Dokument został opracowany

Tabela nr 31 Wykaz rzek i kanałów (podstawowych) przepływających przez teren

powiatu rawskiego.

L.p.	Nazwa	Długość [ km ]
		ogółem	odcinki uregulowane
1.	Rz.Rawka	20,4	8,1
2.	Rz.Białka	28,3	28,3
3.	Rz.Rylka	28,1	28,1
4.	Rz.Rokitna	9,4	9,2
5.	Rz.Żelazna	8,2	0,5
6.	Rz.Krzemionka z Czerwonką	7,3	7,3
7.	Kanał Grabicki	7,4	7,4
8.	Kanał Cielądzki	14,3	14,3
9.	Kanał ”A”	9,8	9,8
Razem:		133,2	113,0

Źródło : WIOŚ Skierniewice

Sieć wód płynących uzupełniają m.in. zbiorniki retencyjne i obiekty stawowe (patrz tabele nr 32 i nr 33).

Tabela nr 32 Zbiorniki retencyjne znajdujące się na terenie Powiatu Rawskiego.

L.p.	Nazwa obiektu	Rzeka	Powierzchnia [ ha ]	Objętość [tys. m^3]
1.	Dolna	rz. Rawka	45	1270
2.	Tatar	rz. Rawka	18	220
3.	Biała Rawska	rz. Białka	8,5	102
4.	Podsędkowice	rz. Białka	4,0	46
5.	Babsk	ciek spod Babska	1,2	14
6.	Cielądz	prawy dopływ Rylki	1,4	16
Razem:			78,1	1668

Źródło : WIOŚ Skierniewice

Tabela nr 33 Główne obiekty stawowe na terenie powiatu rawskiego.

L.p.	Rzeka	Miejscowość	Powierzchnia [ ha]
1.	rz. Rawka	Byliny	129,0
2.	rz. Rawka	Kurzeszyn	3,2
3.	rz. Rawka	Żydomice	1,9
4.	lewy dopływ rz. Rawki	Pokrzywna	2,8
5.	rz. Białka	Wołucza	6,8
6.	rz. Białka	Biała Rawska	81
7.	rz. Białka	Rzeczków	2,8
8.	prawy dopływ rz. Białki	Ossa	3,2
9.	rz. Rylka	Ossowice	47,7
10.	rz. Rylka	Brzozówka	3,8
11.	rz. Żelazna	Żelazna	3,8
12.	rz. Żelazna	Lubania	2,3
13.	rz. Rokitna	Trębaczew	1,6
Razem:			289,9

Źródło : WIOŚ Skierniewice

Wody podziemne

Wody podziemne stanowią jeden z elementów naturalnego obiegu wody w przyrodzie. Mają one duże znaczenie jako źródła zaopatrzenia ludzi w wodę pitną.

Na podstawie przeprowadzonych badań monitoringowych wykonanych przez WIOŚ
w Skierniewicach stwierdzono, że wody podziemne na terenie powiatu rawskiego charakteryzują się dobrą jakością.

Wody powierzchniowe

W większości badanych w 1998 roku odcinków rzek o negatywnej ocenie ogólnej zadecydowały niejednokrotnie pojedyncze wskaźniki zanieczyszczeń, natomiast wartości stężeń szeregu istotnych dla oceny jakości wód parametrów, mieściły się w granicach ustawowych norm I, II i III klasy czystości.

W roku 1999 tylko w jednym punkcie kontrolno-pomiarowym, tj. w Żydomicach stwierdzono deklasyfikację wód rzeki Rawki do poziomu non.

Dodatkowym elementem, na podstawie którego przedstawiono zróżnicowanie badanych rzek pod względem jakości, był tzw. wskaźnik przekroczenia (określający krotność przekroczenia zanieczyszczenia w stosunku do wartości dopuszczalnych obliczony na podstawie oceny metody Nesmeraka), pozostający w ścisłym związku z procentowym udziałem poszczególnych wskaźników utrzymujących się w normie.

W kontrolowanych rzekach z terenu powiatu rawskiego wartości wskaźnika przekroczenia

w 1998 r. były zróżnicowane. Ogólnie można uznać, że charakteryzują się one względnie czystymi wodami oraz niską wartością tego wskaźnika.

W zdecydowanej większości przypadków, na zaklasyfikowanie cieków do nie odpowiadających normom ma wpływ niedotrzymanie parametrów w zakresie biogenów

i miana Coli fek. (powyżej 60 %). Stosunkowo rzadziej pozaklasowy charakter rzek zależy od zawartości substancji organicznych. W 1998 roku najkorzystniejsze wyniki badań, tj. stwierdzenie III klasy czystości osiągnięto w górnych biegach następujących rzek:

– Rawka – ppk. Boguszyce (przewidywana I klasa),

– Rylka – ppk. Rawa Mazowiecka (przewidywana II klasa),

– Białka – ppk. Podsędkowice (przewidywana II klasa).

W ogólnej klasyfikacji na jakość tych rzek wpływają zanieczyszczenia z grup:

* biogeny, Miano Coli fek. i zawiesina w rzece Białce,

* biogeny i Miano Coli w rzekach Rawce i Rylce.
W 1999 roku najkorzystniejsze wyniki badań, tj. stwierdzenie III klasy czystości osiągnięto
w górnych biegach rzek:

– Rawka – ppk Boguszyce (przewidywana I klasa),

– Krzemionka – ppk Chrusty (przewidywana II klasa),

– Rylka – ppk Rawa Mazowiecka (przewidywana II klasa),

– Białka – ppk Podsędkowice (przewidywana II klasa),

– Białka – ppk Julianów Raducki (przewidywana II klasa).

W ogólnej klasyfikacji na jakość tych rzek wpływają zanieczyszczenia z grup:

* biogeny, Miano Coli fek. i zawiesina w rzece Białce,

* biogeny, Miano Coli w rzekach Rawce i Rylce.
Dla porównań użyto metody statystycznej Nesmeraka i metody bezpośredniej przy 90-cio procentowym prawdopodobieństwie. Stan czystości rzek w 1999 roku przedstawiono
w poniższej tabeli.
Tabela nr 34 Wykaz wskaźników przekraczających w 1999 r. III klasę czystości

wód według metod: statystycznej i bezpośredniej.

Profil pomiarowo-kontrolny	klasa czystości wymagana	metoda statystyczna		metoda bezpośrednia
		klasa czystości stwierdzona	wskaźniki przekraczające III klasę czystości	klasa czystości stwierdzona	wskaźniki przekraczające III klasę czystości
Rawka Boguszyce	I	III		III
Rawka Żydomice	II	Non	NO2, Pog.	Non	NO2, Pog., Chlorofil "a"
Krzemionka Chrusty	II	III		III
Rylka Rawa Maz.	II	III		III
Białka Podsędkowice	II	III		III
Białka Julianów Raducki	II	III		III

Źródło :WIOŚ Skierniewice

Wnioski

Generalnie, wskaźnikami, które najczęściej obniżały wymagane klasy czystości kontrolowanych rzek były:

– miano Coli typu kałowego,

– związki fosforu i fosforany,

– azot azotynowy,

– azot amonowy.

Problem stanowią rolnicze zanieczyszczenia obszarowe. Są one odprowadzane do wód powierzchniowych w sposób niekontrolowany i powodują nadmierne wzbogacenie rzek
w substancje biogenne.

Podstawowymi źródłami tego typu zanieczyszczeń są mineralne i organiczne nawozy powszechnie stosowane w rolnictwie, jak również środki ochrony roślin. Transport tych substancji z powierzchni terenu zlewni do wód odbiorników odbywa się w charakterystyczny sposób poprzez wody opadowe, roztopowe i infiltracyjne.

Porównując czystość wód na przestrzeni lat 1995-1999 można stwierdzić, że ulega on stopniowej poprawie, najgorsze wyniki uzyskano w omawianym okresie w latach 1996-1997.

Gospdarka kopalinami

Na terenie powiatu rawskiego zlokalizowanych jest 18 udokumentowanych złóż kopalin naturalnych, w tym:

* 17 złóż stanowią kruszywa naturalne,

* l złoże stanowią surowce ilaste ceramiki budowlanej (iły jeziorne)

Z osiemnastu udokumentowanych złóż tylko 3 eksploatowane są na podstawie koncesji geologicznych, pozostałe w większości nie są eksploatowane lub prowadzona w nich działalność, pozostaje w sprzeczności z aktualnie obowiązującymi przepisami prawa

(w szczególności na terenie gmin Biała Rawska i Sadkowice).
Jedenaście złóż kruszywa naturalnego, tj.:

1) Teodozjów – gm. Biała Rawska,

2) Gołyń – gm. Biała Rawska,

3) Dańków – gm. Biała Rawska,

4) Wola Chojnata – gm. Biała Rawska,

5) Łaszczyn II – gm. Cielądz

6) Kurzeszyn – gm. Rawa Mazowiecka,

7) Kolonia Wołucza – gm. Biała Rawska,

8) Turobowice-Rzymiec – gm. Sadkowice,

9) Broniew – gm. Sadkowice,

10) Trębaczew – gm. Sadkowice,

11) Szwejki Nowe – gm. Sadkowice

dokumentowanych było na początku lat 80-tych w ramach tzw. koncepcji gminnych punktów eksploatacji kopalin.

Obecnie ze względu na nieuregulowane stosunki własnościowe, kryteria bilansowości oraz nowe wymagania stawiane przepisami prawa geologicznego i górniczego, złoża w obecnym stanie formalno-prawnym nie mogą być eksploatowane i większość z nich powinna być „wybilansowana”.

Na terenie powiatu nie prowadzi się wypalania cegły, stąd też jedyne udokumentowane złoże DUCHOWIZNA położone w granicach miasta Rawa Mazowiecka nie jest eksploatowane od ok. 10-ciu lat. Udokumentowane zasoby złóż kruszyw naturalnych (piasku, żwiru i pospółek) na terenie powiatu wynoszą 3828 tys. Mg, z czego zasoby eksploatowane stanowią 830 tys. Mg, a zasoby nie eksploatowane aż 2998 tys. Mg. Natomiast złoża surowców ilastych ceramiki budowlanej – 82 tys. Mg.

Zasoby te według podziału na złoża eksploatowane i złoża nie eksploatowane zestawiono w tabeli nr 35.

Tabela nr 35 Udokumentowane zasoby złóż kruszyw naturalnych według podziału

na eksploatowane i nie eksploatowane.

Lp.	Nazwa gminy	Złoża eksploatowane		Złoża nie eksploatowane
		nazwa złoża	zasoby [tys.Mg]	nazwa złoża	zasoby [tys.Mg]
1.	Biała Rawska			Dańków	218
2.				Gołyń	117
3.				Teodozjów	122
4.				Wola Chojnata	182
5.	Cielądz	Łaszczyn	554	ŁaszczynII	360
6.	Rawa Mazowiecka	Linków	234	Kolonia Wołucza	182
7.		Wojska Stara	30	Kurzeszyn	195
8.		Wojska Stara 11 pole A	12	Wojska Stara 11 pole B	36
9.	Sadkowice			Broniew	112
10.				Skarbkowa	824
11.				Szwejki Nowe	215
12.				Trębaczew	162
13.				Turobowice-Rzymiec	273
Ogółem zasoby		eksploatowane	830	nie eksploatowane	2998

Źródło: Łódzki Urząd Wojewódzki – Placówka w Skierniewicach.


11. 2 DZIAŁANIA PODEJMOWANE W DZIEDZINIE OCHRONY ŚRODOWISKA

NA OBSZARZE POWIATU RAWSKIEGO
Ochrona wód
Ochrona wód na terenie powiatu rawskiego realizowana jest poprzez eksploatację wielu istniejących oczyszczalni ścieków (komunalnych, lokalnych, zakładowych i gminnych), realizację nowych lokalnych oczyszczalni oraz modernizację oczyszczalni istniejących. Funkcjonuje tutaj już 16 oczyszczalni ścieków, w tym dwie oczyszczalnie komunalne obsługujące: jedna miasto Rawę Mazowiecką, druga – miasto Białą Rawską (wykaz oczyszczalni zawiera tabela nr 55 w aneksie).

Największa z istniejących oczyszczalni – komunalna oczyszczalnia ścieków miasta Rawa Mazowiecka – podlega zaleceniom HELCOM 16/9 dotyczącym usuwania azotu w miejskich oczyszczalniach ścieków, które zobowiązują kraje o transformującej się gospodarce do wyposażenia tych oczyszczalni w urządzenia do usuwania azotu. Administrator tej oczyszczalni podjął już działania zmierzające do spełnienia w przyszłości tych wymagań.

Do realizacji (budowy lub modernizacji) planowane są następujące oczyszczalnie ścieków:

1) zakładowa hydrobotaniczna oczyszczalnia ścieków w Zakładzie Przetwórstwa Mięsnego „KLAKLA” s.c. w Białej Rawskiej,

2) zakładowa hydrobotaniczna oczyszczalnia ścieków w firmie Skup-Ubój-Handel Piotr Michalski w Rosławowicach gm. Biała Rawska,

3) gminna oczyszczalnia ścieków w Regnowie gm. Regnów,

4) zakładowa oczyszczalnia ścieków w Annosławiu gm. Regnów.
W ostatnim czasie coraz większego znaczenia nabiera ochrona wód przed zanieczyszczeniem ściekami opadowymi, zwłaszcza w przypadku zorganizowanego systemu ich odprowadzania w zlewni rzeki Rawki. Dotyczy to przede wszystkim miasta Rawa Mazowiecka, które opracowało program porządkowania gospodarki ściekami opadowymi.

Ochrona powietrza

Ochrona powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniem – realizowana przez Powiat – polega w zasadzie na reglamentacji w korzystaniu ze środowiska w zakresie wydawania decyzji ustalającej rodzaje i ilości substancji zanieczyszczających dopuszczonych do wprowadzania do powietrza, a także na inspirowaniu różnych przedsięwzięć z zakresu modernizacji kotłowni związanych ze zmianą paliwa stałego (węgiel, koks) na paliwo ciekłe (olej opałowy) lub paliwo gazowe. Ma to duże znaczenie dla ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego. Do inwestycji tych, przewidzianych do realizacji w roku bieżącym i latach następnych należy zaliczyć:

1.modernizację kotłowni z węglowej na olejową wraz z termomodernizacją w Liceum Ekonomicznym w Białej Rawskiej,

2.modernizację systemu centralnego ogrzewania z budową kotłowni olejowej w Parafii Św. Antoniego Padewskiego w Babsku gm. Biała Rawska,

3.modernizację kotłowni z węglowej na olejową w Szkole Podstawowej w Babsku gm. Biała Rawska,

4.modernizację kotłowni z węglowej na olejową w Szkole Podstawowej w Pachach gm. Biała Rawska,

5.modernizację kotłowni z węglowej na olejową w Szkole Podstawowej w Cielądzu,

6.modernizację kotłowni z koksowo-węglowej na olejową w Szkole Podstawowej w Rawie Mazowieckiej przy ul. Kościuszki 18,

7.modernizację kotłowni z koksowej na olejową w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Rawie Mazowieckiej przy ul. Wyszyńskiego nr 7,

8.modernizację kotłowni z koksowej na gazową wraz z termomodernizacją budynku

w Komendzie Powiatowej Policji w Rawie Mazowieckiej przy ulicy Kościuszki 23,

9.modernizację kotłowni z węglowej na olejową wraz z termomodernizacją w Liceum Ogólnokształcącym w Rawie Mazowieckiej przy ul. Kościuszki,

10.modernizację kotłowni z węglowej na olejową wraz termorenowacją w Państwowym Domu Dziecka w Rawie Mazowieckiej przy ul. Katowickiej,

11.modernizację kotłowni z węglowej na olejową wraz z termomodernizacją w Zespole Szkół Zawodowych i Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Rawie Mazowieckiej,

12.modernizację systemu ogrzewania z budową kotłowni olejowej w Hotelu Ośrodka Sportu
i Rekreacji w Rawie Mazowieckiej,

13.modernizację kotłowni z węglowej na olejową w Szkole Podstawowej w Konopnicy gmina Rawa Mazowiecka,

14.modernizację systemu ogrzewania z piecowego na kotłownię olejową w Szkole Podstawowej w Pukininie gm. Rawa Mazowiecka,

15.modernizację kotłowni z węglowej na olejową w Gminnym Ośrodku Zdrowia

w Regnowie.
Należy również podkreślić, iż coraz większym zainteresowaniem różnych podmiotów cieszy się tzw. termomodernizacja budynków, obejmująca optymalizację techniczno-ekonomiczną grubości warstwy docieplenia, docieplenie stropu i ścian, wymianę stolarki okiennej oraz drzwi wejściowych.

Inwestycje takie przewidziano do realizacji w:

1) budynku Starostwa Powiatowego w Rawie Mazowieckiej przy Placu Wolności

2) budynku wielorodzinnym w Białej Rawskiej przy ul. Mickiewicza 20

3) Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Białej Rawskiej

4) Budynku mieszkaniowym w Żurawiej

W tabeli nr 36 zestawiono źródła zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w powiecie rawskim oraz planowane budowy i modernizacje kotłowni.
Tabela nr 36 Źródła zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w powiecie rawskim

Oraz planowane budowy i modernizacje kotłowni (bez gospodarstw

indywidualnych).

Miasto/Gmina	Ilość istniejących kotłowni w poszczególnych miastach oraz gminach				Kotłownie olejowe do realizacji do roku 2006
	ogółem	węglowe	olejowe	gazowe	modernizacja	nowa
Miasto Rawa Mazowiecka	43	28	9	2 + 4*	6	4
Miasto i Gmina Biała Rawska	20	14	6	¾	5	¾
Gmina Cielądz	5	3	2	¾	1	1
Gmina Rawa Mazowiecka	12	8	4	¾	¾	2
Gmina Regnów	6	4	2	¾	¾	¾
Gmina Sadkowice	10	9	1	¾	¾	¾

* - kotłownie gazowo-olejowe

Źródło : Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Urzędów Gmin

Gospodarka odpadami
Minimalizacja ilości powstających odpadów i racjonalne gospodarowanie nimi należy do najważniejszych kierunków ochrony środowiska z powodu zagrożenia wszystkich elementów środowiska: powierzchni ziemi, wód powierzchniowych i podziemnych oraz powietrza. Obowiązująca od 1 stycznia 1997 r. ustawa o utrzymaniu czystości i porządku
w gminach oraz ustawa o odpadach (która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1998 r.) stwarzają podstawy prawne do kompleksowego rozwiązania problematyki gospodarki odpadami komunalnymi oraz powstającymi w jednostkach organizacyjnych i podmiotach gospodarczych.

Wprowadzone, ustawą o odpadach, mechanizmy prawne, takie jak:

* uzyskanie zezwolenia starosty (w szczególnych przypadkach wojewody) na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych oraz innych niż niebezpieczne w ilości powyżej 1000 ton rocznie,

* uzgodnienie z wójtem gminy, burmistrzem lub prezydentem miasta, sposobu postępowania z odpadami innymi niż niebezpieczne,

* obowiązek ewidencji odpadów, zarówno przez ich wytwórców, jak i odbiorców,

* preferencje dla technologii wykorzystujących surowce wtórne,

* system opłat za korzystanie ze środowiska z tytułu składowania odpadów,

są kolejnym krokiem w kierunku ograniczenia ilości odpadów wytwarzanych i składowanych.

Na terenie powiatu rawskiego eksploatowane są dwa wysypiska odpadów stałych:

* w Pukininie w gminie Rawa Mazowiecka,

* w Rokszycach Nowych w gminie Biała Rawska.

Są to stosunkowo od niedawna eksploatowane składowiska odpadów, które mają uregulowany stan formalnoprawny, dotyczący ich lokalizacji.

Tabela nr 37 Ilości nagromadzonych odpadów na wysypisku w Pukininie

i Rokszycach Nowych w latach 1997-1999.

Lokalizacja składowiska	Obsługiwane gminy	Powierzchnia składowiska [ha]	Sposób składowania	Okres eksploatacji składowiska		Ilość odpadów składowanych w poszczególnych latach [t/rok]
				od	do	1997	1998	1999
Pukinin gm. Rawa Mazowiecka	m. + gm. Rawa Mazowiecka	8.31	nadpoziomowe	1994	2020	11412	8367	7826
Rokszyce Nowe gm. Biała Rawska	m. + gm. Biała Rawska + częściowo gm. Cielądz	4.97	podpoziomowe	1992	2040	1223	1189	1412
				Ogółem		12635	9556	9238

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Zakładów Gospodarki Komunalnej.

Zmniejszająca się ilość odpadów składowanych na wysypiskach jest wynikiem wprowadzania selektywnej zbiórki odpadów, są to jednak działania o ograniczonym zasięgu. Również na terenie wysypiska w Pukininie dokonuje się częściowego odzysku surowców. Ograniczony jest on do odpadów metalowych i w niewielkim zakresie opakowań (tektury, tworzyw sztucznych). Odzysk surowców wtórnych na wysypisku w Rokszycach Nowych jest prowadzony w niewielkim zakresie.

Gminy: Regnów, Sadkowice i Cielądz nie posiadają własnych składowisk odpadów komunalnych. W gminie Sadkowice odpady z gospodarstw indywidualnych i placówek gminnych są odbierane przez G.P.K. Nowe Miasto i składowane na wysypisku odpadów komunalnych w Nowym Mieście.

Gminę Cielądz obsługuje firma P.U.K. z Tomaszowa Mazowieckiego. Odpady składowane są na wysypisku śmieci w Pukininie. Do 2006 r. planowana jest budowa wysypiska odpadów komunalnych w Grabicach w gminie Cielądz. Do Pukinina wywożone są także odpady

z gospodarstw indywidualnych i jednostek samorządowych w gminie Regnów.

Na terenie powiatu rawskiego nie znajduje się żadne składowisko odpadów przemysłowych, wśród których odrębną grupę stanowią odpady niebezpieczne. Pojęciem tym określane są odpady, które ze względu na swoje pochodzenie, skład i inne właściwości stanowią zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi oraz dla środowiska.

Ustawa o odpadach nakłada na wytwórcę odpadów niebezpiecznych obowiązek prowadzenia ewidencji ich ilości oraz ścisłą kontrolę nad sposobem postępowania z nimi. Odpady niebezpieczne mogą być przekazane do unieszkodliwiania bądź wykorzystania wyłącznie do specjalistycznej jednostki, która ma stosowne zezwolenia.

Z terenu powiatu rawskiego odpady niebezpieczne w postaci: świetlówek, przepracowanych olejów, akumulatorów i innych oddawane są do unieszkodliwiania bądź wykorzystania zakładom znajdującym się poza obszarem powiatu. Odpady medyczne i szpitalne wywożone są w celu ich unieszkodliwienia do spalarni odpadów w Szpitalu Specjalistycznym im.

M. Kopernika w Łodzi.

Ilość odpadów niebezpiecznych wytworzonych w latach 1998-1999 na terenie powiatu rawskiego przedstawia tabela 38.

Tabela nr 38. Ilość odpadów niebezpiecznych wytworzonych w latach 1998 - 1999

w powiecie rawskim.

L.p.	Rok	Ilość wytworzona [Mg]	Ilość tymczasowo składowana [Mg]	Ilość wykorzystana [Mg]	Ilość unieszkodliwiana [Mg]
1	1998	50,27	25,21	8,72	16,45
2	1999	332,30	3,64	4,83	323,83

Źródło : WIOŚ Skierniewice

Wnioski
W oparciu o powyższe dane można wyciągnąć następujące wnioski końcowe:

1.Realizacja urządzeń zabezpieczających wody przed zanieczyszczeniem oraz wprowadzanie nowych technologii unieszkodliwiania ścieków, a także modernizacja przestarzałych urządzeń ochrony wód, przyczynia się do zwiększania stopnia oraz efektywności usuwania zanieczyszczeń, determinując tym samym poprawę stanu czystości wód powierzchniowych płynących.

2.Do poprawy stanu czystości wód powierzchniowych płynących przyczyniają się również coraz szerzej realizowane inwestycje z zakresu oczyszczania ścieków opadowych (wysokosprawne separatory wód deszczowych).

3.Coraz wyraźniej zarysowuje się tendencja ograniczania zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza atmosferycznego (zwłaszcza, tzw. „niskiej emisji”) poprzez realizację inwestycji polegających na modernizacji kotłowni, związanych ze zmianą paliwa stałego (węgiel, koks) na paliwo ciekłe (olej opałowy) lub paliwo gazowe.

4.Termomodernizacje budynków, obejmujące optymalizację techniczno-ekonomiczną ocieplenia i docieplenia budynków, połączone z wymianą stolarki okiennej oraz drzwi wejściowych, oprócz dostrzegalnych efektów ekonomicznych przyczyniają się również do ograniczenia zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza atmosferycznego.

5.Zmniejszająca się ilość odpadów składowanych na wysypiskach jest wynikiem wprowadzenia selektywnej zbiórki odpadów.

Istniejące i planowane do realizacji oczyszczalnie ścieków i wysypiska odpadów w powiecie rawskim przedstawiono w tabeli nr 39.

Tabela nr 39 Utylizacja i składowanie odpadów i ścieków w powiecie rawskim

według stanu na rok 1999.

L.p.	Gmina	Ilość oczyszczalni ścieków w poszczególnych gminach		Ilość wysypisk odpadów stałych w poszczególnych gminach
		Istniejące	Planowane do 2006 r.	Istniejące	Przewidywany okres eksploatacji	Planowane do 2006 r.
1	m. Rawa Mazowiecka
2	Rawa Mazowiecka	2	-	1	2020	-
3	m. i g. Biała Rawska	4	-	1	2040	-
4	Cielądz	1	-	-	-	1
5	Regnów	-	2	-	-	-
6	Sadkowice	1	-	-	-	-

Źródło : Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Urzędów Gmin

12. KULTURA, SPORT, TURYSTYKA