DərslġK / TƏLƏBƏLƏR ÜÇÜn n. Qreqorġ menkyu

Н. Грегори Менкйу 

 

 

104 

mövcud  nöqtədən  keçən  tələb  əyrisi  nə  qədər  sərtdirsə,  qiymətə  görə  tələbin 

elastikliyi bir o qədər azdır. 

 

YaddaĢ guĢəsi 

 

Orta nöqtə üsulu ilə elastikliyin hesablanması 

Əgər  tələb  əyrisinin  iki  nöqtəsi  arasında  qiymətə  görə  tələbin  elastikliyini 

hesablamağa  çalışsanız,  siz  o  dəqiqə  xoşagəlməz  problemi  müşahidə 

edəcəksiniz.  A  nöqtəsindən  B  nöqtəsinədək  hesablanmış  elastikliyin  qiyməti 

B  nöqtəsindən  A  nöqtəsinədək  hesablanmış  elastikliyin  qiymətinə  uyğun 

gəlməyəcəkdir. Misal üçün, aşağıdakı məlumatlara diqqət yetirək. 

         A nöqtəsi: qiymət 4 dollar. Miqdar – 120 

         B nöqtəsi: qiymət 6 dollar. Miqdar – 80 

A nöqtəsindən B nöqtəsinə doğru əyri boyunca hərəkət zamanı qiymət 

50%  artır,  əmtəənin  miqdarı  isə  33%  aşağı  düşür:  qiymətə  görə  tələbin 

elastikliyi  33/50  və  ya  0,66  təşkil  edir.  Əksinə,  B  nöqtəsindən  A  nöqtəsinə 

hərəkət  zamanı  qiymət  33%  aşağı  düşür,  əmtəənin  miqdarı  isə  50%  artır: 

qiymətə görə tələbin elastikliyi 50/33 və ya 1,5 olur. 

Bu problemdən yayınmağın üsullarından biri orta nöqtə üsulundan isti-

fadə  edilməsidir.  Bu  üsul  elastikliyin  qiymətin  ilk  və  son  nöqtələrdə  miqda-

rının (faizlə) əyrinin orta nöqtəsində qiymətin dəyişməsinə olan nisbəti  kimi 

müəyyən olunmasını fərz edir. Məsələn, 4  və  6  dollar arasında orta nöqtədə 

qiymət 5 dollardır. Deməli, 4 dollar nöqtəsindən 6 dollar nöqtəsinədək hərəkət 

zamanı  qiymət  40%  artır  (Nə  üçün?  Ona  görə  ki,  (6-4  doll.)/5  doll.



100%  = 

40%). Analoci olaraq, 6 dollardan 4 dollara doğru hərəkət zamanı qiymət 40% 

aşağı düşür. 

Madam ki, orta nöqtə üsulu əyrinin hərəkət istiqamətindən asılı olma-

yaraq, dəyişikliyin qiymətini tapmağa imkan verir, ondan daha çox iki nöqtə 

arasında  qiymətə  görə  tələbin  elastikliyinin  hesablanmasında  istifadə  edirlər. 

Bizim misalda A və B nöqtələri arasında orta nöqtə aşağıdakı kimidir: 

Orta nöqtə: Qiymət = 5 dollar. Miqdar = 100 

Orta nöqtə üsuluna əsasən, A nöqtəsindən B nöqtəsinə hərəkət zamanı 

qiymət  40%  artır,  miqdar  isə  40%  azalır.  Analoci  olaraq,  B  nöqtəsindən  A 

nöqtəsinə hərəkət zamanı qiymət 40% aşağı düşür, miqdar isə 40% artır. Hər 

iki istiqamətdə qiymətə görə elastiklik 1-ə bərabərdir. 

Əgər  sizdə  elastikliyin  hesablanması  zərurəti  yaranarsa,  orta  nöqtə 

üsulunu yada salın. Bu kitabda biz qeyd olunan üsula tez-tez müraciət etməyə-

cəyik. Bizim məqsədimiz üçün tələbin elastikliyi – tələbin həcminin qiymətin 

dəyişməsinə reaksiyası daha əhəmiyyətlidir, nəinki onun hesablanması.  

 

5.1. saylı şəkildə tələb əyrisinin beş növü təsvir olunmuşdur. Ekstremal 

şəraitdə  əmtəəyə  tələbin  sıfır  elastikliyi  tamamilə  qeyri-elastikdir,  tələb  əyrisi 

---

Економиксин принсипляри 

 

105 

isə  şaqulidir  (hər  bir  mümkün  qiymətdə  təklif  olunan  əmtəənin  miqdarı 

dəyişmir). Elastikliyin artdığı ölçüdə tələb əyrisi daha çox mailli olur

. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(а) Тамамиля гейри-еластик тяляб; 

еластиклик 0-а бярабярдир 

Гиймят, 

$ 

Тяляб  

5 

 

4 

 

1. Гиймятин 

артмасы… 

0 

 

100 

 

Мигдар  

 

2. …тялябин 

щяжминя тясир етмир 

 

(б) Гейри-еластик тяляб; 

еластиклик 1-дян аздыр 

Гиймят

, $ 

Тяляб  

5 

 

4 

 

1. Гиймятин 

22%  

артмасы… 

 

0 

 

10

0 

 

Мигдар  

 

2. …тялябин щяжминин 

11% азалмасына 

сябяб олур 

 

9

0 

 

(ъ) Ващид еластиклийи характеризя едян тяляб; 

еластиклик 1-я бярабярдир 

Гиймят, $ 

Тяляб  

5 

 

4 

 

1. Гиймятин 

22%  артмасы…  

 

0 

 

100

 

 

Мигдар  

 

2. …тялябин щяжминин 

22% азалмасына сябяб 

олур 

 

8

0 

 

(ч) Еластик тяляб: еластиклик 1-дян артыгдыр 

Гиймят, $ 

Тяляб  

5 

 

4 

 

1. Гиймятин 

22%  артмасы…  

 

0 

 

100 

 

Мигдар  

 

2. …тялябин щяжминин 67% 

азалмасына сябяб олур 

 

50 

 

---

Н. Грегори Менкйу 

 

 

106 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ġəkil 5.1. Qiymətə görə tələbin elastikliyi 

 

 

 

Qiymətə  görə  tələbin  elastikliyi  tələb  əyrisinin  növünü  müəyyən  edir:  əyri 

mailli  və  ya  dik  olur.  Faizlə  ifadə  olunmuş  bütün  dəyişikliklər  orta  nöqtə 

üsulu üzrə hesablanmışdır. 

 

Elastikliyin  artması  ilə  tələb  əyrisi  daha  çox  mailli  olur.  Ekstremal 

hallarda  tamamilə  elastik  tələbə  xas  olan  qiymətə  görə  elastiklik  sonsuzluğa 

doğru  meyl  edir.  Bu  halda  tələb  əyrisi  absis  oxuna  nisbətdə  üfüqi  vəziyyətdə 

olur  və  onu  əks  etdirir  ki,  qiymətin  cüzi  dəyişməsi  tələbin  həcminin 

əhəmiyyətli dərəcə dəyişməsinə səbəb olur. 

 

SatıĢdan ümumi gəlir və tələbin qiymət elastikliyi 

Bazar  tələbi  və  təklifinin  dəyişməsini  təhlil  edərkən,  alıcılar  tərəfindən  ödə-

nilən və əmtəə satıcıları tərəfindən əldə edilən pul məbləği kimi dəyişən amilin 

təsirini  nəzərə  almaq  zəruridir.  Hər  bir  bazarda  satışdan  ümumi  gəlir=PxQ: 

əmtəənin qiymətinin satılmış əmtəələrin miqdarına olan hasilinə bərabərdir. 

Satışdan ümumi gəlir qrafiki (şəkil 5.2.) tələb əyrisi altında düzbucaqlı 

kimi  təsvir  olunmuşdur.  Onun  hündürlüyü  P-ə,  uzunluğu  isə  Q-ə  bərabərdir. 

(д) Тамамиля еластик тяляб: еластиклик сонсузлуьа доьру 

мейл едир  

Гиймят, $ 

Тяляб  

4 

 

1. 4 доллардан йухары истянилян гиймятдя 

тялябин щяжми сыфра бярабярдир 

0 

 

Мигдар  

 

3. Ямтяянин гиймяти 4 доллардан ашаьы 

олдугда, тялябин щяжми сонсузлуьа 

доьру мейллидир 

2. Гиймят гяти сурятдя 4 доллара бярабяр олдугда, 

истещлакчылар истянилян мигдарда ямтяя алырлар 

---