Downloaded from KitabYurdu org
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
377
zəlzələ, torpaq sürüşməsi. Su daşı deşir, amma ani bir qüvvətlə deyil, damcı-damcı, yavaş-yavaş. Layelə görə, bu kiçik, tədrici dəyişikliklər çox uzun bir zaman müddəti içində bütün təbiəti dəyişdirə bilər. Təkcə bu fikir Darvinin And dağlarının başında tapdığı heyvan qalıqlarını izah etməyə bəs etmir, amma kiçik və tədrici dəyişikliklərin bir müddətdən sonra dramatik dəyişikliklərə gətirib çıxarması fikrini Darvin bir an da unutmayıb. - Məncə, heyvanların təkamülü məsələsində də belə düşünürmüş. - Bəli, elədi. Amma bayaq dediyim kimi, Darvin ehtiyatlı, tədbirli insan idi. Özünə cavabını bilmədiyi bir çox suallar verirdi. Bu mənada o da özündən əvvəlki əsl filosofların metodundan istifadə edirdi: Əsas sual verməkdi, cavab verməyə isə tələsməməli. - Aydındı. - Layelin nəzəriyyəsində əsas amil Yerin yaşı məsələsi idi. Darvinin vaxtında bir çoxları Tanrının Yeri yaratmasından 6000 il keçdiyini düşünürdülər. Bu rəqəmə Adəm və Həvvadan bu yana yaşamış nəslləri saymaqla gəlib çıxırdılar. - Nə sadəlövh olublar! - İndi belə deməyə nə var ki. Darvin isə ehtimal edirdi ki, Yerin 300 milyon il yaşı var. Çünki həm Layelin mərhələli geoloji təkamül nəzəriyyəsi, həm də Darvinin öz təkamül nəzəriyyəsinin mənalı olması üçün dünyanın yaradılışından bu yana çox uzun zaman keçmiş olması lazım idi. - Bəs əslində Yerin neçə yaşı var? - Bu gün Yer üzünün 4,6 milyard yaşı olduğunu bilirik. - Uy da!
- İndiyə qədər Darvinin bioloji təkamülə dair irəli sürdüyü dəlillərdən biri haqda danışdıq. Bu dəlil müxtəlif qaya qatlarında rast gəlinən, lay-lay yığılmış qalıqlardı. Darvinin irəli sürdüyü başqa bir dəlil isə növlərin coğrafi cəhətdən yayılması idi. Bu məsələdə Darvinin özünün topladığı zəngin materialın böyük faydası olmuşdu. Fərqli heyvan növlərinin bütün bölgələrdə təxminən eyni olduğunu öz downloaded from KitabYurdu.org
378
gözlərilə görmüşdü. Ekvadorun qərbindəki Qalapaqos adalarında qəribə müşahidələri olmuşdu. - Danış, danış! - Bunlar bir-birinə çox yaxın vulkanik adalar toplusu idi. Buna görə də onların bitki və heyvanlar aləmi bir-birindən çox da fərqlənmirdilər. Ancaq Darvini maraqlandıran da elə bu çox olmayan fərqlər idi. Adaların hamısında iri tısbağalar yaşayırdı, bu tısbağaların adadan-adaya kiçik fərqləri var idi. Tanrı bu adaların hər biri üçün başqa cür tısbağanı yaratmışdı? - Məncə, belə ola bilməz. - Bundan da vacibi, Darvinin həmin adaların quşlarına dair müşahidələri idi. Bu adalarda alacəhrə quşlarının dimdikləri bir- birindən fərqlənirdi. Darvin bu fərqləri quşların müxtəlif adalarda qidalanmasından qaynaqlandığını irəli sürürdü. İti dimdikli alacəhrələr qoza, yastı dimdikli alacəhrələr böcək, ağac alacəhrələri isə budaqlardakı həşəratları yeməklə qidalanırdılar. Hər bir alacəhrə növü öz qidalanma şərtlərinə ən uyğun dimdiyə malik idi. Bütün bu alacəhrələr eyni bir alacəhrə növündən törəmiş ola bilərdilərmi? İllər keçdikcə bu quşların fərqli adalardakı həyata uyğunlaşması ilə onlardan yeni növlər törəyə bilərdimi? - Darvin də yəqin bu nəticəyə gəlib... - Bəli, Darvinin Qalapaqos adalarında “Darvinçi” olduğunu da demək olar. Darvin bu kiçik adalar birliyində rast gəldiyi heyvan növlərini bundan əvvəl Cənubi Amerikada da görmüşdü. Tanrı bütün bu heyvanları bir-birindən bir qədər fərqli yaratmışdı, yoxsa bu növlər zaman keçdikcə təkamülə uğramışdılar? Darvin növlərin dəyişməz olmasından getdikcə şübhələnməyə başlayırdı. Lakin təkamülün necə baş vermiş olmasına hələ ki, bir izah verə bilmirdi. Darvinin Yer üzündəki bütün növlərin bir-birilə qohum olmasına dair də dəlili var idi. - Eləmi? - Bu, məməli heyvanlarda rüşeymin əmələ gəlməsi idi. İlk mərhələsində it, yarasa, dovşan və ya insan rüşeymində heç bir fərq downloaded from KitabYurdu.org
379
olmur. Sonrakı mərhələlərdə insan rüşeymi ilə dovşan rüşeymini bir- birindən fərqləndirmək mümkün olur. Bu, hamımızın uzaq qohum olmasına sübut deyilmi? - Amma hələ təkamülün necə baş verdiyini açıqlaya bilmirdi, hə? - Darvin Layelin kiçik dəyişikliklərin uzun müddət sonra böyük dəyişikliklərə gətirib çıxarması nəzəriyyəsi haqda çox düşünürdü. Lakin bunun təkamül qanunu kimi necə həyata keçməsini açıqlaya bilmirdi. Fransız zooloq Lamarkın nəzəriyyəsindən də xəbərdar idi. Lamark fərqli növlərin orqanlarının sonradan inkişaf etmiş olduğunu irəli sürürdü. Məsələn, zürafələrin uzun boylu olmalarının səbəbi bir çox nəsllər boyu ağaclardakı yarpaqlara uzanmaq məcburiyyətində qalmaları olub. Yəni Lamark bir canlının çalışaraq qazandığı bir xüsusiyyətin irsi yolla özündən sonrakı nəsllərə ötürüldüyünü bildirirdi. Lakin Darvin bu “qazanılmış xüsusiyyətlərin” irsi olması nəzəriyyəsini rədd edirdi. Çünki Lamark bu tezisinə elmi sübut gətirə bilmirdi. Darvini daim məşğul edən bir başqa fikir idi. Növlərin təkamülünün arxasında yatan sistem artıq onun bir addımlığında idi... - Səbrsizliklə gözləyirəm. - Amma mən istəyirəm ki, bu sistemi sən tapasan. Buna görə də sual verirəm: Üç inəyin və bunlardan yalnız ikisinə bəs edəcək qədər yemin olsaydı, nə edərdin? - İnəklərin birini kəsərdim... - Əla. Yaxşı, bəs hansını kəsərdin? - Ən az süd verənini. - Eləmi?
- Səncə, bu, ağıllı hərəkət olmazdı? - Elədir, insanlar min illərdi ki, belə edirlər. Amma bu inəkdən qurtulmaq elə asan deyil! Buzov olsun deyə, bu iki inəkdən hansını dölləyərdin? - Ən çox süd verənini. Beləcə, buzov da böyüyəndə çox südverən inək olardı. - Deməli, yaxşı süd verən inəyi seçirsən... Yaxşı, bəs iki ov itin downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|