Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013), Türkiye Büyük Millet Mecli

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
43
bor oksit elde edilir. Ergitilen cam halindeki bor oksit soğuk merdaneler üzerinde soğutulur, 
kırılır, elenir, nem geçirmeyen ambalajlara alınır. Elde edilen ürün, saflık derecesi yüksek ve 
pahalı bir üründür. 
%96-97 B
2
O
3
 içeren ve daha ucuz olan bor oksit elde etmek için boraks ve sülfürik asit 
karışımı ergime fırınlarında 750°C’de ergitilmekte ve bor oksit ile sodyum sülfat iki ayrı 
tabaka halinde ayrılır. Elde edilen bor oksit ürününün saflığı pek çok işlem için yeterli olup 
yüksek saflıktaki bor oksit ürüne göre çok daha düşük fiyata sahiptir. 
Bor oksit üretim yöntemleri kullanılan başlangıç hammaddesine göre 4 grupta 
toplanabilir. Bunlar; Borik asitten bor oksit üretimi, Metal boratlardan bor oksit üretimi, 
Amonyum pentaborattan bor oksit üretimi, Bor esterlerinden bor oksit üretimi 
 
2.6.3.6. Elementel Bor 
Boratlar, boroksit ve bortuzları dahil bir çok bileşiklerden elde edilir. En yaygın yöntem, 
bor trioksitin magnezyumla egzotermik olarak indirgenmesidir. Bunun sonucunda Moissan –
Bor’u olarak bilinen amorf bir yapı elde edilir. Yüksek saflıktaki bor (>> %99), bor tuzlarının 
hidrojen ile yüksek sıcaklıkta indirgemesiyle elde edilir. Aynı zamanda elementel bor, sıcak 
metal telleri kullanılarak  bor oksitler veya tuzların eriyiklerinin elektrolizi ile de elde 
edilebilir. Ayrıca, bor tuzlarının ve bor hidratlarının doğrudan  ısısal bozulmaya maruz 
bırakılmasıyla da elde edilebilir. 
Çok yüksek saflığa sahip olan bor, ileri rafinasyon ve buharlaştırma ile üretilir. Bu 
yöntem de, kademeli olarak rekristalizasyon veya volatilizasyon (çabuk değişken) tekniği 
kullanılır.  Bor; oksijen, hidrojen, karbon ve azot ile yüksek reaksiyona girme özelliğinden 
dolayı, oluşan üründe istenmeyen maddelerin oranı % 0,5’in altındadır. 
2.7. Dünya ve Türkiye Bor Üretimleri 
2.7.1. Dünyada Bor Üretimleri   
Dünyada bor üretimi yapan en önemli  ülkeler  Türkiye, ABD, Arjantin, Rusya, Çin ve  
Şili’dir. Tablo 7‘de ülkeler bazında Dünya B
2
O
3
 üretimi verilmektedir. 
 
Dünya bor madeni üretimi 1970’de 768.000 ton B
2
O
3 
iken 2004 yılında ise 1.696.000 
ton B
2
O
3
 olmuştur. Ülkemizdeki bor üretimi ise 1970’de 122.000 ton B
2
O
3
 iken  2004 yılında 

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
44
ise 670.988 ton B
2
O
3
 ‘e  ulaşmıştır. ABD’nin bor üretimi ise 510.000 ile 627.000 ton B
2
O
3
 
arasında değişim göstermiştir.  
 
 
Tablo 7. Ülkeler Bazında Dünya B
2
O
3 
Üretimi                                      (Bin Ton ) 
Yıllar Arjantin. Şili Çin Kazakistan Rusya Türkiye ABD Diğer Toplam 
1970 
1971 
1972 
1973 
1974 
1975 
1976 
1977 
1978 
1979 
1980 
1981 
1982 
1983 
1984 
1985 
1986 
1987 
1988 
1989 
1990 
1991 
1992 
1993 
1994 
1995 
1996 
1997 
1998 
1999 
2000 
2001 
2002 
2003 
2004 
11 
12 
19 
22 
26 
27 
28 
29 
44 
47 
55 
44 
43 
40 
50 
55 
67 
65 
95 
91 
50 
41 
44 
51 
75 
86 
120 
123
 
47 
52
 
87 
107 
86 
92 
95 
 
 
 
 
 
 
 
 
9 
1 
1 
1 
 
 
1 
2 
2 
5 
11 
46 
46 
34 
71 
32 
30 
74 
52 
60 
60 
70 
119 
115 
152 
141 
141 
31 
32 
32 
32 
33 
33 
22 
27 
27 
27 
27 
27 
27 
27 
27 
27 
27 
95 
95 
74 
75 
93 
127 
155 
188 
140 
157 
140 
140 
110 
145 
150 
145 
130 
135 
11
8
7
5
4
4
5
5
5
5
5
5
5
94
96
120
120
140
140
120
120
130
130
130
130
130
130
130
130
130
130
130
130
120
107
95
71
75
101
102
86
73
100
86
86
86
86
43
122
229
248
255
291
242
220
301
346
281
320
333
306
260
331
259
349
374
473
447
476
460
402
410
433
435
494
475
(1)
434
(1)
421
*(2)
491
*505
*522
*578
*671
510 
515 
551 
602 
562 
547 
572 
667 
706 
725 
710 
671 
551 
578 
605 
577 
571 
625 
578 
562 
608 
626 
554 
574 
550 
728 
581 
604 
587 
618 
546 
536 
518 
560 
562 
 
 
 
 
 
 
 
 
2 
4 
7 
6 
5 
4 
4 
4 
8 
5 
5 
14 
10 
15 
16 
18 
16 
17 
16 
17 
16 
15 
20 
16 
18 
44 
44 
768
884
970
1.031
1.052
989
962
1.144
1.264
1.215
1.250
1.212
1.062
1.039
1.148
1.054
1.154
1.299
1.387
1.364
1.385
1.376
1.320
1.319
1.374
1.586
1.526
1.509
1.438
1.457
1.536
1.520
1.558
1.636
1.696
   Kaynak:Roskill 1999& 2002;  *Eti Maden; 
www.usgs.gov
 
(1)  1998 –1999  yılları Türkiye değerleri Roskill (1999) baz alınarak hesaplanmıştır. 
           (2) Türkiye  2000 yılından itibaren, B
2
O
3 
bazındaki bor üretimleri Eti Maden   
                 İşl.Gen.Müd.  verileri   dikkate alınarak hesaplanmıştır (2000-2004 yılları konsantre üretim+ bor          
                 türevlerine direk beslenen tüvenan tinkal dahildir.) 
          Not  ABD, Türkiye, Rusya ve Çin verileri hariç; diğer ülkelerin B
2
O
3 
verileri tahmini alınmıştır. 
 

---