Downloaded from KitabYurdu org
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
386
qazanmış ola biləcəyini də düşünmək olar. Yəni uzun müddətdə bir növ aradan qalxa və bunun yerini iki fərqli növ tuta bilər. - Başa düşdüm. - İstəyirsən, təbii seçmənin ortaya çıxmasına yaxın vaxtlardan bir neçə misal gətirim. Əslində çox sadə misaldı. - De.
- İngiltərədə ağcaqayın güvəsi adlı bir kəpənək növü yaşayır. Adından da görünə biləcəyi kimi, bu heyvanlar ağ ağcaqayın gövdələrində yaşayırlar. 1700-cü illərdə ağcaqayın güvələrinin çoxu açıq boz rəngdə idi. Səncə niyə, Sofi? - Ac quşların onları görməsi çətin olsun deyə. - Ancaq bəzən tünd rəngli ağcaqayın güvələri də doğulur. Bunun səbəbi təsadüfi mutasiyadı. Bu tünd rəngli növlərin işi necə olub, səncə? - Onları daha asan görən ac quşların yemi olublar yəqin. - Bəli, çünki açıq rəngli ağacların olduğu bu yerdə tünd rəngli olmaq yaxşı xüsusiyyət deyil. Buna görə də sayı daim artan ağ rəngli ağcaqayın güvələri olurdu. Lakin sonra iqlimdə dəyişiklik oldu. Sənayeləşmə zamanı ağ ağcaqayınların rəngi tündləşməyə başladı. Yaxşı, onda bu güvələrin işi necə oldu? - Yəqin onda da tünd rənglilərin şansı artıb. - Bəli, bu dəfə də qısa müddətdə tünd rəngli güvələrin sayı artdı. 1848-ci ildən 1948-ci ilədək tünd rəngli güvələrin sayında yüz faiz artım oldu. İqlim dəyişmiş, açıq rəngli olmaq yaşamaq uğrunda mübarizədə əlverişli xüsusiyyət olmaqdan çıxmışdı. Əksinə! Həyatın ağ “məğlubları” ağacın gövdəsində görünən kimi kimi quşlara yem olurdular.Amma sonra iqlimdə yenidən dəyişiklik oldu. Fabriklərdə kömür yandırılması azaldı, tüstüyə nəzarət başladı, nəticədə mühit son on illikdə təmizləndi. - Və ağac gövdələri yenə əvvəlki açıq rəngə döndü. - Belə olanda ağcaqayın güvələrinin rəngi açılmağa başladı. Uyğunlaşmaq budu. Uyğunlaşma təbiət qanunudu. - Aydındı. downloaded from KitabYurdu.org 387
- İnsanların ətraf mühitə müdaxilə etmələrinə başqa misallar da çəkmək olar. - Məsələn? - Məsələn, insanlar parazitlərlə mübarizədə zəhərli maddələrdən istifadə edirlər. İlk vaxtlar bu, istənilən nəticəni verə bilər. Lakin tarlanı, yaxud meyvə bağçasını parazit dərmanı ilə dərmanlamaq əslində kiçik bir mühit faciəsinə gətirə bilər. Daimi mutasiyalar nəticəsində dərmana dözümlülük gücü artmış parazitlər yaranmağa başlayır. Getdikcə çoxalırlar və əslində yox edilməyə çalışılan bu parazitləri yox etmək get-gedə çətinləşir. Çünki yalnız ən güclü olanları həyatda qalıblar. - Hə, çətin məsələdi. - Ən azı bu mövzular haqda fikirləşməliyik. Üstəlik, insan öz bədənindəki parazitlərlə, bakteriyalarla da mübazirə aparmağa çalışır. - Hə, penisillindən, antibiotikdən istifadə edirik. - Pensilin də bu balaca canavarlar üçün faciədi. Amma biz bədənimizə pensilin verməyə davam etdikcə müəyyən bakteriyaların immuniteti möhkəmlənməyə başlayır. Beləliklə, bədənimizdə mübarizə aparmağın getdikcə çətinləşdiyi bir qrup bakteriya yaratmış oluruq. Vaxt keçdikcə antibiotikin təsiri zəifləyir, getdikcə bir-birindən güclü antibiotiklər qəbul etməyə başlayırıq və axırda... - Axırda bakteriyalar elə çoxalmağa başlayırlar ki, ağzımızdan çıxmağa başlayırlar. Ya da artıq onları silahla vurmaq lazım gəlir... - Yox, canım, sən şişirtdin. Amma doğru olan odu ki, müasir tibb içindən çıxmağın çətin olduğu bir iqlim yaradıb. Bu, təkcə bakteriyaların çoxalması məsələsinə aid deyil. Əvvəllər uşaqlar bir sıra xəstəliklərə boyun əyirdilər. Yeni doğulan körpələrin yalnız ən güclüləri sağ qalırdı. Müasir tibb isə bu təbii seçməni aradan qaldırdı. Bir fərdin kiçik bir “problemi aşmasını təmin etdikcə insan nəslinin müxtəlif xəstəliklərə qarşı dirənişini azaltmış ola bilərik. «İrsi sağlamlığı” nəzərə almamaq insan nəslinin “degenerasiyasf’na gətirə bilər. Yəni insan nəslinin ciddi xəstəliklərə qarşı irsi yolla ötürülən dirəniş gücü downloaded from KitabYurdu.org 388
getdikcə azala bilir. - Bunlar ürəkaçan mövzular deyilmiş. - Bəli, amma əsl filosof “ürəkaçan” olsa da, olmasa da, inandığı bir şeyin üstünə getməlidi. Mövzumuzun ağzını yenə bir yerə yığaq, yekunlaşdıraq. - Buyur. - Demək olar ki, həyat yalnız qazanan biletlərin göründüyü böyük bir lotoreyadı. - Bu nə deməkdi? - Həyat mübarizəsində məğlub olanlar yox olub gedirlər. Yer üzündə milyonlarca ildi, çoxlu bitki və heyvan növləri arasında qalib gələnlər elan edilir. Məğlub olan biletlər isə yalnız bir dəfə ortaya çıxırlar. Yəni bu dəqiqə Yer üzündə olan bitki və heyvanlar “qalib biletlər”di. - Çünki həmişə ən yaxşı olan sağ qalır. - Bəli. İndi isə o bayaqkı qocanın gətirdiyi lövhəni mənə ver... Sofi lövhəni ona uzatdı. Lövhənin bir üzündə Nuhun Gəmisinin təsviri vardı, o biri üzündə isə müxtəlif növ heyvanların şəcərə ağacı. Albertonun lövhədə göstərmək istədiyi tərəf də bu idi. - Burada müxtəlif bitki və heyvan növləri təsvir olunub. Hər bir növün hansı qrupa, sinfə aid olduğunu görə bilərsən. - Bəli.
- İnsanlar və meymunlar primatlara, primatlar məməlilərə, məməlilər onurğalılara, onurğalılar çoxhüceyrəlilərə daxildir. - Aristotelin təsnifatı kimi. - Doğrudu. Amma bu rəsm təkcə bu gün hansı heyvanların hansı sinfə aid olduğunu deyil, eyni zamanda bizə həyatın inkişafını da göstərir. Məsələn, burada görürük ki, quşlar bi vaxtlar sürünənlərdən, sürünənlər isə suda-quruda yaşayanlardan, bunlar isə balıqlardan ayrılmaqla meydana gəliblər. - Bəli, görürəm. - Bir xətt ikiyə ayrılanda bu o deməkdi ki, yeni növlərlə nəticələnən mutasiyalar gedib. İllərlə yeni heyvan siniflərinin və downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|