Dilçi alim Firidun Ağasıoğlu özünün "Azər xalqı" kitabında bildirir ki, XLX əsrdən üzübəri V
Yüklə 0,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
H.Cəfərov isə yazır: “Ġlk Tunc dövründə əhalinin sayı artmıĢ, yaĢayıĢ məskənləri daha böyük sahəyə, bir çox halda 3 hektardan artıq sahəyə malik olmuĢdur. Tikinti texnikasında Eneolit dövrünün ənənələri, Yəni dairəvi və düzbucaqlı binaların inĢası davam etdirilmiĢdir. Lakin binalar həm ölçü baxımından, həm də davamlılıq baxımından xeyli fərqlənirdi. Evlərin və təsərrüfat tikililərinin bünövrəsi əsasən daĢdan, divarı çiy kərpicdən inĢa edilmiĢ, binaların bir qismi isə çubuqdan hörülüb suvanmıĢdır. Mingəçevir ərazisində yarımqazma tipli evlərə də təsadüf edilmiĢdir. Binanı qızdırmaq və yemək hazırlamaq üçün nəzərdə tutulmuĢ ocaqlar evin mərkəzində və ya künclərində qurulurdu. Xüsusi quruluĢlu ocaq qurğuları Kür-Araz mədəniyyətinin səciyyəvi əlamətlərindən biridir. Gildən hazırlanmıĢ ocaq qurğuları əsasən nal Ģəklindədir. BaĢqa tip ocaq qurğuları da geniĢ yayılmıĢdı.” İlk Tunc dövrünün yaşayış məskənlərindən, xüsusən də ətrafına müdafiə sədləri çəkilmiş məskənlərdən ilk şəhərlər kimi söz açmaq mümkündür. Şumer şəhərlərinin yaşıdı, hətta daha qədim olan bu şəhərlərin İkiçayarasının erkən şəhərləri ilə əsas ümümi cəhətlərindən biri müdafiə sədlərinin qurulması idi. Bu barədə ―Bilqamıs dastanı‖nın akkad variantında maraqlı məlumat bulunmaqdadır:
Rəşid Göyüşov deyir:
Tunc dövründə isə həm dulusçuluğun, həm də metallurgiyanın inkiĢafı ilə əlaqədar xüsusi sənətkarlıq məhəllələri meydana gəlmiĢdi.” Kür-Araz mədəniyyəti dövrü insanları sənətkarlığın müxtəlif sahələri ilə məşğul olmuş, ənənəvi sənət nümunələrini yeni dövrün tələbləri səviyyəsində yaratmış və inkişaf etdirmişdir. Onların içərisində dulusçuluq sənəti xüsusi yer tuturdu. Kür-Araz mədəniyyətinin dulusçuluq məmulatı bir çox əlamətləri ilə, yəni forması, tipi, hazırlanma texnologiyası və sairə ilə seçilirdi. Dulus çarxından istifadə nəticəsində bu dövrdə məhsuldarlıq daha da artmışdı. Qabların forma və növ müxtəlifliyi, estetik dəyərinin yüksəkliyi, dulus çarxının varlığı sənətkarlığın yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyduğunu göstərir. Qabların səthinin pardaqlanması və şüyrələnməsinin yeni sirlərinə bələd olmaqla dulusçular əsl sənət nümunələri yaratmışdılar. Bu dövrün mühüm yeniliklərindən biri metallurgiya və metalişləmənin sürətlə inkişafıdır. Azərbaycanın ilk Tunc dövrü yaşayış məskənlərində metallurgiya və metalişləmə ilə bağlı texnoloji proseslərin bütün mərhələlərini əks etdirən arxeoloji materiallar - soba, buta, parç, qəliblər və hazır məhsul tapılmışdır. Məsələn, Babadərviş yaşayış məskənində metaləridən soba üzə çıxarılaraq öyrənilmişdir. Tuncdan muncuq, qolbaq və sairə kimi bəzək, eləcə də biz, iynə, bıçaq və sairə kimi məişət əşyaları, əmək alətləri və silah nümunələri, qızıldan isə Xankəndi və Xaçınca kurqanlarından tapılmış bəzək əşyaları kimi şeylər düzəldirdilər. Metallurgiyanın inkişafı ilə əlaqədar olaraq daş alətlərin məişət və təsərrüfatda istifadəsi getdikcə azalırdı. H.Cəfərov yazır:
cəhətlərdən biri qayalarda cızılmış təsvirlərin realistikliyidir. Bu dövrdə ən çox rast gəlinən petroqliflər müxtəlif maral və aslan təsvirləridir. Qobustandakı Yazılı təpənin 24 №-li daşında cızılmış realistik səpkili maral silueti özündən əvvəlki dövrlərə aid təsvirlərdən öz gözəlliyi ilə fərqlənməkdədir. Eyni sözləri Böyükdaşın yuxarı mərtəbəsindəki 59 №-li daşda təsvir edilən qoşa maral təsviri barədə də söyləmək olar.
Bu motivlər sonrakı minilliklərdə türklərin yayıldığı bütün bölgələrdə, yəni Avropanın içlərindən uzaq Sibir, Altay və Qobi çollərinə qədər səpələnmiş və elmi Yüklə 0,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|