Dr. Emeran Mayer Beyin-Bağırsak
anlamak için önce duygulan üretmede önem li bir rol oynayan v e diğer
Yüklə 5,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
| anlamak için önce duygulan üretmede önem li bir rol oynayan v e diğer
sıcak kanlı hayvanlarla paylaştığımız ilkel bir beyin sistemi olan limbik ZIH İN BAĞIRSAKLARLA NASIL İLETİŞİM KURAR? 51 sistemi bilmeniz gerekir. Beyninizdeki gri maddenin derinliklerinde, limbik sistem içindeki duygulara özgü sinirsel devreler, siz kızgınken, korktuğunuzda, incindiğinizde, cinsel olarak uyarıldığınızda ve hatta acıktığınızda veya susadığınızda aktif hâle gelir. Minyatür bir süperbilgisayar gibi, bu devreler de bedenlerimizin içe ride ve dışarıda oluşan değişikliklere en uygun şekilde tepki vermesini amaçlar. Hayatımızı tehdit eden bir durumla karşı karşıya kaldığımızda, limbik sistem binlerce mesajı bir anda vücudun heryanındaki hücrelere ve organlara ileterek bunların davranışlarını kısa süre içinde değiştirebilir. Bundan sonra nelerin gerçekleştiğini hepimiz biliyoruz. Duyguyla ilgili beyin devreleri, mide ve bağırsaklara sindirim için gereksiz yere enerji harcamasınlar diye içindekilerden bir an önce kurtulmalarını söyleyen sinyaller gönderirler, büyük bir topluluk önünde konuşma yapmadan önce aceleyle tuvalete gitme ihtiyacı duymanızın nedeni bu olabilir. Kalp damar sistemimiz, oksijen açısından zengin olan kanı ba ğırsaklardan kaslara yönlendirir, sindirimi yavaşlatır ve bizi mücadele etmeye (veya kaçmaya) hazırlar. Bu tü r deneyim ler açısından hayvan krallığında yalnız değiliz: Milyonlarca yıl boyunca memelilerin birbirine bağlanmaları, savaşma ları, potansiyel tehditleri değerlendirmeleri ve bazen de kaçmaları gerek miştir. Evrim, bu durumlara en iyi tepkiyi verebilmemiz için bize ortak bir akıl kazandırmış ve bunu ani tehlikelere karşı otomatik olarak yanıt vermemizi sağlayan bazı devre ve programlara yerleştirmiştir. Böylesi bir yapılanma, acil bir durum karşısında zaman veenerji kazandırır, çünkü bu tür bütünleşik yanıtlar olmasa her seferinde sıfırdan başlamak zorunda kalırdık. Duygusal işletim programlan olarak adlandırılan ve milisaniyeler içinde etkinleşebilen bu sistemler hayatta kalmamızı, gelişmemizi ve çoğal mamızı sağlayacak bir dizi koordine edilmiş davranışı uygulamaya sokar. Duygusal sinirbilimi alanına (sinirbilimini duygulanım çalışma larına uygulayan bilim dalı) önemli katkılar sağlayan ve çalışmalarını 52 BEYIN-BAĞIRSAK BAĞLANTISI VVashington Devlet Üniversitesi nde yürüten sinirbilimci Jaak Panksepp, hayvanlar üzerinde yaptığı deneylerde, beynimizin bedenimizin korku, öfke, üzüntü, oyun, şehvet, sevgi ve annenin yavrusuna gösterdiği bakıma tepkisini yönlendiren en az yedi adet duygusal işletim programına sahip olduğu sonucuna varmıştır. Belirli bir duyguyu hissettiğinizi bilmedi ğinizde bile, bu programlar gerekli bedensel tepkileri hızlı ve otomatik olarak uygularlar. Utandığınızda yüzünüzü kızartır, korku filmi izlerken tüylerinizi ürpertir, korktuğunuzda kalp atışınızı hızlandırır ve endişeli olduğunuzda bağırsaklarınızı daha hassas hâle getirir. Duygusal işletim programlarımız genlerimize yazılmıştır. Bu ge netik kodlama, kısmen ebeveynlerimizden miras alınır, aynı zamanda hayatımızın erken dönemlerinde yaşadığımız olaylardan da etkilenir. Örneğin, korku ya da öfke programınızı stresli durum lara aşırı tepki vermeye yatkın hâle getiren genler miras almış olabilirsiniz. Buna ek olarak, çocukken duygusal travma yaşadıysanız vücudunuz bu önemli stres tepki genlerine kimyasal etiketler eklemiş demektir. Sonuçta, bir yetişkin olarak, büyük bir ihtimalle strese karşı abartılı bağırsak reaksi yonları yaşayacaksınız demektir. Bu, aynı stresli duruma maruz kalan iki kişinin çok farklı reaksiyonlar gösterebileceğine ilişkin yaygın gözlemi de açıklar: biri belirgin bir bağırsak reaksiyonu yaşamazken, diğeri mide bulantısı, mide krampları ve ishal ile karşı karşıya kalır. Yaşamın erken döneminde yapılan bu programlama, tehlikeli bir dünyada hayatta kal mak için iyi bir şey olabileceği hâlde, korunaklı bir ortamda güvenli bir şekilde yaşıyorsanız sizin için engelleyici bir durum oluşturur. Bağırsaklar Strese Girdiğinde Duygusal işletim programlarımız içinde en çok İncelenenler stresli olay larla ilgili olanlardır. Endişelendiğinizde veya korktuğunuzda, stres tep |