Downloaded from KitabYurdu org
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
383
şeyin səbəbi nəsllər boyu ortalığa çıxmış kiçik dəyişikliklərdi. - Doğrudan da, işə bir bax. - İndi isə Darvinin təkamül nəzəriyyəsini bir neçə cümləylə yekunlaşdıraq. - Buyur.
- Yer üzündə təkamülün arxasında duran “xammal” yalnız başqalarından güclü olanlar sağ qala bildiyinə görə, eyni növlər içində müxtəlif fərdlərin, üstəlik, çoxlu nəsllərin daim dəyişikliklərinə səbəb olur. Təkamül “mexanizmi”, yaxud təkamülü irəli aparan qüvvə yaşamaq uğrunda mübarizədə ortaya çıxan təbii seçmədi. Bu seçmə nəticəsində yalnız daha güclülər və ya mühitə ən yaxşı uyğunlaşanlar sağ qalır. - Bu mənə məntiqli görünür. Bəs “Növlərin mənşəyi haqda” əsərinə necə reaksiya verdilər? - Kitab aləmi bir-birinə qatdı. Kilsə kəskinliklə buna qarşı çıxdı, İngiltərədəki elmi çevrələr ikiyə bölündü. Bu, elə də təəccüblü deyil. Darvin Tanrını yaradılış hekayəsindən uzaqlaşdırmışdı. Amma bəziləri öz içində inkişaf imkanı daşıyan bir şey yaratmağın, kiçik fərqlər ehtiva edən bir çox şey yaratmaqdan daha böyük bir yaradıcı güc tələb etdiyini bəyan etdilər. Sofi birdən yerindən sıçradı: Ora bax! - dedi. Əliylə pəncərədən bayırı göstərirdi. Gölün sahilində bir qadınla kişi əl-ələ gəzirdilər. İkisi də çılpaq idi. Adəmlə Həvvadı, - Alberto dedi. - bir azdan onların da Qırmızıpapaq və Möcüzələr diyarındakı Alisa kimi eyni taleyi paylaşacağı qaçılmazdı. Buna görə də buradadırlar. Sofi pəncərənin yanına gedib Adəmlə Həvva ağacların arasında gözdən itənədək onlara baxdı. - Darvin insanların da heyvanlardan əmələ gəldiyini deyirdi, eləmi? - 1871-ci ildə Darvinin “İnsanın əmələ gəlməsi” adlı kitabı nəşr olundu. Bu kitabda insanlarla heyvanlar arasındakı böyük bənzərliklərə toxunan Darvin insanlarla meymunların ortaq mənşəyi olduğunu irəli sürür. Həmin vaxtlar əvvəlcə Cəbəlçılpaqariqdə, bir neçə il sonra downloaded from KitabYurdu.org
384
Almaniyada ilk insan növlərinə aid kəllə sümükləri tapılmışdı. Ən maraqlısı odur ki, 1871-ci ildə bu kitabın nəşr olunması 1859-cu ildə “Növlərin mənşəyinə dair” kitabının yayımlanmasından daha az reaksiya doğurdu. İnsanların heyvanlardan əmələ gəlməsi zatən Darvinin bu ilk kitabında da üstüörtülü şəkildə yazılmışdı. Bayaq da dediyimiz kimi, 1882-ci ildə vəfat edəndə Darvin böyük bir alim, qəhrəman kimi hörmətlə dəfn olundu. - Deməli, axırda dəyərini bilmişdilər. - Bəli. Halbuki, ilk vaxtlar ona “İngiltərənin ən təhlükəli adamı” deyirdilər. - Aman, Tanrım! - “Ümid edək ki, dedikləri doğru deyil”, - bir kübar xanım deyirdi, “doğrudursa, ümid edək ki, bunu hamı eşitməz, elə dar çevrədə qalar!” Tanınmış bir alim də bənzər sözlər deyirdi: “Bu, insanı aşağılayan bir kəşfdi. Nə qədər az şey məlum olsa, o qədər yaxşıdı!” - Mənə qalsa, bu iki sitat olsa-olsa, insanın dəvəquşuyla qohumluğuna yaxşı bir sübutdu. - Haqlısan, amma sonradan demək asandı. İnsanlar birdən-birə İncildə danışılan yaradılış hekayəsinə yenidən nəzər salmaq məcburiyyətində qalmışdılar. Gənc yazıçı Con Ruskin belə deyirdi: “Bircə bu geoloqlar məni rahat buraxsaydılar! İncilin hər ayəsindən sonra qulağıma onların çəkiclərinin səsi gəlir”. - Çəkic səsləri Tanrının sözünə qarşı şübhənin rəmziydi, hə? - Çox güman ki, bunu nəzərdə tutub. Üstəlik, devrilən təkcə bu yaradılış hekayəti deyildi. Darvinin nəzəriyyəsinin əsasını insanın yaradılışının təsadüfi dəyişikliklərlə bağlı olması tezisi təşkil edirdi. Darvin insanı “yaşamaq uğrunda mübarizə” kimi sentimentallıqdan son dərəcə uzaq bir şeyin məhsulu kimi göstərirdi. - Darvin bu təsadüfi variasiyaların necə yarandığını demirdi? - Bu, Darvin nəzəriyyəsindəki ən zəif nöqtədi. Darvin irsiyyət haqda ümumi fikrə malik idi. Döllənmə vaxtı nə isə baş verir. Anayla atanın iki uşağı heç vaxt bir-birinin eyni olmur. O anda bir dəyişiklik olur. downloaded from KitabYurdu.org
385
Amma yepyeni bir şeyin ortaya çıxması belə izah oluna bilməzdi. Bundan başqa, elə bitki və heyvanlar var ki, sadəcə tumurcuqlama və ya hüceyrənin bölünməsi yoluyla çoxala bilirlər. Bu variasiyaların, dəyişikliklərin necə yaranması mövzusunda Yeni Darvinizm adlı cərəyan Darvinin nəzəriyyəsini tamamladı. - Eləmi? Necə? - Bütün həyatlar, bütün yaranışlar hüceyrənin bölünməsi nəticəsində ortaya çıxır. Bir hüceyrə ikiyə bölünəndə ortaya ikisi də eyni irsi xüsusiyyətlərə malik olan iki hüceyrə çıxır. Hüceyrə bölünməsi adlandırdığımız şey hüceyrənin öz surətini yaratmasıdı. - Deməli, belə... - Lakin bəzən bu prosesdə balaca bir səhv olur. Ortaya çıxan yeni hüceyrə ana hüceyrənin tam eyni olmur. Müasir biologiyada buna mutasiya deyilir. Belə mutasiyalar əhəmiyyətsiz ola bildiyi kimi, fərdin xüsusiyyətlərində son dərəcə böyük fərqlər də ortaya çıxa bilir. Təhlükəli nəticələr də verə bilən bu mutasiyalarda bəzi mutantlar ələnərək yox ola bilir. Bir çox xəstəliklərin səbəbi də mutasiya ilə izah oluna bilər. Lakin bəzən bir mutasiya fərdə yaşamaq uğrunda mübarizədə çox faydalı ola biləcək bir xüsusiyyət də verə bilir. - Məsələn, uzun boy? - Lamark zürafələrin uzun boyunlu olmalarını onların yaşamaq uğrunda mübarizədə həmişə yuxarıdakı yeməklərə çatmaq məcburiyyətində qalmalarıyla əlaqələndirirdi. Lakin Darvinizmə görə, bu cür xüsusiyyətlər irsi ötürüləcək xüsusiyyətlər deyildi. Zürafələrin uzun boylu olmalarının səbəbi təbii təyişiklikdi. Yeni Darvinizm belə dəyişikliklərin ortaya çıxmasının səbəbini açıqlayaraq bu mövzunu bağlayırdı. - Və bu səbəb də mutasiya idi, eləmi? - Bəli. İrsiyyətdəki bir sıra təsadüfi dəyişikliklərin nəticəsində zürafələrin bəziləri digərlərindən uzun boylu olub. Qida tapmaq məsələsində təbii ki, bu, çox vacib xüsusiyyət idi. Ən uca budaqlara uzana bilənlərin sağ qalmaq şansı o birilərindən daha çox idi. Bir sıra ibtidai zürafələrin də torpaq altında yem tapmaq kimi bir xüsusiyyət downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|