DərslġK / TƏLƏBƏLƏR ÜÇÜn n. Qreqorġ menkyu
Yüklə 6,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
Економиксин принсипляри
651 Böyük vaxt məsamələrinin olması onu nəzərdə tutur ki, iqtisadiyyatın stabilləşməsi məqsədini güdən siyasətçilər real iqtisadi şəraitdə yox, iqtisadiyyatın vəziyyətinin proqnozlarına istinad edirlər. Təəssüf ki, bir tərəfdən makroiqtisadiyyatın «kobud» elm olması, digər tərəfdən iqtisadiyyatın fluktasiyalarını doğuran şok dəyişikliklərin gözlənilməzliyindən proqnozlaşma dəqiq olmur. Beləliklə, monetar, yaxud maliyyə-büdcə siyasətinin dəyişiklikləri haqqında qərar qəbul edərkən siyasətçilər gələcək iqtisadi şərait haqqında fərziyələrə arxalanmalıdırlar. Lakin iqtisadi siyasətə cavabdeh dövlət xadimləri tez-tez tam əksinə aparırlar. Siyasi aksiyanın başlandığı andan, götürülən ölçülərin təsir etməsi başlayanacan iqtisadi situasiya bir neçə dəfə dəyişə bilər. Dövlət tənzimlənməsi bəzən nəinki iqtisadiyyatın bu və ya digər tərəfə ləngər vurulmasını azaldır, hətta əksinə «qayğı daha da yırğalayır». Bəzi iqtisadçılar iddia edirlər ki, bir çox iqtisadi foluktasiyalar 30-cu illərin Böyük depressiyası daxil olmaqla, dövlətin destabilləşdirmə təsirinin nəticəsi olmuşdur. Yaxşı həkimin qaydalarından birində deyilir, «xəstəyə ziyan vurma» çünki insanın orqanizmi bərpa edilməsinin təbii ehtiyatlarına malikdir. Əgər diaqnoz təyin olunmursa, həkim xəstəni rahat buraxsa daha yaxşı olar, çünki xəstəlik haqqında etibarlı informasiyanın olmaması şəraitində onun müdaxiləsi xoşagəlməz nəticələr verə bilər. Eyni şeyləri «xəstə» iqtisadiyyatın sağaldılması haqqında da demək olar. İqtisadi fluktasiyanın aradan qaldırılması şübhəsiz ki, yaxşı şeydir, lakin mövcud makroiqtisadi biliklərin məhdudiyyətləri və dünyada baş verilən hadisələrin gözlənilməz olmağı qoyulmuş məqsədə çatmağı qeyri-realdır. Siyasətçilər pul-kredit və maliyyə büdcə siyasətinin kobud «rıçaqlarından» çox ehtiyatla istifadə etməlidirlər və onu başa düşməlidirlər ki, onların müdaxiləsi daha böyük fəlakətlərə gətrib çıxara bilər.
Amerikanın iqtisadiyyatında monetar siyasətin həyata keçirilməsinə cavabdehlik FRS açıq bazarında əməliyyatlar üzrə komitənin üzərinə qoyub. Bu komitənin iclasları təxminən altı həftədən bir keçirilir (fəsil 27). Situasiyanın cari qiymətləndirilməsinə və ona inkişafı proqnozlarına əsas- lanaraq, komitə qısa müddətli dövrdə faiz stavkalarının səviyyəsi haqqında qərar qəbul edir və buna münasib olaraq FES pulun təklifini dəyişir. Pul siyasətinin aparılması məsələlərində açıq bazarda əməliyyatlar üzrə Komitənin hərəkətləri (FKOOP) xüsusi ehtiyatlılığı ilə seçilir, çünki FPS haqqındakı federal qanunlar onun məqsədlərini xeyli dumanlı müəyyən edir, onlara çatmaq üsullarına isə, «düzgün hərəkət etməli» bəyanı istisna olmaqla ümumiyyətlə baxılmır. Н. Грегори Менкйу
652 Bəzi iqtisadçılar belə vəziyyətə tənqidi yanaşırlar. İqtisadi siyasətin ikinci sualı anladır ki, FES-nin monitar siyasəti qoyulmuş qaydalara münasib həyata keçirilməlidir, yaxud da hakimiyyət hərəkətlərdə sərbəstlik verməlidir. Normativ pul-kredit siyasəti «leyhinə» mülahizələr Diskresiyalı, «azad» monetar siyasətin iki problemi ola bilər. Birincisi ola bilər ki, sərbəst buraxılış pul-kredit siyasəti həyati vacib sferada qeyri-kompetent hərəkətlər və sui-istifadələrin riskini artırsın. Məsələn, vətəndaş asayişinin qorunması siyasəti onun həyata keçirilməsinin sərt qaydaları üzərində qurulur ki, bu da hakimiyyətdən sui-istifadədən ola biləcək ziyanın minimallaşdırır. Lakin o zaman ki, cəmiyyət mərkəzi başqa (MB) iqtisadi asayiş qorumaq səlahiyyəti verir, o, ona konkret tapşırıq verir və deməli, onun rəhbərliyinə praktiki olaraq hüququ olmayan fəaliyyət azadlığı verilmiş olur. Hakimiyyətdən sui-istifadəyə misal kimi MB pul siyasətinin seçkilərin nəticələrinə təsir göstərmək məqsədilə istifadəsini göstərmək olar. Fərz edək ki, prezident seçkilərinin nəticələri əsasən seçkiqabağı kompaniya vaxtı iqtisadi şəraitlə müəyyən edilir. İqtidarda olan prezidentə simpatiya bəsləyən MB rəhbərliyinin bu periodda istehsalı və işlə təmin olunmasını stimullaşdıraraq ekspansionist monetar siyasətini həyata keçirmək imkanı var, çünki gözəl başa düşürlər ki, qiymətlərin qalxması yalnız kompaniyanın başa çatmasından sonra özünü «necə lazımdır» göstərəcək. Beləliklə, MB nümayəndələri özlərini siyasətçilərin müttəfiqləri saydıqları dərəcədə onların hərəkət azadlığı seçkilər zamanı iqtisadi fluktuasiyalarda əks edilir. İqtisadçılar belə dəyişmələr periodunu işgüzar fəallığın siyasi tsikli adlandırırlar. Pul-kredit siyasətinin ikinci, daha mürəkkəb problemi informasiya səviyyəsinin tənzimlənməsi ilə əlaqıdardır. MB nümayəndələrinə məlumdur ki, uzunmüddətli periodda inflyasiya ilə işsizlik arasında seçim yoxdur, lakin onlar qiymətlərin artırılmasına nail olmaq niyyətlərini bəyan edirlər. Lakin, qiymətlərin stabilliyi praktiki olaraq nail olunmaz bir şeydir. Nə üçün? Ola bilsin, ona görə ki, iqtisadi subyektlərdə gözlənilən inflyasiya səviyyəsi haqqında müəyyən təsəvvür formalaşan kimi, siyasətçilər qiymətlərin qalxması ilə qısamüddət dövründə işsizlik arasında seçim qarşısında qalırlar. Daha yüksək məşğulluq səviyyəsinə çatmaq üçün qiymətlərin stabilliyi haqqında bəyanlardan imtina etmək çox cəlbedicidir. Bu söz ilə (atılacaq addımlar haqqında siyasətçilərin bəyanları) iş arasında (real hərəkət) bu ziddiyyət zamanda ardıcıl olmayan siyasət adlanır. Siyasətçilərin özlərini tez-tez qeyri- ardıcıl apardıqlarından, iqtisadi subyektlər MB nümayəndələrinin inflyasiyanın səviyyəsini endirmək niyyətləri haqqında bəyanlarına skeptik münasibət bəsləyirlər. Deməli, qiymətlərin qalxmasının gözlənməsi həmişə siyasətçilərin dediyi səviyyədən çox olur. Yüksək informasiya gözlənmələri öz növbəsində Yüklə 6,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|