16
Dissertasiyanın mətninə ayrı-ayrı sözlər, formullar, şərti işarələr qara mürəkkəb və
ya qara tuşdan istifadə etməklə əlavə oluna bilər. Əlavə mətnin sıxlığı əsas
mətnin sıxlığına yaxın olmalıdır.
Dissertasiyada çapdan sonra aşkar edilmiş səhvlər və qrafik yanlışlıqlar düzəldilə
bilər. Hər səhifədə düzəlişlərin sayı ikidən çox olmamalıdır.
Fəlsəfə doktoru dissertasiyasının həcmi 100-150 səhifə (şəkillər, cədvəllər,
qrafiklər, əlavələr və ədəbiyyat siyahısı istisna olmaqla) olmalıdır. Humanitar elmlər
üzrə dissertasiyanın həcmi 20-30 % artıq ola bilər.
Dissertasiyanın əsas mətni fəsil, yarımfəsil və bəndlərə bölünür.
Fəsillərin başlıqları mətnə simmetrik şəkildə, böyük hərflərlə, yarımfəsillərin
başlıqları isə abzasdan başlayaraq sətri hərflərlə yazılmalıdır (birinci baş hərf
istisna olmaqla). Başlıqların yazılışında sözlər sətirdən sətrə keçirilməməli,
başlığın sonunda nöqtə qoyulmamalıdır. Əgər başlıq iki cümlədən ibarətdirsə,
onları nöqtə qoymaqla bir-birindən ayırmaq lazımdır.
“Mündəricat”, “Giriş”, “Nəticə”, “İstifadə edilmiş ədəbiyyat”, “əlavələr” sözləri
dissertasiyanın uyğun struktur hissəsinin başlığı kimi qəbul edilməlidir.
Fəsil və yarımfəsil arasındakı, eləcə də başlıq və mətnin (bəndin) arasındakı
məsafə 2 interval olmalıdır. Başlığın altından xətt çəkmək olmaz.
Hər fəsil yeni səhifədən başlanmalıdır.
Nömrələmə
Dissertasiyanın səhifələri ərəb rəqəmləri ilə nömrələnir.
Dissertasiyanın səhifələri nömrələnərkən üz vərəqi də nəzərə alınır. Üz vərəqində
nömrə çap edilmir, ondan sonra gələn səhifə “2” rəqəmi, sonrakı səhifələrdə isə
ardıcıl nömrələr səhifənin yuxarı sağ küncündə çap edilir. Səhifələr (əlavələr,
arayışlar, aktlar və s. daxil olmaqla) ardıcıl olaraq nömrələnir.
İstifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısına daxil olan bütün nəşrlər ərəb rəqəmləri ilə
ardıcıl nömrələnməlidir.
Fəsillər rum rəqəmləri ilə ardıcıl olaraq nömrələnir (məsələn: I fəsil). Mündəricat,
giriş və nəticəyə nömrə qoyulmur.
Yarımfəsil nömrəsi bir-birindən nöqtə ilə ayrılan fəslin və yarımfəslin
nömrələrindən ibarətdir. Yarımfəslin sonunda nöqtə işarəsi qoyulur, məsələn: 2.5.
(ikinci fəslin beşinci yarımfəsli).
Yarımfəslin daxilində bəndlər olduqda onlar ardıcıl olaraq ərəb rəqəmləri ilə
nömrələnir. Bəndi nömrəsi bir-birindən nöqtə ilə ayrılan fəslin, yarımfəslin və
bəndin nömrəsindən ibarətdir. Nömrənin sonunda nöqtə işarəsi qoyulur, məsələn:
2.5.1. (ikinci fəslin beşinci yarımfəslinin birinci bəndi).
Ayrıca səhifədə yerləşən illüstrasiyalar da (cədvəllər, çertyojlar, sxemlər, qrafiklər)
dissertasiyanın səhifələri kimi nömrələnir. Ölçüləri A4 formatından böyük olan
cədvəllər, şəkillər, çertyojlar bir səhifə kimi qəbul edilir və dissertasiyanın sonunda
nəticədən sonra onların mətndəki sıra ardıcıllığı ilə yerləşdirilir.
Dissertasiyanın mətni və cədvəllərə arayış və aydınlaşdırıcı xarakter daşıyan qeydlər
ardıcıl olaraq ərəb rəqəmləri ilə nömrələnməlidir. Əgər cəmi bir qeyd varsa, o
nömrələnmir, əgər qeydlərin sayı birdən çoxdursa, “Qeyd” sözündən sonra iki nöqtə
qoyulur və qeydlər nömrələnir. Məsələn:
Qeyd:
1. ...
2. ...
Qeydlərin çapı üçün şriftin ölçüsü 12, sətirarası məsafə 1 interval olmalıdır.
17
Ġllüstrasiya
İllüstrasiyalar keyfiyyətli olmalıdır. Şəkillər həm qara tuş və ya qara mürəkkəblə
çəkilə bilər, həm də rəngli ola bilər.
Dissertasiyada ancaq kompyuter və ya cizgi yolu ilə yerinə yetirilmiş şəkillərdən və
orijinal fotolardan istifadə etmək olar.
A4 formatından kiçik olan fotolar standart ağ vərəq yapışdırılmalıdır.
İllüstrasiyalar elə yerləşdirilməlidir ki, dissertasiyanı döndərmədən və ya saat əqrəbi
istiqamətində döndərdikdə onlara baxmaq mümkün olsun. İllüstrasiyalar mətndə
onlara birinci istinaddan sonra yerləşdirilməlidir.
İllüstrasiyalar (cədvəllərdən başqa) “Şək.” sözü ilə nişanlanır və fəslin daxilində
ərəb rəqəmləri ilə nömrələnir. İllüstrasiyanın nömrəsi bir-birindən nöqtə ilə ayrılan
fəslin nömrəsindən və illüstrasiyanın ardıcıl nömrəsindən və illüstrasiyanın ardıcıl
nömrəsindən ibarətdir. Məsələn: Şək. 1.2 (birinci fəslin ikinci şəkli).
İllüstrasiyanın nömrəsi və adi illüstrasiyanın altında yerləşdirilir.
Cədvəllər
Rəqəmli materiallar, adətən, cədvəl kimi tərtib olunur. Hər bir cədvəlin başlığı
olmalıdır. “Cədvəl” sözü və başlıq böyük hərflərlə başlanmalıdır. Başlığın altından
xətt çəkilməməlidir.
Cədvəl, mətndə onun ilk xatırlanmasından sonra elə yerləşdirilir ki, dissertasiyanı
döndərmədən və ya saat əqrəbi istiqamətində döndərildikdən sonra onu oxumaq
mümkün olsun. Sətirlərin və sütunların sayı çox olan cədvəlləri hissələrə bölüb bir
neçə səhifədə yerləşdirmək olar.
Fəslin içindəki cədvəllər ardıcıl olaraq ərəb rəqəmləri ilə nömrələnir (əlavədə
verilmiş cədvəllər istisna olmaqla). Cədvəlin nömrəsi bir-birindən nöqtə ilə ayrılan
fəslin nömrəsindən və cədvəlin ardıcıl nömrəsindən ibarətdir. Məsələn: cədvəl 1.2.
(birinci fəslin ikinci cədvəli). Əgər dissertasiyada cəmi bir cədvəl varsa, onu
nömrələmək və “Cədvəl” sözü yazmaq lazım deyildir.
Əgər cədvəl iki və daha çox səhifədə yerləşirsə, “Cədvəl” sözü və onun nömrəsi
cədvəlin birinci səhifəsinin sağ üst tərəfində bir dəfə göstərilir; cədvəlin qalan
hissələrinin müvafiq yerlərində “ardı” sözü yazılır. Əgər dissertasiyada bir neçə
cədvəl varsa, onda “ardı” sözünün qarşısında cədvəlin nömrəsi yazılır. Məsələn:
cədvəl 1.2-nin ardı.
Cədvəlin adı və nömrəsi cədvəlin üstündə yerləşdirilir. Nömrə sağ küncdə çap
edilir.
Cədvəllərin sütun və sətirlərin başlıqları, onların içərisindəki məlumatlar üçün
şriftin ölçüsü 12, sətirarası məsafə 1 interval olmalıdır.
Formullar
Mətndə verilən formullar (sayı birdən artıqdırsa) ərəb rəqəmləri ilə ardıcıl
nömrələnməlidir. Formulun nömrəsi bir-birindən nöqtə ilə ayrılmış fəslin və
formulun ardıcıl nömrələrindən ibarətdir. Formulun nömrəsi onunla bir səviyyədə
səhifənin sağ tərəfində mötərizənin içində yazılır. Məsələn: (3.1)-yəni üçüncü fəslin
birinci formulu.
Formulda rast gəlinən simvolların qiyməti və ədədi əmsalların izahı, onların
formuldakı yerləşmələr ardıcıllığını nəzərə alaraq, bilavasitə formulun altında
verilir. Hər bir simvolun və ədədi əmsalın qiyməti yeni sətirdə yerləşdirilməlidir.
İzahatın birinci sətri “Burada” sözündən başlamalıdır.
Tənlikləri və formulları mətndən boş sətirlər vasitəsilə ayırırlar. Hər formulun
üstündə və aşağısında bir-iki boş sətir olmalıdır. Əgər tənlik bir sətrə
yerləşməyibsə,