Економиксин принсипляри
87
asılılıq təklif qanunu adlanır. Bu qanuna görə, digər bərabər şəraitdə əmtəənin
qiymətinin artması onun təklifinin çoxalması ilə nəticələnir.
Ehtiyatların qiyməti. «Tələbə sevinci» şirkətində dondurma istehsalı
üçün müxtəlif ehtiyatlardan istifadə olunur: süd, şəkər, əlavələr, istehsal
avadanlıqları, bina və iş qüvvəsi. Bu ehtiyatlardan bir və ya bir neçəsinin
qiyməti artdıqda, istehsal daha az gəlirli olur və firma nisbətən az dondurma
təklif edir. Əgər ehtiyatların qiyməti əhəmiyyətli dərəcədə artmışsa, siz firmanı
bağlaya da bilərsiniz və sizin təklifiniz sıfra bərabər olar. Beləliklə, təklif
olunan əmtəənin miqdarı onun istehsalı üçün lazım olan ehtiyatların qiyməti ilə
tərs mütənasibdir.
Texnologiya. Ehtiyatları dondurmaya çevirən texnologiya təklifin
həcminin determinantlarından biridir. Məsələn, avtomat istehsal xətlərinin
tətbiqi əmək sərfinin, firmanın xərclərinin azalmasına və dondurma təklifinin
həcminin artmasına səbəb olur.
Gözləmələr. Hazırkı dövrdə dondurma təklifi sizin gələcəklə bağlı
gözləmələrinizdən də asılıdır. Məsələn, əgər siz hesab edirsinizsə ki, tezliklə
dondurmanın qiymətinin artacağına ümüd edirsinizsə satışı azaldır və hazır
məhsul ehtiyatını artırırsınız.
Təklif cədvəli və təklif əyrisi
Ehtiyatların qiymətinin sabit qaldığı, texnologiyanın dəyişmədiyi və gözlə-
mələrin stabil olduğu şəraitdə məhsulun qiymətinin dəyişməsinin təklifin
həcminə necə təsir etdiyinə baxaq.
cədvəl 4.4.-də əmtəənin müxtəlif qiymətlərində dondurma satıcısı
Benin təklifi əks olunmuşdur. Əgər dondurmanın qiyməti 1 dollardan aşağı
olarsa, Ben təklifi sıfra endirir. Qiymət artdığı zaman o, daha çox dondurma
təklif edir. Bu cür cədvəl təklif cədvəli adlanır.
cədvəl 4.4.
Benin təklif cədvəli
1 stəkan dondurmanın qiyməti, doll.
Təklif olunan dondurma stəkanlarının
miqdarı
0
0
0,50
0
1,00
1
1,50
2
2,00
3
2,50
4
3,00
5
Şəkil 4.4.-də dondurma təklifinin həcmi və onun qiyməti arasında
asılılıq əks olunmuşdur. Əmtəənin qiyməti və onun təklifinin həcmi arasında
asılılığı əks etdirən əyri təklif əyrisi adlanır. ceteris paribus daha yüksək
Н. Грегори Менкйу
88
qiymətin təklifin həcminin artdığını göstərir və əyri yuxarıya doğru
istiqamətlənir.
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
3,50
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
ġəkil 4.5. Benin təklif əyrisi
Bazar təklifi və fərdi təklif
Bazar tələbi bütün alıcıların tələbinin cəmi olduğu kimi, bazar təklifi də bütün
satıcıların təkliflərinin məcmusunu əks etdirir. 4.5. cədvəlində hər bir mümkün
qiymətdə iki dondurma istehsalçısı – Ben və cerrinin təklifi haqda məlumatlar
verilmişdir. Bazar təklifi bu fərdi təkliflərin cəmindən ibarətdir.
Bazar təklifinin həcmi ayrı-ayrı satıcıların təklifini müəyyən edən
amillərdən asılıdır. Bunlara əmtəənin qiyməti, əmtəənin istehsalı üçün istifadə
olunan ehtiyatların qiyməti, texnologiyanın səviyyəsi və gözləmələr, habelə
satıcıların sayı (əgər Ben və cerri istehsaldan imtina etsələr, bazarda dondurma
təklifinin həcmi aşağı düşər) aiddir. Təklif cədvəli (cədvəl 4.5.) digər onu
dəyişənlərin sabit qaldığı şəraitdə qiymətin dəyişməsi ilə təklifin həcminin
dəyişməsini göstərir.
cədvəl 4.5.-in məlumatları əsasında şəkil 4.5.-də təklif əyrisi
verilmişdir. Tələb əyrisində olduğu kimi, təklif əyrisini almaq üçün üfüqi ox
üzrə təklif əyrilərini cəmləyirik. Başqa sözlə, hər bir mümkün qiymətdə təklifin
ümumi həcmini tapmaq üçün üfüqi ox üzrə fərdi təklif əyrilərini toplayırıq.
1 с
тякан
до
нд
ур
м
аны
н
гий
м
яти
Дондурма стяканларынын мигдары
Економиксин принсипляри
89
Bazar təklifi əyrisi əmtəənin qiymətinin dəyişməsinə uyğun olaraq təklifin
ümumi həcminin dəyişməsini əks etdirir.
cədvəl 4.5.
Fərdi və bazar təklifi cədvəli
1 stəkan dondurmanın qiyməti
Ben
cerri
Bazar
0
0
+
0
=
0
0,50
0
0
0
1,00
1
0
1
1,50
2
2
4
2,00
3
4
7
2,50
4
6
10
3,00
5
8
13
+
1
стя
ка
н
до
нд
урм
ан
ын
г
ий
м
яти
Дондурма стяканларынын мигдары
Бенин тяклифи
$3,00
2,50
2,00
1,50
1,00
0,50
+
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12