Dokuzuncu Kalkınma Planı Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
49
3. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR
3. 1. Mevcut Durum
3.1.1. Kuruluş Sayısı, Mevcut Kapasite ve Kullanımı
Eti Maden Türkiye’deki tek bor üreticisi ve pazarlayıcısı durumundadır. Eti Maden’e ait
beş İşletme Müdürlüğünde bor cevherleri işletilmekte ve üretilmektedir. Bunlar;
3.1.1. 1. Bigadiç Bor İşletme Müdürlüğü
Bigadiç ilçesinin 12 km kuzeydoğusundaki Osmanca köyü hudutları içinde kurulmuş
olan İşletmede, kolemanit ve üleksit konsantreleri üretilmektedir. 2005 yılı itibariyle,
Bigadiç'te üç adet açık (Tülü, Acep ve Simav) ocak mevcuttur. Ocaktan çıkarılan cevherler
konsantratör tesisinde zenginleştirildikten sonra bir bölümü konsantre ürün olarak satılmakta
diğer bölümü ise öğütülmüş kolemanit ve rafine bor ürünleri üretiminde kullanılmaktadır.
3.1.1.2. Emet Bor İşletme Müdürlüğü
Tesisler Emet İlçesinin 4 km kuzeyindeki Espey ve 12 km güneyindeki Hisarcık
İlçesinde
kurulmuş olup, Kütahya’ya 100 km mesafededir. Emet bölgesinde yapılan
kolemanit üretimi iki adet açık işletmeden (Espey ve Hisarcık Açık Ocakları) yapılmaktadır.
Ocaktan çıkarılan cevherler konsantratör tesislerinde zenginleştirildikten sonra bir bölümü
konsantre ürün olarak satılmakta diğer bölümü ise İşletme bünyesindeki tesiste borik asit
üretiminde kullanılmaktadır.
3.1.1.3. Kırka Bor İşletme Müdürlüğü
Kırka Boraks İşletmesi Eskişehir ilinin 70 km Güneyindeki Kırka Beldesinin 4,5 km
batısında kurulmuş olup, Eskişehir iline 74 km mesafededir. Dünyanın en büyük tinkal
rezervine sahip maden ocağından açık işletme yöntemi ile üretilen tinkal cevheri, konsantre
tinkal haline dönüştürüldükten sonra tamamına yakını işletme bünyesindeki bor türevleri
tesislerine beslenerek boraks pentahidrat üretilmektedir. Ayrıca
Tek Kademede Penta üretim
tesisinede de tüvenan tinkal beslenerek elde edilen çözelti ile boraks pentahidrat
üretilmektedir. Bir kısım tinkal (Tüvenan/Konsantre) ise Bandırma’da boraks deka ve boraks
pentahidrat üretiminde kullanılmaktadır.
Dokuzuncu Kalkınma Planı Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
50
3.1.1.4. Kestelek Bor İşletme Müdürlüğü
Tesisler Mustafakemalpaşa ilçesinin Güneydoğusunda 23 km mesafedeki Kestelek’te
kurulmuş olup, Bandırma’ya 83 km mesafededir.
Kestelek’te yalnızca kolemanit minerali, bir adet açık ocaktan üretilmektedir. Ocaktan
üretilen kolemanit cevheri konsantratör tesisinde zenginleştirme
işlemine tabii tutularak
kolemanit konsantresi elde edilmekte ve konsantre ürün olarak satılmaktadır.
3.1.1.5. Bandırma Bor ve Asit Fabrikaları İşletme Müdürlüğü
Bandırma’daki tesisler, Bandırma Balıkesir yolu üzerinde ilçe merkezine 4 km mesafede
677.350 m
2
’lik bir alanda bulunmaktadır. Tesislerde boraks dekahidrat, boraks pentahidrat,
borik asit, sodyum perborat monohidrat ve sodyum perborat tetrahidrat
ürünleri üretimi
yapılmaktadır. Ayrıca, 2005/Kasım ayında devreye alınmış olan tesiste bor oksit üretimine
başlanmıştır.
3.1.1.6. Türkiye Bor Rezervi
Türkiye’deki bilinen borat yatakları özellikle Kırka/Eskişehir, Bigadiç/Balıkesir,
Kestelek/Bursa ve Emet/ Kütahya’da bulunmaktadır. Söz konusu sahalarda; 2001 yılında,
brüt bazda 2.071.853.997 ton ve B
2
O
3
bazında 562.577.259
ton olan Türkiye bor rezervi, Eti
Maden İşletmeleri tarafından yürütülen Bor Master Arama Projesi kapsamında yapılan rezerv
çalışmaları neticesinde B
2
O
3
bazında %51,26 oranında artarak 850.938.893 ton ve brüt bazda
%47,90 oranında artarak
3.063.635.210 tona ulaşmıştır. Türkiye’nin dünya toplam bor
rezervi içindeki payı B
2
O
3
bazında 2001 yılı itibariyle %64 iken 2004 yılında %72,2’ye
yükselmiştir.
Türkiye'de rezerv açısından en çok bulunan bor cevherleri tinkal (Na
2
O. 2B
2
O
3
. 10H
2
O)
ve kolemanit (2CaO. 3B
2
O
3
. 5H
2
O) tir. Türkiye'de önemli tinkal yatakları Kırka'da, kolemanit
yatakları ise Emet ve Bigadiç civarında bulunmaktadır.
Bunlara ilave olarak, Bigadiç’te az
miktarda üleksit rezervleri mevcut olup Kestelek gibi işletmelerde de zaman zaman üleksit
yan ürün olarak elde edilmektedir. Tablo 13 ve 14’de Türkiye Bor Rezervi verilmektedir.
Dokuzuncu Kalkınma Planı Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
51
Tablo 13. Mineral Bazında Türkiye Bor Rezervleri (Brüt Cevher Bazında Ton)
Mineral Tipi
Toplam Rezerv
Mineral Tipinin Toplam Rezerv İçindeki Payı
%
Kolemanit 2.264.621.057
73,92
Boraks (Tinkal)
750.620.373
24,50
Üleksit 48.393.780
1,58
TOPLAM REZERV
3.063.635.210
100,00
Kaynak : Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü, 2004
Tablo 14. Mineral Bazında Türkiye Bor Rezervleri Tipi (Ton B
2
O
3
bazında)
Mineral Tipi
Toplam Rezerv
Mineral Tipinin Toplam Rezerv İçindeki Payı
%
Kolemanit 643.245.236
75,59
Boraks (Tinkal)
193.660.056
22,76
Üleksit 14.033.601
1,65
TOPLAM REZERV
850.938.893
100,00
Kaynak : Eti Maden İşl.Gen Müd , 2004
3.1.1.7. Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün Konsantre Bor ve Rafine Bor
Ürünleri Kapasitesi
Tablo 15.’de verilen konsantre ve rafine bor ürünleri kurulu kapasiteleri incelendiğinde;
mevcut durumda, yıllık toplam konsantre bor kapasitesi 2.450.000 ton ve rafine bor kapasitesinin
831.000 ton olduğu görülür. Eti Maden; rafine bor ürünlerinde 480.000 ton boraks pentahidrat,
55.000 ton boraks dekahidrat/penta, 185.000
ton borik asit, 1.000 ton Bor Oksit, 20.000 ton
sodyum perborat (mono+tetra), 90.000 ton Öğütülmüş Kolemanit üretim kapasitesine ulaşmıştır
.
