Downloaded from KitabYurdu org
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
380
olsaydı və bunlardan birindən vaz keçməli olsaydın, hansından vaz keçərdin? - Təbii ki, yaxşı iy biləni saxlayar, o birini atardım. - Bununla da daha yaxşı ov itini seçmiş olardın. Bax, Sofi insanlar on min ildən çoxdu ki, heyvanları ələkdən beləcə keçirirlər. Toyuqlar həmişə bugünkü kimi həftədə beş yumurta verməyib, qoyunlar həmişə bu qədər yunlu olmayıb, atlar həmişə bu qədər güclü və sürətli deyildi. İnsanar süni seçmə aparıblar. Bu, bitkilərə də aiddi. İnsan kartofun yaxşısını əkir ki, daha yaxşı kartof yetişsin. Dənə verməyən qarğıdalını kəsir. Darvin demək istəyir ki, heç bir iki inək, iki qarğıdalı, iki it və ya iki alacəhrə bir-birinin eyni deyil. Təbiətdə heyrətamiz növ müxtəlifliyi var. Eyni növdən olan fərdlər eyni deyillər. Mavi şüşədən içəndə də bunu görmüşdün... - Bəli, elədi. - Darvin özünə sual verirdi: Təbiətdə də buna bənzər bir proses ola bilərmi? Təbiətin də hansı fərdlərin həyatda qalacağına dair təbii seçmə tətbiq etdiyini düşünmək olarmı? Və belə bir proses çox uzun müddətdə yeni bitki, yeni heyvan növləri yarada bilərmi? - Mərc gəlirəm ki, cavabı “hə” olacaq. - Amma Darvin yenə də belə bir “təbii seçmə”nin necə həyata keçməsini aydınlaşdıra bilmirdi. Yalnız 1838-ci ilin oktyabr ayında “Beagle” ilə səyahətindən düz bir il sonra demoqrafiya mütəxəssisi Tomas Maltusun bir kitabçası əlinə keçir. Kitabın adı “Əhali prinsiplərinə dair esse” idi. Maltus kitabının ana ideyasını amerikalı Benjamin Franklindən almışdı. Franklinə görə,
təbiətdə məhdudlaşdırıcı qüvvələr olmasaydı, bir bitki, yaxud heyvan növü bütün Yer üzünə yayılardı. Lakin təbiətdə çoxlu fərqli növlər olduğuna görə, növlər bir-birinə nəzarət edirlər. - Aydındı. - Maltus bu fikri əxz edərək, dünya əhalisinə tətbiq edir. Maltusa görə, insanlar yaşaması mümkün olmayacaq qədər çox törəməyə qadirdirlər. Dünyadakı yemək ehtiyatları bu qədər insana çatmayacağına görə, bu insanların çoxu həyat uğrunda mübarizədə downloaded from KitabYurdu.org
381
məğlub olmağa məhkumdurlar. Həyatda qalıb növünü davam etdirə bilənlər digərlərindən daha güclü çıxanlardı. - Məntiq var. - Darvinin axtardığı təkamül prosesi də bu idi. İnkişafın necə olmasının cavabını bir anda tapmışdı. İnkişafın səbəbi yaşamaq uğrunda mübarizədəki təbii seçmədi. Bu seçmə zamanı ətraf mühitdəki şəraitə ən yaxşı uyğunlaşa bilənlər həyatda qalır və növünü davam etdirə bilirdi. Bu, “Növlərin mənşəyinə dair” adlı əsərində irəli sürdüyü nəzəriyyədi. Burada belə yazılıb: “Heyvanlar arasında ən gec balalayan fildi. Lakin bir filin balaladığı bütün fillər həyatda qalsaydı, 750 ildən sonra bir cüt fildən on doqquz milyon fil törəmiş olardı”. - Bəs bir bölgə balığından çıxan minlərcə bölgə yumurtası? - Üstəlik, Darvin yaşamaq uğrunda mübarizənin bir-birinə ən yaxın növlər arasında daha çətin şəkil aldığını da bildirib. Bunlar eyni cür yemək üçün çarpışmalıdırlar. Onda aralarındakı kiçik fərqlər böyük əhəmiyyət kəsb edir. Yaşamaq uğrunda mübarizə nə qədər güclüdürsə, yeni növlər də ortalığa o qədər tez çıxır. Bu mübarizədə yalnız ən güclülər həyatda qalır, zəiflər ələnib gedir. - Qida nə qədər az, yeni doğulanlar nə qədər çoxdursa, inkişaf da o qədər sürətli olur, eləmi? - Vacib olan təkcə qida deyil. Başqa heyvanlara yem olub- olmamaq da ən az bu qədər vacibdi. Bu tərəfdən baxanda gizlənməyə kömək edən bir rəngi olmaq, sürətli qaça bilmək, düşmənləri asan tanıya bilmək, çox pis iy vermək kimi xüsusiyyətlər də yararlı ola bilir. Vəhşi heyvanlara qarşı istifadə olunan zəhər də bu qəbildəndi. Kaktusların çoxunun zəhərli olması da təsadüfi deyil, Sofi. Səhrada yalnız kaktus bitir. Və kaktus səhradakı otyeyən heyvanların yeganə qidası olduğundan, onların hücumlarına qarşı açıqdı. - Kaktuslar iynəli olur. - Yaşamaq uğrunda mübarizədə başqa bir vacib məsələ də çoxalma qabiliyyətidi. Darvin çiçəklərin möhtəşəm çoxalma mexanizmlərini də diqqətlə müşahidə edib. Çiçəklər gözəl rəng və qoxularından böcəkləri downloaded from KitabYurdu.org 382
özlərinə çəkməkdən ötrü istifadə edirlər. Böcəklər çiçəkləri tozlandırır. Quşlar eyni səbəbdən gözəl səslə oxuyurlar. İnəklərlə maraqlanmayan melanxolik bir öküzə soy ağacında yer yoxdu. Orta yoldan bu cür çıxan fərdlər dərhal məhv olurlar. Çünki fərdin yeganə vəzifəsi yetkinləşənədək böyümək və bundan sonra növünü davam etdirmək üçün çoxalmaqdı. Bu uzun-uzadı bir bayraq yarışına bənzəyir. Bu və ya digər səbəbdən çoxalaraq genlərini növbəti nəslə təhvil verməyənlər daim ələnir. Beləliklə, növ daha da güclənir. Xəstəliklərə qarşı dirəniş də növlərdə toplanan və növlərin həyatda qalanlarında qorunub saxlanan vacib xüsusiyyətlərdən biridi. - Yəni hər şey getdikcə təkmilləşir? - Bu ardıcıl təbii seçmənin nəticəsi müəyyən ekoloji mühitə uyğunlaşan növlərin həmin mühitdə daha yaxşı çoxala bilməsidi. Və müəyyən bir mühitdə üstünlük sayılan bir xüsusiyyət başqa bir mühitdə üstün xüsusiyyət olmaya bilir. Qalapaqos adalarındakı bir sıra alacəhrələr üçün uçmaq qabiliyyəti çox vacib xüsusiyyətdi. Lakin vəhşi heyvanların olmadığı və qidanın yeri eşərək çıxarılması gərəkən başqa bir adada uçmaq o qədər də vacib xüsusiyyət deyil. Təbiətdə bu qədər çox fərqli mühitlər olduğundan, bu qədər çox da heyvan növü var. - Amma dünyada bir insan növü var. - Ona görə ki, insanların fərqli həyat şəraitlərinə uyğunlaşa bilmək kimi böyük bir qabiliyyətləri var. Darvin də hinduların Tyerra Del Fueqodakı çox soyuq iqlimdə necə yaşaya bildiklərinə heyrət etmişdi. Amma bu o demək deyil ki, bütün insanlar eynidi. Ekvatorda yaşayanların şimal qütbündə yaşayanlardan daha tünd dərili olmalarının səbəbi qara dərinin bədəni günəş şüalarından daha yaxşı qorumasıdı. Günəşin altında çox qalan ağ insanlar dəri xərçənginə yoluxurlar. - Şimalda yaşayanların ağdərili olması da üstünlükdü? - Bəli, yoxsa bütün insanlar qaradərili olardılar. Ağ dəri Günəş vitaminlərini daha asan toplayır və bu da günəş şüası az olan yerlərdə yaşayanlar üçün vacib xüsusiyyətdi. Bu gün bu da asanlaşıb, çünki xüsusi vitamin həbləri çıxıb. Amma təbiətdə heç nə təsadüfi deyil. Hər downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|