Doğal sit alanlarinin değerlendiRİlmesine iLİŞKİn teknik esaslar

2.1. Araştırma Yapılacak Alanlarda Sınırların Belirlenmesi

Doğal Sit Alanlarının statüsünün ve kategorisinin değerlendirilmesi için belirlenecek araştırma alanı sınırları; alanın konumu, büyüklüğü ve doğal eşiklerle ilişkisi göz önüne alınarak aşağıdaki başlıklar kapsamında tespit edilir.

2.1.1.Biyo-Ekolojik Araştırma Alanı Sınırlarının Belirlenmesi

Bu çalışmalarda temel yaklaşım; kritik türlerin yayılım sınırları esas alınarak alanın tür çeşitliliğinin (flora ve fauna), habitat özelliklerinin, yayılım ve beslenme alanı sınırlarının tespit edilmesidir. İlk defa değerlendirilecek alanlarda çalışma sınırlarının belirlenmesinde aşağıdaki hususlar dikkate alınacaktır.

Öncelikle varsa güncel hava fotoğrafları ve uydu görüntüleri ile daha önceden elde edilmiş envanter bilgilerinden faydalanılarak, alanda mutlak korunması gereken tür ve habitatlar var ise bunların yayılım alanları dikkate alınacak, araştırma çalışmaları bu merkezden başlatılacaktır. Habitat ile türlerin devamlılığı için gerekirse doğal eşikler de dikkate alınacaktır.

Bu şekilde yapılacak çalışma alanı sınırlarının belirlenmesinden sonra biyo- ekolojik açıdan yapılan değerlendirme sonucunda alanın doğal sit kategorisi veya kategorileri önerilir.

Ancak alanın nesli tehdit veya tehlike altında olan dar yayılımlı, lokal endemik tür veya türleri bulundurması halinde yayılım sınırları veya jeolojik ve jeomorfolojik açıdan istisnai ve ilginç özellik barındırması halinde ise kaynak değerin sınırları dikkate alınır.

Lokal yayılım gösteren tür ve habitatlarda ise; lokal yayılımın sonlandığı sınırdan itibaren türün biyo-ekolojik istekleri ve etkilenme durumu göz önünde bulundurulacaktır.

Türlerin yayılım ve beslenme alanı sınırlarının tespit edilmesinde; ekolojik koridorlar da dikkate alınacaktır.

2.1.2. Jeolojik, Jeomorfolojik ve Hidrojeolojik Araştırma Alanı Sınırlarının Belirlenmesi

Çalışma yapılacak alanın doğal sit özelliği taşıyıp taşımadığının tespiti için araştırma ve değerlendirmeye konu edilecek alan sınırı; arazi çalışması sırasında öngörülen mevcut kaynak değerinin oluşumuna esas jeolojik ve jeomorfolojik istisnai özellikte ve güzellikteki oluşumlar ve kaynak değerleri dikkate alınarak belirlenecektir.

Hidrojeolojik açıdan araştırma sınırları ise; kaynak değerin bulunduğu havza ve alt havza sınırları dikkate alınarak belirlenecektir.

2.1.3. Peyzaj Araştırma Sınırlarının Belirlenmesi

Bir peyzajı oluşturan peyzaj karakterlerinin doğal sit açısından öneme sahip olup olmadığı, doğal özellik taşıyıp taşımadığı, insan eliyle oluşturulup oluşturulmadığı hususları dikkate alınarak değerlendirilecektir.

BÖLÜM III

3. ÖN DEĞERLENDİRME RAPORU

Ön Değerlendirme Raporu; potansiyel veya mevcut doğal sit alanının özelliğine göre ilgili uzmanlar tarafından alanda yapılan inceleme sonucu mevcut doğal sit statüsünün iptaline veya Ekolojik Temelli Bilimsel Araştırmaya ihtiyaç olup olmadığının ortaya konulmasına karar vermek amacıyla düzenlenen rapordur.

Ön Değerlendirme Raporu; Bakanlık (Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü) tarafından alanın özelliklerine göre belirlenecek, yönetmeliğin 16. Maddesinde tanımlanan biyolog, orman mühendisi, ziraat mühendisi, şehir plancısı, su ürünleri mühendisi, jeoloji mühendisi, peyzaj mimarı, çevre mühendisi, harita kadastro mühendisi ve ilgili diğer meslek gruplarından oluşturulacak en az 5 kişilik bir araştırma ekibi tarafından hazırlanır.

Hazırlanan ön değerlendirme raporu, raportörler tarafından bir rapora bağlanarak TVK Bölge Komisyonuna, Komisyon kararı ise değerlendirilmek üzere Bakanlığa (Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü) sunulur.

Ekolojik Temelli Bilimsel Araştırma Raporuna ihtiyaç olup olmadığının belirlenmesi için öncelikle varsa bu alana özgü yapılmış bilimsel çalışmalardan faydalanılacaktır. Bu değerlendirme sonucunda alanın kaynak değerleri açısından doğal sit karakteri taşımaması halinde bilimsel çalışma yapılmayacak, raporda bu net bir şekilde belirtilecektir.

Alanla ilgili ön değerlendirme raporunda; doğal sit iptal kararı veya Ekolojik Temelli Bilimsel Araştırma Raporu gerekliliği raporun sonuç ve öneriler bölümünde gerekçeleri ile birlikte açıkça belirtilecektir.

Doğal Sit Alanlarının Belirlenmesi ve Kategorilendirilmesi ile ilgili hazırlanacak “Ön Değerlendirme Raporu” formatına dair bilgiler aşağıda belirtilmiştir.

Tablo 1: Doğal Sit Alanı İle İlgili Genel Bilgiler

ALANIN YERİ	Araştırma alanı sınırına ait ülke sisteminde koordinat bilgileri, Araştırma alanı büyüklüğü (m2)- ha Araştırma alanının gösterildiği 1/25000 ölçekli topoğrafik harita, Araştırma alanına ait varsa geçmiş hava fotoğrafı ve/veya yüksek çözünürlüklü uydu görüntüsü(çekim tarihi belirtilmeli),
ALANDA MEVCUT KORUMA STATÜSÜ	Araştırma yapılacak alanda mevcut doğal sit alanı ve/veya diğer koruma statüleri, varsa dereceleri ile birlikte, Koruma statüsünün ilan edildiği resmi belgenin adı, tarihi ve karar metni Alanın ilan edilmesine dair daha önceden tanımlanmış kaynak değerler, raporları ve tematik altlıkları ile birlikte,
ALANDA MEVCUT ARAZİ KULLANIMI	Doğal Sit Alanın kullanım şekli ve özellikleri, Topoğrafik özellikleri, varsa eğim haritası ile birlikte, Arazi kullanımını gösterir sentez tematik altlıklar(kadastro, plan vb.),

Tablo 2: Ön Değerlendirme Raporunu Hazırlayacak Uzmanlar, Uzmanların İş Tanımları ve Veri Toplama Yöntemleri

Ön Değerlendirme Raporunu Hazırlayacak Uzmanlar	İş Tanımı	Yöntem
Alanın özelliğine göre Yönetmeliğin 16. Maddesinde yer alan meslek disiplinlerinden oluşan komisyon tarafından değerlendirilir.	Doğal sit alanı sınırları içindeki bitki türlerinin belirlenmesi ve alana bitki türü listesinin oluşturulması, Doğal sit alanındaki bitki türleri içinde, küresel ve ulusal ölçekte tehlike altında, endemik, nadir ve dar yayılımlı kritik bitki türlerinin belirlenmesi Kritik bitki türlerinin doğal sit alanı içinde yayılım sınırlarının belirlenmesi ve sit alanı dışındaki sahalardaki mevcudiyetinin belirlenmesi	Saha Çalışması: En az 1 saha çalışması ile türleri belirleme yaparak, bölgenin hakim noktalarından ve yakın plan alana ait ve tespit edilen türlere ait fotoğraflar (tercihen bitkilerin çiçeklenme döneminde) Literatür çalışması: Geçmiş dönemde yapılan çalışmaları derleyerek (bilimsel yayın ve raporlardan) Yöre halkından alanla ilgili bilgi edinilmesi Habitat Uygunluğu: Habitat uygunluğuna göre alanda farklı zamanlarda gözlenmesi olası türlerin derlenmesi
	Doğal Sit alanı sınırları içindeki hayvan türlerinin (omurgasız hayvanlar, balıklar, iki yaşamlılar, sürüngenler, kuşlar ve memeliler olmak üzere) belirlenmesi ve hayvan türü listesinin oluşturulması, Doğal Sit alanındaki hayvan türleri içinde küresel ve ulusal ölçekte tehlike altında, endemik, nadir ve dar yayılımlı kritik hayvan türlerinin belirlenmesi Kritik hayvan türlerinin doğal sit alanı içinde yayılım sınırlarının belirlenmesi ve doğal sit alanı dışındaki sahalardaki mevcudiyetinin belirlenmesi
	Doğal sit alandaki flora ve fauna türlerinin bulunduğu habitatların belirlenmesi Doğal Sit alandaki habitatların, Vejetasyon durumu(bozulmamış-doğal, geri dönüşümlü ve/veya geri dönüşümsüz olarak bozulmuş), Sulakalan varlığı ve durumu(bozulmamış-doğal, geri dönüşümlü ve/veya geri dönüşümsüz olarak bozulmuş), İnsan faaliyetlerinin varlığı ve durumu (insan etkisi var/yok, insan etkisi geri dönüşümlü boyutta, insan etkisi geri dönüşümsüz boyutta) Doğal sit alanındaki kritik türlerin (tehlike altında, endemik, nadir ve dar yayılımlı flora ve fauna türleri) habitatlardaki biyolojik faaliyetlerin (üreme alanı, beslenme alanı, dolaşma alanı, kışlama alanı, göç sırasında konaklama alanı) değerlendirilmesi Mevcut doğal sit alanın sınırlarının, biyo-ekolojik açıdan önemli türlerin ve habitatların mevcut sit alanı sınırlarını yansıtma durumu ve değerlendirmesi
	Alandaki jeolojik, jeomorfolojik ve hidrojeolojik durum uygun ölçekte topoğrafik harita üzerine işlenerek, bilimsel doğal estetik, nadir değerlerin ortaya konulması.