DərslġK / TƏLƏBƏLƏR ÜÇÜn n. Qreqorġ menkyu
Yüklə 6,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
Економиксин принсипляри
655 şəhadət edir ki, qiymətlərin artma tempi yüksəldikcə inflyasiya məsələsi əsas milli problemlərdən birinə çevrilir. Heç dərəcəsində inflyasiyanın üstünlükləri ilə ona çatmaq üçün məsrəfləri tutuşdurmaq vacibdir. Qiymətlərin artma templərinin azalması iqtisadiyyatın yüksək işsizlik və istehsalın aşağı səviyyəli dövründən keçmə- yini nəzərdə tutar. (qısamüddətli dövrdə Filipsin əyrinə uyğun olaraq). Lakin resessiya müvəqqəti xarakter daşıyır. İqtisadi subyektlər siyasətçilərin qiymətlərin qalxma tempinin sıfıra enməsinə can atdıqlarına inandıqları ondan, inflyasiya gözləmələri azalır, bu da qısamüddətli dövrdə qiymətlərin qalxması ilə işsizlik arasında daha əlverişli seçimə gətirib çıxarır. İnflyasiya gözləmələri dürüstləşdirildiyindən, uzunmüddətli dövrdə qiymətlərin qalxması ilə işsizlik arasında seçim olmur. Deməli, antiinflyasiya siyasəti müvəqqəti məsafələrə və daimi üs- tünlükləri ilə xarakterizə olunur. Yəni, tənəzzül başa çatdıqda, heç dərəcəsin- dəki inflyasiyadan olan fayda gələcəkdə də olur və uzaqgörən siyasətçilər daimi üstünlük əldə etmək üçün müvəqqəti məsafələrə hazırlıqla gedirlər. Belə hərəkətə nümunə olaraq P.Volkerin siyasətini hesab etmək qəbul olunub. Onun cəhdləri ABŞ inflyasiyasının templərinin 1980-cı ildə 10%-dən 1983-cü ildə 4%-ə qədər enməsinə gətirib çıxarırdı. Baxmayaraq ki, 1982-ci ildə işsizlik Böyük depresiya vaxtından bəri işsizlik özünün ən yüksək səviyyəsinə çatmışdı, amerika iqtisadiyyatı nəticədə aşağı inflyasiyanı saxlamaq çətinliyi dəf edərək böhrandan çıxır. Bu gün Pol Polker MB ən görkəmli başçılarından biri sayılır. Bundan başqa, inflyasiyanın azaldılması məsrəfləri bəzi iqtisadçıların dediyi kimi, həmişə o qədər də çox olmur. Əgər MB qiymətlərin qalxmasının sıfır templərinə cəhdi haqda bəyan edirsə və onun bəyanı iqtisadi subyektlərdə müsbət reaksiya doğurursa, inflyasiya gözləntiləri azala bilər, bu da qiymətlərin böyüməsi ilə işsizlik arasında qısamüddətli dövrdə seçimin yaxınlaşmasına gətirib çıxaracaq. Münasib olaraq iqtisadiyyat inflyasiyanın aşağı səviyyəsinə az məsafələrlə çatacaq. Bu strategiyanın uğurunun həlledici faktoru-mötəbərlikdir: iqtisadi agentlər MB
niyyətlərinə etibarla yanaşmalıdırlar. Pul hakimiyyətlərinə qanunvericilik orqanları onun deflyasiya siyasətini qanunla bərkidib böyük dəstək vermiş olardılar. Bu cür qanun sıfır inflyasiyasına daha az məsafələrlə və onun bütün qazanclarını saxlamaqla çıxmağa kömək göstərə bilərdi. Sıfır inflyasiyasının üstünlüklərindən biri də ondadır ki, sıfır-istənilən başqa kəmiyyətlərlə müqayisədə ən üstün siyasi məqsəddir. Fərz edək ki, FES inflyasiyanın səviyyəsini 3%-də saxlamaq niyyətində olduğunu bəyan edir (1990-cı ilin birinci yarısında ABŞ qiymətlərin artım tempi səviyyəsində). Həqiqətənmi FES 3% can atacaq? Əgər gözlənilməz hadisələr inflyasiyanın 4, yaxud 5% qaldıracaqsa, onda nə üçün MB məqsəd səviyyəsini sadəcə Н. Грегори Менкйу
656 qaldırmasın? Axı 3 rəqəmində heç bir qeyri-adilik yoxdur. Əksinə sıfır-FES-ə qiymətlərin sabitliyi və inflyasiya məsrəflərinin tamamilə aradan götürüldüyünə çatdığı haqda bəyan verməyə imkan verən yeganə rəqəmdir. Sıfır inflyasiyasına can atmağın «əleyhinə» olan fikirlər Digər tərəfdən sıfır informasiyasının qiymətlərin bir az qalxması ilə müqa- yisədə üstünlüyü nisbətən çox deyil, eyni zamanda sıfır qiymət artımına nail olmaq üçün məsafələr xeyli çoxdur. İtkilər əmsalının qiymətləndirilməsi nəzərdə tutur ki, inflyasiya səviyyəsinin 1% enməsi illik istehsal həcminin 5% enməsi deməkdir. İnflyasiyanı məsələn 4%-dən sıfıra endirmək üçün ümumi məhsulun həcminin 20% azalması ilə reallaşmaq lazım gələcək, bu isə artıq böyük kəmiyyətdir. ABŞ ümumi məhsulunun təqribən 9 trln. dollar səviyyəsində məsrəflər 1,8 trln. dollar yaxud da əhalinin sayına görə adam başına 6500% çatır. Əhalinin, şübhəsiz ki, inflyasiya xoşuna gəlmir, lakin çoxlarını bu cür xərclərlə razılaşır? Bundan əlavə, ABŞ-da inflyasiyadan yaxa qurtarmaq üçün ictimai xərclər bizim hesabladığımızdan qat-qat çoxdur, çünki alınmamış gəlirlər barəbər olaraq paylanmır. Məcmu gəlirin düşməsi, ilk növbədə işini itirənlər çiyinlərinə düşür, özü də adətən ən tez zərbəni daha az ixtisaslı və təcrübəsi az olan işçilər alır. İnflyasiyanın azaldılması üzə xərclərin böyük hissəsini məhz pulu az olanlar çəkməli olur. İqtisadçılar inflyasiya məsələlərinin bir neçə növünü seçirlər, lakin onların ölçüsünə dair fikir müxtəlifliyi var. «Köhnə başmaq», «menyu» və digər məsrəflər bir o qədər də çox deyil, əsasən də qiymətlərin azacıq qalxdığı zaman. Düzdü, inflyasiya ictimaiyyətin xoşuna gəlmir, lakin onun nəticələrinə gəldikdə onlarda yalnış fikir ola bilər, çünki onlar heç də düz olmayan söhbətlərə inanmırlar ki, qiymətlərin qalxması həyat səviyyəsinin enməsinə gətirib çıxarır. İqtisadçılar başa düşürlər ki, vətəndaşların rifahı pul siyasətindən yox, əmək məhsuldarlığından asılıdır. Nominal gəlirlərin artmasının inflyasiya ilə əl-ələ getdiyindən qiymətlərin artım tempinin düşməsi heç də real gəlirlərin artması demək deyil. Bundan başqa, siyasətçilərin cari inflyasiyanın bir çox məsrəflərini azaltmaq imkanı var. Belə ki, indeksə olunmayan vergi sistemi ilə bağlı problemi aradan qaldırmaq üçün vergi qanunvericiliyini elə dəyişmək ki, qiymətlərin qalxması təsirini nəzərə ala bilsin, yaxud da indeksə edilmiş dövlət istiqrazlarını buraxaraq, gözlənilməz informasiyanın doğurduğu dövlətin kreditorlarla debitorlar arasında kortəbii təkrar paylanmasını azaltsın. Bu cür qərar dövlət qiymətli kağızları sahiblərinin inflyasiyadan yaxasını qurtarır. Bundan başqa, hökumət azad istiqrazçını və kreditorları qiymətlərin qalxmasını nəzərə alaraq indeksə edilmiş istiqraz razılıqlarını bağlamağa həvəsləndirər. Yüklə 6,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|