Downloaded from KitabYurdu org
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
395
*** Yenidən qapı döyüldü. Qulaqlarımızı tıxasaq, olmaz? - Alberto soruşdu, - Bəlkə onda səsi eşitmərik. Olmaz. Kimin gəldiyini bilmək istəyirəm. Alberto da Sofinin dalınca getdi. Qapıda çılpaq biri vardı. Çox vüqarla dayanmışdı, amma əynində başındakı tacdan başqa nəsə yox idi. Həə, - adam əl-qolunu ölçməyə başladı, - Deyin görək, Kralın yeni əlbisəsi necədir? Alberto və Sofi çaşqın-çaşqın baxırdılar. Bu nə deməkdi? Deyəsən təzim etmək fikrində deyilsiniz? - çılpaq adam qışqırdı. Alberto cəsarətini toplayıb dedi: Doğrudu, amma bəs siz niyə çılpaq gəzirsiniz? Çəlpaq adam ədasını pozmadan dayanmışdı. Alberto Sofinin qulağına pıçıldadı: Özünün hörmətli adam zənn eləyir. - Burada gələnlərə senzura tətbiq olunur? - bu vaxt çılpaq adam soruşdu. - Xeyr. Biz ikimiz də ayığıq, ağlımız başımızdadı. Buna görə də biz cənab Kralı bu qiyafədə bu qapıda içəri sala bilmərik. Bu özündənrazı çılpaq adamın vəziyyəti Sofiyə elə gülməli göründü ki, özünü saxlaya bilmədi. Bu gülüş yəqin ki, çılpaq adama təsir etdi, o anda əynində paltar olmadığını gördü. İki əliylə bədənini gizlətməyə çalışaraq qaçmağa başladı. Kim bilir, bəlkə də orada Adəm və Həvva, Nuh, Qırmızıpapaq və Vinni Puhla rastlaşar. Alberto və Sofi kandarda durub gülürdülər. Axırda Alberto dedi: Gəl, içəri keçək. İndi sənə Freyddən və onun şüursuzluqla bağlı maraqlı nəzəriyyəsindən bəhs edəcəyəm. Yenidən pəncərənin yanında əyləşdilər. Sofi saatına baxdı: - Saat 3-ün yarısıdı. Şənliyə görə, çoxlu işim var, hazırlıq görməliyəm. - Mən də. Amma əvvəlcə Ziqmund Freyd haqda bir neçə söz deməliyəm. downloaded from KitabYurdu.org
396
- Freyd filosof olub? - Ona ən azı mədəniyyət filosofu deyə bilərik. Freyd 1856- cı ildə doğulmuşdu, Vyana Universitetində tibb təhsili almışdı. O zaman Vyana mədəni həyatın son dərəcə canlı olduğu bir şəhər idi. Freyd həyatının çoxunu bu şəhərdə keçirmişdi. Əvvəlcə tibbin nevrologiya sahəsində təhsil almışdı. XIX əsrin sonlarından XX əsrin əvvəlinədək isə özünün “dərinlik psixologiyası”, yaxud “psixoanaliz” deyilən metodunu inkişaf etdirdi. - Nə deməkdi bu söz? - “Psixoanaliz” termini həm insanın ümumi ruhi vəziyyətinin təsviri, həm də əsəb və ruhi xəstəliklərinin müalicəsində istifadə olunan üsul mənasında işlənir. Mən burada nə Freydin şəxsiyyəti, nə də onun metodunu tam təsvir edəcəyəm. Lakin bir insanı başa düşmək üçün Freydin şüuraltıyla bağlı baxışlarını mütləq bilməlisən. - Çox maraqlı gəldi. Danış! - Freyd insanın özü ilə ətraf mühiti arasında daim bir gərginlik olduğunu düşünür. İnsanın öz istək və ehtiyacları ilə onun mühitinin, cəmiyyətin istək və ehtiyacları daim münaqişədədi. Freydin insan davranışlarının kökündə duran səbəbləri kəşf etdiyini desək, yanılmarıq. Bu onu XIX əsrdə çox məşhur olan Naturalizm cərəyanının rəmzinə çevirmişdi. - İnsanların davranışlarının kökündə duran səbəblər deyəndə nəyi nəzərdə tutursan? - Davranışlarınızı müəyyən edən şey təkcə ağlımız, şüurumuz deyil. İnsanlar XVIII əsr rasionalistlərinin inanıb inandırmaq istədikləri qədər rasional varlıqlar deyillər. Fikirlərimizi, yuxularımızı, davranışlarımızı çox vaxt heç də məntiqli olmayan bir sıra irrasional impulslar müəyyən edir. Belə irrasional impulslar içimizdə hiss etdiyimiz bir sıra istəklərin, yaxud ehtiyacların ifadəsi ola bilər. Məsələn, böyük insanın cinsi ehtiyacı uşaqların süd əmmək instinkti qədər ilkin ehtiyacdı. -Aha?
- Bu, öz-özlüyündə yeni kəşf olmaya bilər. Amma Freyd bu cür ilkin ehtiyacların “cildini”, “formasım” dəyişdirərək, sublimasiya edərək, downloaded from KitabYurdu.org
397
özümüzdən xəbərsiz davranışlarımızı müəyyən etdiyini də deyir. Bundan başqa, balaca uşaqların da cinsi ehtiyacları olduğunu deyirdi ki, “uşaq cinsəlliyinə” dair bu iddiaya Vyanadakı nüfuzlu orta sinif nümayəndələri kəskin reaksiya vermişdi. Bu, Freydin pis ad çıxarmasına səbəb olmuşdu. - Təəccüblənmirəm. - Həmin dövr cinsi mövzuların tabu sayıldığı “Viktorian dövrü” idi. Freyd ilk dəfə uşaqların cinsəlliyindən psixoterapiya ilə praktik məşğul olduğu vaxtda xəbər tutmuşdu. Yəni onun irəli sürdüyü tezislərin empirik əsası vardı. Nevroz və digər əsəb xəstəliklərinin səbəbinin uşaqlıqda yaşanmış bir sıra münaqişələr olduğunu görmüşdü. Freyd tədricən “ruhun arxeologiyası” adlandıra biləcəyimiz bir müalicə üsulunu inkişaf etdirdi. - Bu nə deməkdi? - Arxeoloqun işi müxtəlif mədəni dövrləri araşdıraraq uzaq keçmişdən izlər tapmaqdı. Arxeoloq məsələn, XVIII əsrdən bir bıçaq tapır. Sonra torpağın bir az da dərin qatlarına keçir, XIV əsrdən qalma daraq tapır. Sonra da V əsrdən qalma bir qab... -Aha?
- Eynilə, psixoanalizçi də pasientinin köməyilə axırda psixoloji xəstəliyə gətirib çıxarmış, pasientin keçmişdə yaşadığı və şüuraltında yatan səbəbləri gün işığına çıxarmağa çalışır. Çünki Freydə görə, bütün yaşadıqlarımız əslində şüuraltımızda yığılır. - Aydındı. - Psixoanalizçi pasientin uzun illər unutmağa çalışdığı, amma əslində həmişə mövcud olan və o insana həmişə mane olan pis bir xatirəni tapıb çıxara bilir. Belə bir “travmam” şüurun üzünə çıxararaq pasienti bununla üzləşdirəndə o, artıq bu “məsələni həll etmiş” olur və yaxşılaşır. - Məntiqli səslənir. - Amma mən bir az qabağa qaçdım. Əvvəlcə Freydin insan ruhunu necə təsvir etdiyinə baxaq. Heç yaxından balaca uşaq görmüsənmi? - Dörd yaşlı bir xalam oğlu var. downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|