Downloaded from KitabYurdu org
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
389
yeni heyvan qruplarının meydana gəlməsi də belə baş verib. Lakin unutmaq olmaz ki, bu, çox sadələşdirilmiş təsvirdi. Əslində bu gün Yer üzündə milyondan çox heyvan növü var və bu da bugünədək dünyada olmuş heyvan növlərinin çox kiçik hissəsidi. Məsələn, burada gördüyün Trilobit adlı heyvan növünün nəsli kəsilib, artıq mövcud deyil. -
- Bunların bəziləri milyonlarca ildir, dəyişmədən bu günə gəliblər. Gördüyün kimi, birhüceyrəli heyvanlardan bitkilər aləminə bir xətt çəkilib. Çünki böyük ehtimal ki, bitkilər də, heyvanlar da eyni ilk hüceyrədən əmələ gəliblər. - Görürəm, amma bir şey mənə çox maraqlıdı. - De.
- Bəs bu ilk hüceyrə necə əmələ gəlib? Darvin buna izh verə bilirdi? - Darvinin tədbirli, ehtiyatlı insan olduğunu demişdim. Amma bu məsələdə bir ehtimal irəli sürürdü. Belə yazırdı: “Əgər (əgərə bax!) içində hər cür amonyaklı və fosforlu duzların, işığın, istiliyin, elektrik və sairin mövcud olduğu kiçik, isti bir su gölməçəsi olduğunu və burada daha müəkkəb dəyişikliklər olmasına hazır bir protein birləşməsinin kimyəvi olaraq təşəkkül etdiyini düşünsək...» - Onda?
- Burada Darvin ilk hüceyrənin qeyri-üzvi maddələrdən necə əmələ gəlməsinə dair ehtimal irəli sürür. Və yenə də ehtimalları son dərəcə düzgün idi. Çünki bu gün də elm ən birinci həyat formasının Darvinin təsvir etdiyi belə bir “isti su gölməçəsində” ortaya çıxmış ola biləcəyini deyir. -
- Bu barədə danışdığım kifayət edər, çünki Darvin mövzusunu bitiririk. Yer üzündə həyatın mənşəyi haqda ən son elmi açıqlamalara keçirik. - Çox həyəcanlandım. Yer üzündə həyatın necə başladığını bilən varmı? downloaded from KitabYurdu.org 390
- Bəlkə də bu dəqiq məlum deyil, amma bu böyük tapmacanın cavabı tədricən, hissə-hissə tapılır. - Davam et. - Hər şeydən əvvəl onu deyim ki, Yer üzündəki hər növ canlı, həm bitkilər, həm də heyvanlar eyni maddədən yaranıb. Canlının ən sadə tərifi budur: qidalı bir şəraitdə özünü bir- birinin eyni olan iki parçaya bölə bilən substansiya. Bu proses DNT adlandırdığımız maddə tərəfindən idarə olunur. DNT bütün canlı hüceyrələrdə olan xromosomlara, yaxud irsi keçən strukturlara deyilir. Əslində DNT mürəkkəb bir molekul, başqa sözlə, makromolekuldu. Deməli, əsas sual ilk DNT molekulunun necə ortaya çıxmasıdı. -Aha? - Yer kürəsi bundan 4,6 milyard il əvvəl, Günəş sisteminin ortaya çıxmasıyla yaranıb. Əvvəllər Yer kürəsi yanar kürə olub, zaman keçdikcə yer qabığı soyuyub. Müasir elmə görə, ilk həyat bundan 3-4 milyard il əvvəl başlanıb. - Qəribədi. - Qalanını eşitmədən heç nə demə. O zaman Yer üzünün indikindən çox fərqli olduğunu unutmamalısan. Yer üzündə həyat olmadığına görə, atmosferdə oksigen yox idi. Çünki oksigen yalnız bitkilərin fotosintezi yoluyla ortaya çıxan maddədi. O vaxtlar dünyada oksigen olmaması çox mühüm məqamdı. Çünki DNT-ni əmələ gətirən tərkib hüceyrələrinin oksigenli atmosferdə ortaya çıxması mümkünsüzdü. - Niyə? - Çünki oksigen son dərəcə reaktiv maddədi. DNT kimi mürəkkəb molekul oksigenli şəraitdə yarana bilməz, o dəqiqə oksidləşərdi. - Aydındı. - Buna görə də bu gün heç bir yeni canlı növünün, bakteriya və ya virusun belə, ortaya çıxa bilməyəcəyinə əminik. Dünyadakı bütün həyat eyni yaşda olmalıdı. Fillə bakteriyanın həyat ağacı, şəcərə ağacı eyni uzunluqdadı. Fil və ya insan əslində birhüceyrəli varlıqlar toplusudu. Bədənimizin hər bir hüceyrəsi başqa hüceyrələrilə eyni irsi downloaded from KitabYurdu.org 391
materialı daşıyır. Yəni kimliyimiz bədənimizin hər bir kiçik hüceyrəsində gizlidi. - Fikirləşəndə adama qəribə gəlir. - Həyatda ən böyük tapmacalardan biri çoxhüceyrəli heyvanın hər bir hüceyrəsinin ayrı bir funksiyasının olmasıdı, baxmayaraq ki, müxtəlif irsi xüsusiyyətlər hər hüceyrədə fəal deyil. Bu xüsusiyyətlərin, yaxud genlərin bir qismi fəal, bir qismi isə qeyri-fəaldı. Ciyər hüceyrəsi sinir və ya dəri hüceyrəsindən fərqli proteinlər istehsal edir. Lakin hər üç hüceyrə eyni DNT molekuluna malikdi, yəni bütün orqanizmin tərifini ehtiva edir. Atmosferdə oksigen olmayan vaxtlarda Yer kürəsinin ətrafında dünyanı kosmosdan gələn radiasiyalardan qoruyan ozon təbəqəsi yox idi. Bu, vacib məqamdı. Çünki bu radiasiyalar ilk mürəkkəb molekulların yaranmasında mühüm rol oynayıblar. Bir çox fərqli kimyəvi maddənin birləşərək makromolekullar əmələ gətirməsinin səbəbi belə bir kosmik radiasiya olmalı. - Hə.
- Qoy təkrarlayım: Mürəkkəb molekulların yarana bilməsi üçün ən azı iki şərt olmalıdı: atmosferdə oksigenin yoxluğu və kosmik şüalanma. - Aydın oldu. - Bu kiçik isti su gölməçəsində, yaxud elmin bu gün adlandırdığı kimi desək, “ilk şorba”da böyük mürəkkəb bir molekul yarandı. Bu molekulun bir-birinin eyni olan iki parçaya bölünməsi kimi qəribə bir xüsusiyyəti vardı. Beləcə, uzun bir təkamül prosesi başlandı, Sofi. Bir qədər sadələşdirsək, bunun Yer üzündəki ilk irsi maddə, ilk DNT, yaxud ilk canlı hüceyrə olduğunu deyə bilərik. Bu hüceyrə bölündükcə bölündü və hər bölünmədə mutasiyalar əmələ gəldi. Çox, çox uzun zamandan sonra belə təkhüceyrəli orqanizmlər birləşərək çoxhüceyrəli, mürəkkəb orqanizmləri əmələ gətirdi. Beləliklə, bitkilərin fotosintezilə birlikdə atmosferdə oksigen əmələ gəlməyə başladı. Oksigenin iki əsas faydası oldu: birincisi, ciyərlərilə nəfəs alan heyvanlar ortaya çıxa bildi, downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|