Dərslik kənd təsərrüfatı, torpaqşünaslıq və ekologiya ixtisasları tədris olunan a
Yüklə 4,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 14.1
- Cədvəl 14.2
məhsulu) - qiymətli zülal yemidir. Şaquli şneklə o, qranulyatora (xırda- layıcı), sonra isə hazır məhsul bunkerinə verilir. Axırıncı (beşinci) əməliyyatda dezodorasiya və texnoloji sudan istifadə edilməsi həyata keçirilir, bu, C 2 məhsulunun kondensasiyası və qurudulması ilə alınır. Əldə olunan su adi su ilə qarışdırılır (1:1). Ondan mal-qaraya içmək üçün verilir və ya fermentasiya zamanı peyinin isla- dılmasında istifadə olunur. Cı və C
məhsulları yemləmə məqsədilə, Cı məhsulu isə gübrə kimi işlədilir.
Heyvandarlıq fermaları və kompleksləri kənd yaşayış məntəqələrindən sanitar-qoruyucu zona (SQZ) ilə ayrılır. Belə zona heyvan saxlanan bina və qurğuların ərazilərdən, həmçinin peyin saxlanan yerdən və ya açıq yem anbarından təyin olunur (cədvəl 14.1).
Yaşayış məntəqəsi sərhədinə qədər sanitar-qoruyucu zonanın eni Müəssisələr və obyektlər Zonanın eni, m-lə Heyvandarlıq fermaları (süd və mal əti istehsalı; cavan (körpə) heyvanların və düyələrin yetişdirilməsi): 1000 başa qədər 1000... 5000baş 5000-dən artıq 300 500
1000 Qoyunçuluq və vəhşi heyvandarlıq fermaları Quşçuluq fermaları: 100 minə qədər yumurtalıq toyuq və ildə 1 mln. broyler 100-dən 400 min yumurtalıq toyuq və ildə 1...3 mln. broyler 400 mindən artıq yumurtalayan toyuq və ildə 3 mln.-dan artıq broyler 300
300 1000
1200 Atçılıq və krolik fermaları 100 İribuynuzlu mal-qaranın maye peyininin işlənməsi (hazırlanması üçün qurğu) 300... 1000 Maye peyin.anbarları (açıq) Peyinin maye fraksiyaları hazırlanan anbarlar 500... 2000 500
Kompost və peyinin bərk fraksiyası topaları (cərgələri) üçün meydançalar 300 Durulducu axın toplantıları gölməçələri (pryd), bufer və bioloji gölməçələr 200
312 Yaşayış zonasından eni 100 m-dən artıq olan SQZ-da eni 48 m (18 cərgə)-dən az olmayaraq meşə zolağı salınır. Heyvandarlıq kompleksi və fermaları ərazisi tərəfdən də onları qar, qum və tozdan təmizləmək üçün SQZ-da meşə zolağı salınır. Bundan başqa peyin saxlanan yerləri, təmizləyici qurğuları, kompost düzəldilən sahələri və şairəni heyvandarlıq və xidməti məntəqələri, yem anbarından ayırmaq üçün meşə zolaqları həm də, ferma və komplekslərin daxilində salınır. Bu zolaqları saldıqda ferma və komplekslərin ərazisində havanın sirkulyasiyasının pozulmaması nəzərə alınmalıdır. Son zamanlar peyindən istifadə problemini həll etmək məqsədilə heyvandarlığın əkinçilikdən ayrılması və onun sənaye əsasında təsərrüfata keçirilməsi məsələsi fikri irəli sürülür. Belə olduqda, əkinçilik heyvandarlıq üçün yem tədarükçüsü, daha doğrusu, qiymətli yemin sənaye istehsalçısı olmalıdır. Bu iki sahə arasında əks əlaqə yoxdur, bu isə maddələrin təbii tsiklinin ekoloji balanslaşdırılmasmm pozulması deməkdir.
TƏBİİ OTLAQLARIN VƏZİYYƏTİ Quru səthinin onda bir hissəsini əkin sahələri tutur, lakin təbii otlaqların ərazisi əkin sahələrindən iki dəfə artıqdır. Otlaqlar əsasən ya quru əraziləri, ya çox dik yamacları, yaxud da əkinçilik üçün yararsız, münbit olmayan əraziləri tutur. Yer səthinin beşdə bir hissəsini tutan bu otlaq sahələrində 3,3 mlrd, baş iri buynuzlu mal-qara, qoyun və keçi otarıhr (cədvəl 14.2). Bu gövşəyən heyvanlar mürəkkəb həzm sisteminə malik olub, kobud yemləri ətə və südə çevirməyə imkan yaradır. Mövcud məlumatlara əsasən planetimizdə 180 mln adam öz ev təsərrüfatında yaşayışını təmin etmək üçün mal-qara saxlayır. Bir sıra Afrika ölkələrinin iqtisadiyyatı maldarlıqdan olduqca asılı olub, əhalisini həm ərzaqla, həm də işlə təmin edir. Yaxın Şərq, Mərkəzi Asiya (Monqolustan daxil olmaqla), şimal-qərbi Çin və Hindistanın bir çox rayonlarının əhalisi də, dünyada daha çoxlu miqdarda gövşəyən heyvanlar saxlayaraq,, onlardan süd, ət və yanacaq almaqla yanaşı, həm də çəkici iş qüvvəsi kimi istifadə edirlər. Dünyanın digər hissələrində otlaqlardan iribuynuzlu mal-qara təsərrüfatları altında istifadə olunur. Avstraliyada torpaqların əksər hissəsi otlaqlar altında olub, qoyunların miqdarı 117 mln təşkil edir. Bu, dünyada ən böyük sürü hesab olunub, hər sakinə altı baş qoyun düşür. Argentina, Braziliya, Meksika və Uruqvayın iqtisadiyyatı əsasən iribuynuzlu mal-qara saxlamaq istiqamətində inkişaf edir, bunun üçün də əsas rasion ot sayılır. Şimali Amerikanın geniş düzlərində taxıl üçün yararsız sahələr də iri buynuzlu mal-qara üçün otlaq kimi istifadə olunur. 313 Gövşəyən heyvanlar insanlar üçün ət və süd verməklə yanaşı, həm də dəri və yun mənbəyidir. Dəri və yun məmulatlarının istehsalı milyonlarla insanların yaşaması üçün gəlir mənbəyi sayılır. Lakin bu sahələr də onlara xammal verən otlaqlardan asılıdır. Cədvəl 14.2 Ölkələr üzrə gövşəyən ev heyvanlarının miqdarı (2000-ci il üçün), mln. baş Ölkə
İri buynuzlu mal-qara və kəl Qoyun və keçijər Avstraliya 26
117 Argentina 55 17
Banqladeş 24
35 Braziliya 169 31
Böyük Britaniya 11
45 Hindistan 313 181
Çin 127
279 Meksika
30 16
Nigeriya 20
45 Pakistan 45 72
Rusiya 28
16 ABŞ
98 9 Fransa 20 11
Efiopiya 35
39 Qalanlar 509 868
Cəmi 1510 1780 Mənbə: FAO, FAOSTAT Statistics Databuse, may 2001 Planetar miqyasda demək olar ki, otlaqların yarısı bu və ya digər dərəcədə deqradasiyaya məruz qalmışdır. ABŞ-ın Daxili İşlər Nazirliyinin dövlət torpaq idarəsi üzrə Bürosu 2000-ci ildə dövlət otlaq torpaqlarının təftişini həyata keçirdi. Təftişin nəticələri göstərdi ki, təbii otlaqların yalnız 36%-i yaxşı vəziyyətdədir, qalanları isə orta və ya pis vəziyyətdədir. Digər regionların otlaqlarının vəziyyətinin pisləşməsi haqqında məlumat az olsa da. Afrikanın misalından aydın olur ki, mal- qaranın miqdarı ilə əhalinin sayının nisbəti uyğun gəlir. 1950-ci ildə 238 mln Afrika əhalisinin 273 mln baş ev mal-qarası olmuşdur. 2000-ci ildə isə burada 794 mln əhali 680 mln ev mal-qarasına malikdir. Bu konti- nentdə daima taxılın çatışmazlığı hiss olunur, odur ki, burada olan 230 mln baş iribuynuzlu mal-qara, 241 mln qoyun və 209 mln keçi seyrək
Yüklə 4,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|