DərslġK / TƏLƏBƏLƏR ÜÇÜn n. Qreqorġ menkyu
Yüklə 6,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qiymətin dəyişməsi, % Tələbin həcminin dəyişməsi, %
- Qiymətə görə tələbin çarpaz elastikliyi
- Təklifin elastikliyi
Н. Грегори Менкйу
110 olduqda, tələb qeyri-elastikdir, qiymətin 2 dollara qalxması satışdan ümumi gəlirin artması ilə nəticələnir. Əmtəənin qiyməti 5 dollar olduqda, tələb elastikdir, qiymət 6 dollara yüksəldikdə isə satışdan ümumi gəlir aşağı düşür. Qiymət 3 dollardan 4 dolllara çatdıqda, tələbin elastikliyi vahidə bərabər olur, satışdan ümumi gəlir isə hər bir qiymətdə dəyişməz qalır. cədvəl 5.1. Xətti tələb əyrisinin elastikliyinin hesablanması Qiy- mət doll. Miq- dar Məcmu mə- daxil (qiymət x miqdar) Qiymətin dəyişməsi, % Tələbin həcminin dəyişməsi, % Elas- tiklik Tələbin xarakteris- tikası 0 14 0 200
15 0,1
qeyri-elastik 1 12 12 67
18 0,3
qeyri-elastik 2 10 20 40
22 0,6
qeyri-elastik 3 8 24 29
29 1,0
vahid elastik 4 6 24 22
40 1,8
elastik 5 4 20 18
67 3,7
elastik 6 2 12 15
200 13,0
elastik 7 0 0
IV fəsildə qeyd etdiyimiz kimi, əmtəələrin əksəriyyəti normal əmtəələr kateqoriyasına aiddir: istehlakçıların gəlirlərinin artması onlara olan tələbi artı- rır. Belə ki, tələbin həcmi və gəlir bir istiqamətdə dəyişir, normal əmtəələr gəlirə görə müsbət elastikliklə xarakterizə olunur. Bir sıra əmtəə və xidmətlər, məsələn, avtobusda gəzinti, ən aşağı əmtəələrə aiddirlər: istehlakçıların gəlir- lərinin artması tələbin həcminin azalmasına səbəb olur. Beləliklə, tələbin həcmi və gəlir müxtəlif istiqamətlərdə dəyişir, ən aşağı əmtəələr gəlirə görə mənfi elastikliklə xarakterizə olunur. Normal əmtəələrin gəlirə görə elastikliyi əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. İstehlakçı pul gəlirlərinin həcmindən asılı olmayaraq, onlardan bir neçəsini əldə etməyə məcbur olduğundan, geyim və qida məhsulları kimi ən zəruri əmtəələr gəlirə görə aşağı elastikliklə xarakterizə olunur. Balıq kürüsü və xəz kimi təmtəraqlı əşyalar isə gəlirə görə böyük elastikliklə xarakterizə olunurlar, çünki istehlakçıların gəlirləri azaldıqda onlar fikirləşirlər ki, bahalı olmayan əmtəələrsiz də keçinə bilərlər. Qiymətə görə tələbin çarpaz elastikliyi. Bir əmtəəyə tələbin həcminin başqa məhsulların qiymətinin dəyişməsindən asılılığını müəyyən etmək üçün iqtisadçılar qiymətə görə tələbin çarpaz elastikliyi göstəricisindən istifadə edirlər. O, birinci əmtəəyə olan tələbin həcminin faizlə dəyişməsinin ikinci əmtəənin qiymətinin faizlə dəyişməsinə nisbəti kimi hesablanır. Beləliklə: Qiymətə görə tələbin çarpaz elastikliyi = əmtəəyə olan tələbin həcminin faizlə dəyişməsi : əmtəəyə olan tələbin həcminin faizlə dəyişməsi Економиксин принсипляри
111 Çarpaz elastikliyin kəmiyyəti götürülmüş əmtəələrin bir-birini əvəz etməsindən və ya onların bir-birini tamamlamasından asılıdır. IV fəsildə qeyd etdik ki, bir-birini əvəz edən əmtəələr – qamburqer və ya xotdoq kimi biri digərinin əvəzində istifadə oluna bilən əmtəələrdir. Xotdoqun qiymətinin art- ması insanları daha çox qamburqer almağa vadar edir. Xotdoqun qiymətinin qalxması ilə qamburqerə olan tələb bir istiqamətdə dəyişənə qədər bu əmtəələr üçün qiymətə görə çarpaz elastiklik müsbət olacaqdır. Eyni zamanda, kompüter və proqram təminatı kimi adətən birgə istifadə olunan əmtəələr kompleksləşdirici əmtəələr adlanır. Belə əmtəələr üçün qiymətə görə çarpaz elastiklik mənfi olacaqdır. Bu, öz əksini kompüterin qiyməti qalxdıqda proqram təminatına olan tələbin azalmasında tapır.
Əmtəə təklifini müəyyən edən amillərə baxarkən (IV fəsil) qeyd etdik ki, məhsulların qiyməti yüksəldikdə, ehtiyatların qiyməti aşağı düşdükdə və ya texnologiya təkmilləşdikdə təklifin həcmi artır. Təklifin keyfiyyət təhlilindən kəmiyyət təhlilinə keçdikdə, biz elastiklik konsepsiyasından istifadə edirik. Qiymətə görə təklifin elastikliyi və onu müəyyən edən amillər Təklif qanununa görə, əmtəənin qiymətinin artması təklifin həcminin artmasına gətirib çıxarır. Qiymətə görə təklifin elastikliyi qyimətin dəyişməsi ilə təklifin həcmindəki dəyişikliyin dərəcəsini əks etdirir. Əgər qiymətin dəyişməsi təklifin həcminin əhəmiyyətli dəyişməsinə səbəb olarsa, əmtəə təklifi elastik adlanır. Əgər qiymətin dəyişməsi əmtəə təklifinin həcminə az təsir edərsə, bu zaman təklif qeyri-elastik olacaqdır. Təklifin qiymət elastikliyi satıcıların istehsal olunan məhsulların həcmi- nin asanlıqla dəyişdirilə bilməsi imkanlarından asılıdır. Məsələn, sahilyanı zolaqda yerləşən torpaqlar qeyri-elastik təkliflə xarakterizə olunurlar, çünki onları genişləndirmək praktiki olaraq mümkün deyil. Əksinə, kitab, avtomobil, televizor kimi əmtəələr isə elastik təkliflə xarakterizə olunurlar, çünki firma- istehsalçılar məhsulun qiyməti artdıqda, məhsul buraxılışını əhəmiyyətli dərəcədə artırmaq imkanına malikdirlər. Əksər bazarlarda təklifin qiymət elastikliyini müəyyən edən əsas deter- minantlara qısa dövrdə baxılır. Qısamüddətli dövrlə müqayisədə uzunmüddətli dövrdə təklif daha elastikdir. Şirkətlərə istehsal güclərini məhdudlaşdırmaq və ya genişləndirmək üçün müəyyən müddət tələb olunur. Beləliklə, qısa dövrdə təklifin həcmi qiymət dəyişkənliyinə zəif reaksiya verir. Əksinə, kifayət qədər uzun vaxt kəsiyi şirkətlərə yeni istehsalın qurulması və ya köhnələrin bağlanması üçün imkan verir və deməli, uzun müddət dövründə təklifin həcmi qiymətin dəyişməsinə əhəmiyyətli reaksiya verir.
Yüklə 6,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|