Ə. Q. Abbasov

126 
 
plakatlarının asılması. 
c)
 
Torpaqlayıcı 
şinə 
müvəqqəti 
torpaqlayıcıları  
birləşdirmək. 
Torpaqlanacaq 
cərəyan 
keçirən 
hissələrdə gərginliyin olub-olmamsını yoxlamaq. 
d)
 
Gərginliyin  olmamasını  yəqin  etdikdən  sonra  dərhal 
torpaqlayıcıları  xəttə  birləşdirməli  və  ya  paylaşdırıcı 
quruluşa olan torpaqlayıcı “bıçaqlar” qapamalı. 
e)
 
İş  yerinin  çəpərə  alınması  və  “Burada  işləməli” 
sözləri yazılmış plakatı asmalı. 
Bu  texniki  tədbirləri  əməliyyat  işçiləri  tərəfindən  biri 
yerinə yetirir.  
 
Elektrik avadanlıqlarının açılması 
 
Təmir  olunacaq  elektrik  avadanlıqları,  gərginlıik  verilə 
biləcək  bütün  tərəflərdən  açılmalıdır.  Bunun  üçün  ayrıcıları, 
yük aparatlarını açmalı, qoruyucular yuvalardan çıxarılmalıdır 
(bu halda açılmalar görünməlidir). Kommutasiya aparatlarının 
təsadüfi  birləşdirilmələrdən  (qapanmalardan)  qorunmaq  üçün, 
onların  intiqalları  mexaniki  yolla  bağlanmalı,  uzaqdan  idarə 
olunan (distansion) intiqallarda isə işəsalma elektromaqnitlərin 
qoruyucularını çıxartmaq lazımdır. 
Təkcə  təmir  aparılacaq  cərəyan  keçirən  hissələr  yox, 
həmçinin  onun  yaxınlığında  olan  və  gərginlik  altında  olan 
avadanlıqlar şəbəkədən açılmalıdır. Bu zaman minimal məsafə 
15kV-a  qədər  0,7m;  15-dən  35kV-a  qədər  1m;  35kV-dan 
yuxarı  110kV-a  qədər  1,5m;  154kv  üçün  2m  və  220kV 
gərginlikdə  2,5m  olmalıdır.  Gərginlik  altında  qalmalı  olan 
cərəyan keçirən hissələr çəpərlənməlidir. 

---

127 
 
1000V-a  qədər  gərginlikli  elektrik  avadanlıqlarının 
açılması  rubilniklə,  avtomatik  açarlarla  və  kontaktorlarla 
həyata 
keçirilir. 
Əgər 
təmir 
zamanı 
müvəqqəti 
torpaqlayıcılardan  istifadə  olunmursa,  ona  təmir  işçilərini 
səhvən  qoşulmalardan  mühafizə  etmək  üçün  əlavə  təbirlər 
görülməlidir.  Belə  tədbirlərə  misal  olaraq,  kommutasiya 
aparatının  kontaktları  arasına  dielektrikdən  araqatının 
qoyulması,  intiqalın  bağlanması  və  naqillərin  açılmasını 
göstərmək olar. 
 
Xəbərdarlıq plakatlarının asılması və iş yerlərinin 
çəpərlənməsi 
 
“Qoşmayın  –  adamlar  işləyir”    məzmunlu  plakatlar 
(açıcıların  və  ayrıcıların  inteqallarının  dəstəklərindən 
hansıların  köməyilə  gərginlik  verilə  bilər)  asılmalıdır. 
Əməliyyat  ştanqası  ilə  idarə  olunan  birqütblü  ayrıcılarda 
plakat onların çəpərindən asılır. 
Əgər  elektrik  verilişi  xətti  təmir  edilirsə,  onun 
açılmasından sonra xətti ayrıcının inteqalından “Qoşma xətdə 
iş gedir” plakatı asılmalıdır. 
Təsadüfən  toxuna  biləcək  və  gərginlikdən  açılmamış 
cərəyan  keçirən  hissələr  iş  zamanı  müvəqqəti  çəpərlənir  və 
onlardan  “Dayan-həyat  üçün  təhlükəlidir”  (1000V-a  qədər 
gərginlikli  qurğular  üçün)  və  “Dayan-yüksək  gərginlik” 
(1000V-dan  yuxarı  gərginlikli  qurğular  üçün)  plakatları 
asılmalıdır. 
Əgər  təmir  işləri  paylaşdırıcı  qurluşlarının  metal-
konstruksiyalarının yuxarı hissələrində aparılırsa, onda həmin 

---

128 
 
hündürlüyə qalxmaq yeri “Burdan qalx” plakatı ilə göstərilir. 
Fəhlələrin  girişi  nəzərə  alınmış  və  çəpərlənmiş  fəzaya 
daxil olmaq üçün keçidlər saxlanılır. 
Gərginliyin 
olmamasının 
yoxlanması. 
Lazımi 
xəbərdarlıq  plakatlarını  asdıqdan,  avadanlıqlarının  cərəyan 
keçirən  hissələrini  şəbəkədən  açdıqdan  sonra,  onlarda 
gərginliyin olmamasını yoxlayırlar. 
1000V-a 
qədər 
gərginlikli 
elektrik  qurğularında 
gərginliyinin  olmamasını  cərəyanaxtarıcı  və  ya  yerdəyişməyi 
mümkün  olan  (səyyar)  voltmetrlə,  1000V-dan  yuxarı  və 
110kV-a 
qədər 
gərginlikli 
qurğularda  isə  gərginlik 
göstəriciləri  ilə  yoxlanılır.  Yoxlamaya  başlamazdan  öncə, 
cərəyan  axtarıcısının  və  gərginlik  göstəricisinin  normal 
işləməsini  dəqiqləşdirmək  lazımdır  (buna  yaxınlıqdakı 
gərginlikli qurğularda yoxlamaqla nail olurlar). İstifadə edilən 
voltmetr 
və 
gərginlik 
göstəricisi  qurğunun  nominal 
gərginliyinə uyğun olmalıdır. 
Stasionar  cihazların  və  siqnalizasiya  qurluşlarının 
göstəricilərinə  görə  qurğuda  gərginliyin  olmaması  haqqında 
nəticə  çıxarmaq  düzgün  deyil,  çünki,  onlar  ola  bilər  nasaz 
olsun.  Əgər  bu  cihazlar  gərginliyin  olmasını  göstərirsə, 
qurğunun  elektrik  cərəyanı  keçirən  hissələrə  yaxınlaşmaq 
qadağandır. 
 
Müvəqqəti torpaqlayıcılarının qoyulması 
 
Bağlı 
paylaşdırıcı 
quruluşlarda 
torpaqlayıcılar, 
gərginlikdən  açılmış  cərəyan  keçirən  hissələrdə  onlar  üçün 
nəzərdə tutulmuş (məsələn, şinlər) yerlərə qoyulur. Bu yerlər, 

---

129 
 
boyaq  maddələrdən  təmizlənir  və  qara  zolaqlarla  işarə  edilir. 
Bütün  paylaşdırıcı  qurğularda  müvəqqəti  torpaqlayıcıları 
ümumi  torpaqlayıcı  naqillə  birləşmə  yeri  boyaq  maddələrdən 
təmizlənməli və müvəqqəti torpaqlayıcının məngənəsini (vintli 
sıxac) 
bərkitmək 
və 
ya 
bolt 
birləşməsi 
üçün 
uyğunlaşdırılmalıdır.  
Səhvən,  gərginlikdən  açılmamış  üçfazlı  xətti  müvəqqəti 
torpaqlayıcı  ilə  eyni  vaxtda  torpaqladıqda,  əməliyyat  işçisi 
üçün  təhlükə  yarada  bilər.  Bu  halda  əməliyyat  işçisi  elektrik 
cərəyanının təsirindən xəsarət və elektrik qövsünün təsirindən 
isə  yanıq  ala  bilər.  Ona  görə  müvəqqəti  torpaqlama 
əməliyyatını  kvalifikasiya  qrupu  IV-dən  aşağı  olmayan  şəxsə 
icazə  verilir  (bu  halda  kvalifikasiya  qrupu  III  aşağı  olmayan 
ikinci  şəxs  də  iştirak    etməlidir).  Elektrik  qurğusuna 
birnəfərlik  əməliyyat  ximətində  1000V-a  qədər  gərginlikli 
elektrik qurğusunda müvəqqəti torpaqlayıcısının qoyulması və 
götürülməsi bir şəxs tərəfindən yerinə yetirə bilər. 1000V-dan 
yuxarı  gərginlikli  paylaşdırıcı  quruluşlarda  torpaqlayıcı 
bıçaqların  qapanması  və  açılması,eləcə  də  35kV-a  qədər 
gərginlikli 
açılmış  xətlərə  müvəqqəti  torpaqlayıcının 
qoyulması  əməliyyatlarını    bir  nəfərə  həvalə  oluna  bilər. 
Torpaqlama  əməliyyatı  yerdən  xüsusi  ştanqa  vasitəsilə  yerinə 
yetirilir. 
Bütün  hallarda  torpaqlayıcını,  xətlərdə  gərginliyin 
olmamasını  yoxladıqdan  sonra  fasilə  vermədən  (yəni  birdən) 
qoyulur.  Müvəqqəti  torpaqlayıcının  ucu  yoxlamadan  öncə 
torpaqlayıcı naqillə birləşməlidir. 
Müvəqqəti  torpaqlayıcıların  xətlərdən  götürülməsi 
əməliyyatı  əks  ardıcıllıqla  aparılır,  yəni  öncə  dielektriki 

---