DeyġRDĠm kġ, bu quruluġ dağilacaq

Döyülməkdən ki söz düĢdü, Bəy, səni də nəinki vurublar, hətta 23 avqust 1991-də qanını da 
axıdıblar.  Məqsədləri  səni  öldürməkmiĢ.  Cismani,  yoxsa  mənəvi  zərbələrdən  daha  çox 
ağrımısan?
 
Mən  heç  vaxt  sağlamlığımın  üstündə  əsməmiĢəm,  ona  görə  də  cismani  zərbələrin 
fəsadlarından  təĢviĢə  düĢməmiĢəm.  Düzdür,  xüsusən  23  avqustdan  sonra  ağrılarım  yanıma 
gələn dostlarımla istədiyim kimi söhbət etməyə imkan vermədiyinə görə çox əziyyət çəkdim, 
ancaq  açığını  deyim  ki,  məhz  Azərbaycan  milisinin  belə  qəddarlığı  mənə  çox  toxundu,  axı 
məni  rus  əsgərləri  də  döyüb,  ancaq  hətta  onlar  da  bu  cür  sərtlik  etməyib.  Özü  də,  ən  çox 
yandığım  odur  ki,  öz  milisimiz  mənə  çatanadək  Azərbaycanın  milli  bayrağını  tapdayıb,  cırıb 
gəlmiĢdi… 
Bəy, bu bayraq iki ildən sonra hansı Azərbaycanın üstündə dalğalanacaq?
 
Vahid Azərbaycanın. 
Mən «iki ildən sonra» deyirəm…
 
Ġki ilə çətindir, bəlkə üç il çəkər. Ya iki, ya üç ildən sonra Cənubi Azərbaycanda da bu bayraq 
dalğalanacaq. Cənubi Azərbaycanda onu əslində gizli də olsa daĢıyırlar. 
Hətta  Ġran  hökuməti  də  bir  balaca  bununla  razılığa  gəlib,  amma  bir  Ģərtlə  ki,  islam  rəngi 
(yaĢıl)  keçirilsin  yuxarıya,  yəni  islamı  götürün,  keçin  qabağa.  KeçirmiĢdilər.  Ġranda 
baĢlamıĢdılar  ki,  belə  bayraqlar  buraxmağa.  Sonra  gördü  ki,  yeri  deyil,  tarixi  ənənə  var. 
Burada «Tövbə» cəmiyyəti də deyirdi ki, yaĢıl rəngi yuxarı keçirək (Ġranla bağlı fikirlərdir). 
Biz bu bayrağın varisiyik, onu dəyiĢdirməyə qoymayacağıq. Vaxt gələcək, o, türk dünyasının 
çox ölkələrini gəzəcək, rəmz kimi saxlanacaq. 
Azərbaycan  Xalq  Cəbhəsində  bu  bayraq  altında  birləĢmiĢ  on  minlərcə  gəncimiz  var,  Bəy. 
Onlara ürək sözlərin?
 
Mən onlara sözlərimi həmiĢə deyirəm. Gənclərlə tez-tez görüĢürəm… 
Azərbaycan  gənclərinə  ilk  öncə  azadlıq  arzulayıram.  Ġkinci  Ģərt  türk  milli  maarif  və  elmini 
yaratmaqdır. Bizim evimizi yıxıblar. Ədalət bəy, xahiĢ edirəm ki, siz jurnalistlər gələcəkdə bu 
məsələyə çox fikir verin. Türklər öyrəndiyi ideyaya, məsləkə çox vurğun millətdir, vurulubsa, 
inanıbsa  ondan  əl  çəkə  bilmir.  Çox  əfsus  ki,  bu  ideyaları,  məfkurələri  bizə  ya  fars  dilində 
öyrədiblər, ya ərəb dilində. 
Ya da rus dilində.
 
Ġndi  də  baĢlayıblar  ingilis  dilində;  baĢlayıblar  ingiliscə  məktəbləri  çoxaltmağa.  BaĢqa  dildə, 
təfəkkürdə milləti tərbiyə etmək o millətin evini yıxmaqdır. Dil özü fəlsəfədir - o dili udmalısan 
ki,  onun  fəlsəfəsi  də,  onun  idrakı  da  beyninə  girsin.  Yoxsa  fars  dili  ilə  fars  fəlsəfəsini,  fars 
təfəkkürünü uduruq, rus dili ilə rus, ərəb dili ilə ərəb təfəkkürü bizə hopur, mənəviyyatımız 

---

özgələĢir. Ona görə də türklərin dediyi kimi eyitim (maarif) ana dilimiz üstündə qurulmalıdır. 
Biz  nə  qədər  ki  «analiz»,  «sintez»,  «konfederasiya»,  nə  bilim  nə  sözləri  ilə  danıĢmağa 
baĢlayacağıq, millətin təfəkkürünü özgələĢdirəcəyik. 
Ġndi  Avropa  sözlərini  gətirib  doldurublar  dilimizə  -  millətin  baĢını  xarab  edib  qoyacaqlar; 
sabah  bu  sözlərin  heç  birini  bilməyəcəyik.  Bu  gün  «ismi-fail»,  «ismi-məful»  sözlərini 
anlamadığımız kimi bir zaman da «rasionalizm»i, «irrasionalizm»i bilməyəcəyik. Bu sözləri dilə 
niyə gətirirlər? Siz mətbuat iĢçiləri buna ciddi fikir verməlisiniz. 
Əbülfəz bəy, çox sağ ol, var ol ki, xəstə vaxtında mənə belə səxavətlə vaxt ayırdın. Hədsiz 
minnətdaram!
 
Ədalət bəy, sən də sağ ol. Bir Ģeyi deyim - ogünkü yazının əleyhinə kimsə bir mızıldanmıĢdı, 
ancaq çox yaxĢı yazı idi. 
Hansı yazı?
 
«Azərbaycan»da çıxan. Deyirdi ki, indi də millətlərin arasında ədavət salırlar. BoĢ sözlərdir - 
o, millətlərin ədavəti deyil. Bizə ən böyük zərbəni [“türk”] adımızı götürməklə ediblər. 
OxumuĢdun o məqaləni?
 
Bəli,  oxumuĢdum,  çox  xoĢuma  gəldi.  Çox  düzümlü,  yaxĢı,  izahlı,  yəni  daha  suala  yer 
qoymayan yazıdır - orta məktəb Ģagirdi də oxuyub baĢa düĢəcək, alimi də, baĢqası da. Aydın 
məsələ budur - bir millətə ən böyük zərbə onun adının götürülməsidir. Bundan da böyük faciə 
ola bilməz. Millət öz adını qaytarmalıdır. Həyat ora gəlir, hamı da ora gəlir, o cür də olacaq. 
Sadəcə  olaraq  bunlar  niyə  bir-birini  qıcıqlandırır  bilmirəm.  Yalandan  istəyirlər  desinlər  ki, 
burada millətləri parçalayırlar, Azərbaycanı parçalayırlar. 
Azərbaycan  parçalanmır.  Kürdsən  -  «kürd»  adını  yazdır  üstünə,  talıĢsan  -  «talıĢ»  adını, 
saxursan - «saxur» adını. Sonra niyə mənə minnət qoyursan? Odur ha, sən deyənin nə qədər 
doğru  çıxdığını  bir  yerdə  balaca  arayıĢ  kimi  qeyd  elə  -  demək,  ləzgilərin  qurultayı  olub, 
deyiblər  ki,  ləzgilər  ən  çox  Azərbaycanda  assimilyasiyaya  məruz  qalırlar;  onlara  hətta 
pasportlarında  öz  adlarını  yazdırmağa  icazə  vermirlər.  Bundan  bizim  əleyhimizə  istifadə 
ediblər,  o  gün  Moskva  da  bunu  yazıb,  dünyaya  səsləndiriblər.  Bu  məsələdən  Azərbaycana 
qarĢı  bir  təxribat  kimi  istifadə  edirlər.  Sən  bu  təxribatın  qarĢısını  qabaqcadan  alırsan, 
qoymurlar  bunu  almağa.  Demək,  bunda  maraqlı  olanlar  var.  YaxĢı,  mən  deyən  səhvdirsə, 
qurultay niyə elə qərar çıxarır və Azərbaycanı təqsirləndirir? Niyə Azərbaycan günahkar olur? 
Nə deyirik - ləzgi pasportda «ləzgi» yazdırsın, öz dilində məktəb açsın. Obirilər də eləcə. 
Bu  gün  bütün  dünyada  milli  azlıqların  hüquqları  müdafiə  olunur  və  hər  hansı  ölkənin 
suverenliyinin  tanınmasının  ilkin  Ģərtlərindən  biri  kimi  azsaylı xalqların  haqlarının  qorunması 
tələbi  irəli  sürülür.  BMT-nin,  baĢqa  ümumdünya  təĢkilatlarının  üzvü  olan  Azərbaycan  da  öz 
ərazisində yaĢayan bütün milli-etnik azlıqların hüquqlarını qorumağa borcludur. Biz dinindən, 
irqindən,  dilindən  və  b.  asılı  olmayaraq  azsaylı  xalqların  hamısının  milli-mənəvi-mədəni 

---