Downloaded from KitabYurdu org
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
401
yerinə yetirən bu cənablar öz stullarını qapının önünə çəkirlər, orada oturur, repressiyanı möhkəmləndirən bir müqavimət yaradırlar. Hər iki tərəfi psixi sahəyə köçürsəniz, buradakını şüur, bayırdakını şüuruzluq adlandıra, repressiya prosesi deyərkən nəyi nəzərdə tutduğumu başa düşə bilərsiniz”. - Yaxşı misaldı. - Amma narahatlıq verən yenə də israrla içəri girmək istəyir. İnsan özündən uzaqlaşdırmağa çalışdığı fikir və impulslar da belə edir. Şüuraltından çıxmaq istəyən qovulmuş, basdırılmış fikirlərin daimi təzyiqi altında yaşayırıq. Buna görə də tez-tez istəmədiyimiz şeyi deyir və ya edirik. - Buna misal çəkə biləsən? - Freyd bir çox belə mexanizmlərdən söz açır. Bunlardan biri onun “parapaks” adlandırdığı dil xətalarıdır. Bu, bir vaxt özümüzdən uzaqlaşdırmağa, basdırmağa çalışdığımız fikirləri təsadüfi dilə gətirmək, yaxud etməkdir. Freyd bununla bağlı bir misal çəkir: Bir dükançı müdirinin şərəfinə badə qaldırmaqdadır. Amma bu müdir əslində işçilərin sevmədiyi, pis müdirdi, yəni işçilərin "donuz” deyə biləcəkləri bir adam. -Aha?
- Dükançı ayağa durur, qədəhini qaldırır və deyir: “Donuzun şərəfinə!” - Aaa! - Dükançının özü də təəccüb içindədi, bu sözü dediyinə inana bilmir. Əslində düşündüyünü, amma heç istəmədən deyib. Başqa nümunə də eşitmək istəyirsən? - İstəyirəm! - Bir keşiş böyük ailəsi, yaxşı tərbiyəli balaca qızları olan bir ailəyə çay qonaqlığına gəlir. Hamı bilir ki, bu keşişin əyri burnu var. Buna görə də qızlara möhkəm tapşırılır ki, keşişin burnu haqda heç nə deməsinlər. Çünki uşaqlarda basdırma, fikirlərin repressiyası mexanizmi hələ inkişaf etməyib, harada nə deyəcəkləri bilinmir. Nəhayət, keşiş ailəyə baş çəkməyə gəlir. Uşaqlar downloaded from KitabYurdu.org
402
onun əyri burnundan danışmamaq üçün əllərindən gələni edirlər. Hətta ona baxmamağa, onu unutmağa çalışırlar. Əslində isə əyri burun daim fikirlərini qurcalayır. Sonra uşaqlardan birinə deyirlər ki, qəndi keşişə tərəf ötürsün. O, keşişə baxaraq deyir: “Burnunuza qənd götürün, zəhmət olmasa”. - Biabırçılıq! - Bəzən də biz şeylərə rasional don geydiririk. Yəni həm özümüzü, həm də başqalarını etdiyimiz şeyin əsl səbəbindən başqa səbəbi olduğuna inandırmağa çalışırıq. Çünki əsl səbəbdən utanırıq. - Məsələn? - Səni hipnoz edərək pəncərəni açdıra bilərəm. Hipnoz vaxtı sənə əllərimi masaya çırpanda sənin gedib pəncərəni açacağını deyərəm. Masaya vururam və sən də gedib pəncərəni açırsan. Sonra səndən pəncərəni niyə açdığını soruşuram. Sən də məsələn, hava isti olduğuna görə, açdığını deyirsən. Amma əsl səbəb bu deyil. Mənim hipnotik sözlərimin sənə pəncərəni açdıran əsl dəbəb olduğunu qəbul etmir, məsələni “rasionallaşdırırıq”. - Başa düşdüm. - Biz belə şeyləri demək olar ki, hər gün yaşayırıq. - Dörd yaşlı xalam oğlundan danışmışdım. Onun dostları yoxdu, ona görə də mən onlara gedəndə oynamağa adam gəldiyinə görə sevinir. Bir dəfə ona dedim ki, evə getməliyəm, anam gözləyir. Mən qapıdan çıxanda bilirsən o nə dedi? - Nə?
- Dedi ki, anan pis qadındı! - Bəli, bu, rasionallaşdırmaya yaxşı nümunədi. Uşaq əslində bunu demək istəməyib. Amma o, sənin getməyinin pis olduğunu, sənin getməyinə görə, kədərləndiyini deməyə utanıb, ona görə də sözlər ağzından belə çıxıb. Bəzən də əks etdiririk. - Bu nə deməkdi? - Əksetdirmə - özümüzdə bəyənməyib boğmağa çalışdığımız xüsusiyyətləri başqasına köçürməkdi. Çox xəsis downloaded from KitabYurdu.org
403
bir adam çox vaxt başqalarını xəsis olmaqda ittiham edən adamdı. Sekslə çox məşğul olduğunu öz-özünə etiraf edə bilməyən adam başqalarını seks aludəçisi olmaqda ittiham edir. - Aydındı. - Freyd həyatımızın belə bir çox davranışlarla dolu olduğunu deyirdi. Nə qədər etsək də, bir adamın adını yadda saxlaya bilmirik, danışanda paltarlarımızı didişdiririk, yaxud otaqdakı əşyaları məqsədsiz buradan ora qoyuruq, ağzımızdan istəmədən sözlər qaçırırıq... Freydə görə, bütün bunlar çox məsum davranışlar kimi görünsə də, əslində belə olmaya bilər. Onun fikrincə, bu davranışlarımız “işarələr” olub çox dərin sirləri büruzə verə bilər. - Bundan sonra dediyim hər sözə fikir verəcəyəm... - Amma neynəsən də, şüuraltının impulslarından qurtula bilməzsən. Etməli olduğun şey xoş olmayan şeyləri şüuraltına itələmək üçün çox enerji sərf etməməkdi. Bu, siçanın deşiyini tutmağa oxşayır. Deşiyi nə qədər bağlayırsansa bağla, siçan başqa deşik açıb çıxacaq. İnsan şüurla şüuraltı arasında daim bir açıq qapı qoymalıdı. - İnsan bu qapını bağlasa, ruhi xəstəliklərə tutula bilər? - Bəli, nevrozlu adam “xoş olmayan şeyləri şüurundan silib atmaq üçün çox səy göstərmiş, enerji xərcləmiş adamdı. Adətən belə adam bir xüsusi bir yaşantısını gizlətməyə, unutmağa, basdırmağa çalışır. Freyd belə hadisələri travma adlandırır. Travma yunan dilində “yara” deməkdi. - Aydındı. - Pasientin müalicəsində Freyd üçün əsas olan bu bağlı qapını aralamaq, yaxud yepyeni bir qapı açmaqdı. Pasientlə dialoq apararaq boğulmuş fikirləri, hisləri şüurun üzünə çıxarmağa çalışır. Pasient nəyi boğduğunu bilmir. Həkim pasientdən bu gizli travmaları ortaya çıxarmaqda ona kömək etməsini istəyir. - Həkim bunu necə edir? - Freyd sərbəst assosiasiya adlı metod işləyib. Bu metodda Freyd pasienti rahat üfüqi vəziyyətdə uzadır, nə qədər pis, yaxud nə qədər downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|