E. M. Hacızadə Z. S. Abdullayev

 
82
təchizatdakı  gərginlik, texniki-texnoloji maliyyə  çətinlikləri buradakı hasilatı rentabelsiz həddə 
yuvarlatmışdır. Qazma prosesi səngimiş, texniki təminat pisləşmiş, neftqazçıxarma 
müəssisələrinin maliyyə dayanaqlığı pozulmuşdur. Burada hasilat hər il enməyə  məruz qalır, 
istismar xərcləri isə əksinə olaraq artır. İstehsalın əvvəlki tək planlı direktiv metodlarla idarəçiliyi 
davam etdirilir. 
Köhnə istismar zonasında hasilatın 2002-ci ilin yekunları üzrə  həcmi dənizdə 7,5 milyon 
ton neft, 4,3 milyard m
3
 qaz, quruda müvafiq olaraq 1,6 milyon ton neft, 240 milyon m
3
 qaz 
həcmindədir. Burada istismar qeyd olunduğu kimi, «Azneft» İB tərəfindən reallaşdırılır. Birliyin 
tərkibində 2002-ci ilə qədər MM-lərdə fəaliyyət göstərmişlər. İstehsalat Birliyində 1994-2001-ci 
illərdə neftin, təbii qazın və kondensatın dinamikasını xarakterizə edən göstəricilər aşağıdakı 
cədvəldə əksini tapmışdır. 
Cədvəl №24 
Azərbaycan Respublikasında neftqazçıxarma idarələri üzrə 
1994-2001-ci illərdə neft hasilatinin dinamikası 
/min ton/ 
Neft hasilatı 
S/s 
NQÇİlərvəmüştərəkm
üəssisələr 
1994 1995 2000 2001 
1 
«Neft Daşları» NQÇİ 
818,0 795,5 783,6 802,5 
2 
28 May ad. NQÇİ 
5850,5 5778,4 6018,0 5931,6 
3 
«Abşeronneft» NQÇİ 
151,7 151,5 148,4 155,4 
4 
«Qum adası» NQÇİ 
239,6 163,7 151,3 161,2 
5 
N.Nərimanov ad.NQÇİ 
523,6 460,0 308,0 293,2 
6 
«Bulla-Dəniz» NQÇİ 
189,1 188,2  93,5  72,1 
Cəmi dənizdə 
7772,5 7537,3 7502,8 7415,8 
7 
«Balaxanıneft» NQÇİ 
315,1 224,7 232,1 223,7 
8 
Ə.J.Əmirov ad. NQÇİ 
114,0 99,4 105,4 105,3 
9 
«Bibi-Heybətneft» NQÇİ 
168,8 156,8 140,1 135,9 
10  «Binəqədineft» NQÇİ 
139,1 144,0 129,6 122,7 
11  «Suraxanıneft» NQÇİ 
152,7 124,9 132,0 124,4 
12  H.Z.Tağıyev ad.NQÇİ 
90,8 77,7 76,1 76,2 
13  Siyəzənneft NQÇİ 
81,3 86,0 58,2 61,8 
14  «Şirvanneft» NQÇİ 
380,7 330,8  - 
- 
15  «Səlyanneft» NQÇİ 
211,2 199,6  - 
- 
16  «Muradxanlı» İNM 
44,1 37,9  -  8,7 
Cəmi quruda -NQÇİ-lər 1703,8 
1481,8 
873,5 
858,9 
17  Qarasu LTD 
54,9 55,9 135,4 138,9 
18  Anşad Petroyl MM 
31,5 34,3 42,2 45,1 
19  Azgerneft MM 
-  52,0 45,7 42,1 
20  BMB OYL İNK 
- - - - 
21  Şirvan OYL MMM 
- - 
216,6 
294,2 
22  Muradxanlı ƏŞ 
- - - - 
23  Səlyanoyl LTD 
- - 
197,2 
294,2 
Cəmi MM-lər 
86,4  142,2 637,1 737,3 
Cəmi 
quruda 
1790,2 1624,0 1510,6 1596,2 
Cəmi ARDNŞ 
9562,7 9161,3 9013,4 9012,0 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
83
Cədvəl 25 
 
Azərbaycan Respublikasinda neftqazçıxarma idarələri üzrə 
1994-2001-ci illərdə qaz hasilatinin dinamikası 
/milyon m
3
/ 
Təbii qaz hasilatı 
№ 
NQÇİ-lər və 
müştərək müəssisələr 
1994 1995 2000 2001 
1 
«Neft Daşları» NQÇİ 
46,0 47,6 50,6 50,0 
2 
28 May ad. NQÇİ 
752,0 1607,6 2103,9 2241,4 
3 
«Abşeronneft» NQÇİ 
28,8 28,3 32,0 35,2 
4 
«Qum adası» NQÇİ 
2902,9 2533,3 1422,9  966,2 
5 
N.Nərimanov ad.NQÇİ 
1155,6 1002,4  559,8  539,0 
6 
«Bulla-Dəniz» NQÇİ 
1258,1 1188,1  614,1  574,3 
Cəmi dənizdə 
6143,4 6407,3 4783,3 4406,1 
7 
«Balaxanıneft» NQÇİ 
11,8 8,7  9,2  9,2 
8 
Ə.J.Əmirov ad. NQÇİ 
40,8 32,3 39,4 39,7 
9 
«Bibi-Heybətneft» NQÇİ 
22,0 21,5 21,3 21,3 
10 
«Binəqədineft» NQÇİ 
13,5 15,8 15,7 14,7 
11 
«Suraxanıneft» NQÇİ 
20,6 18,0  181  18,2 
12 
H.Z.Tağıyev ad.NQÇİ 
0,3 10,4 9,7  9,8 
13 
Siyəzənneft NQÇİ 
52,1 47,6 39,7 38,9 
14 
«Şirvanneft» NQÇİ 
16,4 17,4  - 
- 
15 
«Səlyanneft» NQÇİ 
27,0 36,8  - 
- 
16 
«Muradxanlı» BNM 
0,6 0,6 - 1,3 
Cəmi quruda - NQÇİ-lər 
210,0 209,1 153,1 159,7 
17 
Qarasu LTD 
4,6 4,0 11,1 8,5 
18 
Anşad Petroyl MM 
20,6 21,2 24,1 22,3 
19 
Azgerneft  MM 
- 2,4 2,5 2,1 
20 
BMB OYL İNK 
- - - - 
21 
Şirvan OYL MMM 
- - 
10,9 
10,4 
22 
Muradxanlı ƏŞ 
- - - - 
23 
Səlyanoyl LTD 
- - 
29,5 
44,3 
Cəmi MM-lər 
25,2 27,6 78,1 87,3 
Cəmi quruda 
235,2 236,7 231,2 241,3 
Cəmi ARDNŞ 
6378,6 6644,0 5014,5 4674,4 
 
Cədvəl informasiyalarından açıq aşkar görünür ki, müəyyən sezilən sabitliyə baxmayaraq 
bütünlükdə təhlil edilən müddət ərzində köhnə istismar sahələrinə tənəzzüllü meyllər hakimdir. 
Resessiya prosesi Şirvan Oyl və  Səlyon Oyl MM-lər qismən istisna olmaqla bütün müştərək 
müəssisələrə şamildir. 
Xəzərdə  nəhəng karbohidrogen yataqlarının istismarının başlanmasına baxmayaraq, 
Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin 10 illik keçid mərhələsində köhnə  dəniz və qurudakı 
yataqların istismarını həyata keçirən istehsalat kompleksi ölkə iqtisadiyyatının əsas energetik güc 
mərkəzi olmaqla, onun yanacaq-enerji balansının özəyini təşkil edərək müvafiq sektorda hələ ki, 
liderliyini qoruyub saxlamışdır. Burada hasil edilən neftin və qazın  əksər hissəsi respublikanın 
emal zavodlarına göndərilir. Daxili ehtiyaclar üçün kompleksdə 0,4-0,5 milyon ton xam yanacaq 
məsrəf olunur. İstehsal olunan neftin 1,5-2 milyon tonu xam şəkildə  və neft məhsulları 
formasında ixraca yönəlir. Təbii qaz kasadlığı ilə  əlaqədar olaraq 1993-1995-ci illərdə 
Türkmənistan, Qazaxıstan və Rusiyadan qaz və mazut alınmış  və 2000-ci ildən başlayaraq 
yenidən Rusiyadan əlavə olaraq qaz idxal olunur. Azərbaycanın Yanacaq Enerji Kompleksində 
/YEK/ enerji istehsalı  və  təbii qaz istehlakının proporsiyalarını normallaşdırmaq məqsədi ilə 

---