi  metodikası  Ģagirdlərin  təlim 

materiallarını mənimsəmə Ģəraitini təhlil edərək daha əlveriĢ-

li  sistemi  qurmaqla  müəllimə  kömək  edir.  Sistem  dedikdə, 

Azərbaycan dili kursunun hər bir sinfə müvafiq məzmununu 

iĢləmək, oxu və yazı vərdiĢlərinin yaranması prosesini öyrən-

mək,  çətinlikləri  aĢkara  çıxarmaq,  onların  baĢvermə  səbəb-

lərini  araĢdırmaq,  vəziyyəti  təhlil  etmək,  nöqsanları  aradan 

qaldırmağa  xidmət  edən  Ģərait  hazırlamaq,  ana  dilinin  op-

timal  tədrisini  təmin  etmək,  qazanılmıĢ  bilikləri  təcrübədə 

tətbiqetmə bacarığı vermək, Ģagirdlərin ümumi inkiĢafını tə-

min  edən  yollar  və  vasitələr  müəyyənləĢdirmək  nəzərdə 

tutulur. 

 

---

 

13 

 

 

Təlim  prosesinin  biri-biri  ilə  sıx  bağlı  olan  cəhətləri 

vardır:  tədris  fənninin  məzmunu;  müəllimin  fəaliyyəti; 

Ģagirdlərin fəaliyyəti. Azərbaycan dilinin tədrisi metodikası 

elmi nəyi? kimə? nə üçün? necə? öyrətməyi müəyyənləĢdirir. 

Nəyi? sualının açıqlaması belədir: ibtidai siniflərdə Ģagird-

lər  Azərbaycan  dilindən  hansı  məzmunda  və  hansı  həcmdə 

biliklərə yiyələnməlidirlər(məzmun); kimə? sualına görə bilik-

lər neçənci sinif Ģagirdləri üçün nəzərdə tutulmuĢdur; nə üçün? 

sualı  isə  Azərbaycan  dilinin  tədrisi  məqsədini  açıqlayır. 

Ġbtidai siniflərdə Azərbaycan dilinin tədrisinin baĢlıca didak-

tik  vəzifəsi  Ģagirdlərin  Ģifahi  və  yazılı  nitq  bacarıqlarını,  nitq 

mədəniyətini inkiĢaf etdirməkdir. Necə? sualı isə Azərbaycan 

dilinin  tədrisi  prosesində  müəllimin  istifadə  edəcəyi  metod, 

priyom,  yol,vasitə  və  iĢ  növlərini  yaradıcılıqla  seçmə,  müəy-

yənləĢdirmə bacarıqlarını əks etdirir.  

         Azərbaycan dilinin tədrisi  metodikası elmi müvafiq bi-

lik və bacarıqların zəruriliyi məqsədini önə çəkir: 

Qabaqcıl 

məktəb və 

müəllimlərin iĢ 

təcrübələri 

Dil tədrisi 

metodikası elminin 

daha qohum 

elmlərlə əlaqədə 

inkiĢaf etməsi 

Əvvəllər əldə 

edilmiĢ fikirlərə 

düzgün əsaslan-

maq, köhnəliklə 

yeniliyi düzgün 

əlaqələndirmək 

Elmi-

tənqid 

azadlığı 

ADTM-in 

inkiĢaf 

qanunauy-

ğunluqları 

---