SahibKarlıq fəaliyyəti
bir yerə toplayır. Ən ümumi mənada bu funusiyanm məzmununu
iqtisadi resurslar Kİmi çıxış edən torpaqdan (təbii resurslardan),
Kapitaldan (investisiya resurslarından) və insan amilindən (əməK
resurslarından) sahibKar tərəfindən iqtisadi fəaliyyəti həyata Ke-
çirməK məqsədi ilə vəhdət halında, həm də bu və ya digər nisbətdə
(Kombinasiyada) istifadə olunması təşKİl edir. SahibKar tərəfindən öz
sərəncamında olan istehsal resurslarının birləşdirilməsinin KonKret
Kombinasiyasının seçilməsi bacarığı, son nəticədə onun iqtisadi
fəaliyyətinin nəticəsini də müəyyən edir.
İstehsal amillərinin səmərəli Kombinasiyasına nail olmaq zərurəti,
hər şeydən əvvəl, istehsal resurslarının məhdudluğu ilə əlaqədardır.
Belə bir şəraitdə sahibKar öz iqtisadi fəaliyyəti qarşısında dayanan
məqsədlərə nail olmaq üçün sərəncamında olan və yaxud 3İdə edə
biləcəyi resursların həcmindən çıxış edərəK onlardan ən səmərəli
şəKİldə istifadə etməK məcburiyyəti qarşısında qalır.
İqtisadi resursların Kombinasiyası sabit olmayıb, dəyişKən xa-
raKterdədir. TəKİif amillərinin qiymətindən, istehsalın texnİKİ
səviyyəsindən, müəssisənin həcmində və buraxılan məhsulun
Kəmiyyətində baş verən dəyişİKİİKİərdən asılı olaraq iqtisadi
resursların Kombinasiyası da dəyişİKİİKİərə mə’ruz qalır. Məsələn,
müəssisə tərəfindən istehsal edilən məhsulun birinci yüz ədədi üçün ən
əlverişli hesab edilən Kombinasiya, onun sonraKi hər bir yüz ədədi
üçün öz əvvəİKİ əhəmiyyətini saxlamaya da bilər. Bundan başqa,
istehsal resurslarının Kombinasiyasına müəssisənin yerləşdiyi ərazidə
əməK, xammal, material, enerji ehtiyatlarının mövcudluğu, onların
ümumi həcmi. Keyfiyyəti və s. təsir göstərir.
2.
SahibKar iqtisadi fəaliyyətin ən əsas məsələləri üzrə qərarlar
qəbul edir. Bu qərarlar sahibKar tərəfindən yerinə yetirilən vəzifələrin
həcmi və xüsusiyyətləri ilə bilavasitə əlaqədardır və hər şeydən əvvəl
onlarla müəyyən olunur. Bu funKsiyanın məzmunu həmçinin ondadır
Kİ, sahibKar iqtisadi fəaliyyətin çoxsaylı mürəK-
Kəb
məsələlərinin
hamısı üzrə deyil, yalnız ən əsasları, biznesin taleyÜKİü məsələləri
barədə qərar qəbul edir. Əsasən İKİnci dərəcəli məsələlər üzrə qərar
qəbul etməK işi isə sahibKarlıq fəaliyyətinin digər iştiraKçılarına,
onların hər birinin bu işdə tutduğu mövqeyə və oynadığı rola uyğun
olaraq həvalə edilir. SahibKarlıq fəaliyyətinin subyeKti Kİmi bir şəxs
deyil, bir neçə sahibKar eynihüquqlu partnyorlar (şərİKİər) Kİmi çıxış
etdİKdə, onların hər biri və yaxud bir neçəsi biznesin KonKret sahələri
üzrə ixtisaslaşır və məhz bu sahənin fəaliyyəti ilə bağlı əsas qərarları
qəbul edirlər.
Biznes fəaliyyətinin əsas məsələləri üzrə səmərəli qərarların qəbul
edilməsi sahibuarın özünün də bir sıra şəxsi Keyfiyyətlərə malİK
olmasını tələb edir Kİ, bunlara aiddir: sahibKarlıq fəaliyyəti
278
Sahibh-artıq subycKtlərinin fıınıcsiyaLan və onların reaUaşdınlnıası mühiti
üçün
tələb
edilən ümumi biliyə, habelə iqtisadi təfəKKÜrə, işgüzar mədəniyyətə, biznes
təcrübəsinə malİK olmaq, iqtisadi vəziyyəti operativ təhlil etməK, əvvəlcədən
görməK, öz imKanlarını düzgün cpymətləndirə bilməK və s.
Müasir dövrdə sahibKar tərəfindən biznes fəaliyyətinin əsas
məsələləri üzrə qərar qəbuletmə prosesinin İKİ forması bir-birindən
fərqləndirilir. Birinci halda, qərarlar əvvəlcə sahibKar tərəfindən
təKbaşına və yaxud onun partnyorları (həmKarları) tərəfindən birgə
C[əbul edilir. Bundan sonra, inzibati şəKİldə qəbul edilmiş bu qərarlar
yuxarıdan aşağıya doğru tabelİK prinsipinə uyğun olaracı icıtisadi
fəaliyyətin bütün struKtur ünsürlərinə yönəldilir və onlar tərəfindən
icra edilir.
Əsasən 80-ci illərdən başlayaraq son dövrlərdə bir sıra öİKƏİərdə
(məsələn, Yaponiyada, Cənubi Koreyada və s.) biznes fəaliyyətinin
əsas məsələləri üzrə qərar qəbul etməK prosesinin yeni forması geniş
vüsət almağa başlamışdır. Bu formanın məzmunu aşağıdan yuxarıya
doğru müəssisə işçilərinin qərar qəbuletmə prosesinə fəal surətdə cəlb
edilməsindən
və
nəticədə,
razılaşdırılmış
qərarların
qəbul
edilməsindən ibarətdir.
3.
SahibKar yenilİKçidir, yəni o, yeni məhsulları, istehsal
texnologiyasını, biznesin təşKİlinin yeni formalarını yaradan, yeni
ideyaları, layihələri həyata Keçirəndir.
Bu funKsiyanın məzmunu ondan ibarətdir
K
İ,
sahibKar onu əhatə
edən iqtisadi mühitdə biznes fəaliyyəti üçün əlverişli şəraitin
yaranacağı vaxtı gözləməyərəK, özü belə bir şəraiti yaradır və beləlİKİə
də işgüzar fəaliyyətinə yenilİK gətirir. Bunun sayəsində innovasiya
(yenilİKçilİK) fəaliyyətinin son nəticəsi Kİmi istehsal. Kommersiya və
s. ilə bağlı yeni ideyaların yaranması, yeni məhsulların (xidmətlərin) və
məhsulun
yeni
istehsal
metodlarının
Kəşf
edilməsi;
yeni
texnologiyanın və səmərələşdirici təKİiflərin tətbiqi; işgüzar
müəssisələrin yeni təşKİlati formalarının yaradılması, Kapital
qoyuluşlarının yeni maliyyələşdirmə mənbələrinin axtarılıb tapılması;
əmtəələrin
(xidmətlərin)
reallaşdırılmasımn
yeni
forma
və
metodlarından istifadə edilməsi və s. çıxış edir.
Qeyd etməK lazımdır Kİ, iqtisadiyyatın ümumi dinamizminin və
tərəqqisinin təmin edilməsində sahibKarın innovasiya fəaliyyəti
əvəzedilməz əhəmiyyətə malİKdir. İş burasındadır
Kİ,
sahibKarlıq
fəaliyyəti bir tərəfdən məhsul bolluğunu təmin edərəK bazarda tələblə
təKİif arasında zəruri tarazlığın yaranmasına səbəb olur. Digər
tərəfdən sahibKar işgüzar fəaliyyəti ilə bağlı yeni ideyalarını
reallaşdıraraq istehsalın texnİKa və texnologiyasında, istehsal
amillərinin Kombinasiyasında mütərəqqi dəyişİKİİKİərə gətirib çıxarır.
279