Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 149. Şəkil 150.
124 ifadəsini kimi də yazmaq olar. Buradan isə alarıq. Sonuncu ifadə həcmin temperaturdan xətti asılı olmasını göstərir. Belə çıxır ki, Gey Lüssaq qanununa əsasən, başqa sözlə, sabit təzyiqdə verilmiş kütləli ideal qazın həcmi onun temperaturu ilə düz mütənasibdir (şəkil 146). Sabit təzyiqdə verilmiş kütləli ideal qazın həcminin onun temperaturundan asılılığını göstərən əyri izobar əyrisi adlanır. İzobar əyrilərini bir neçə müxtəlif təzyiqlər üçün çəkək. Sabit temperaturda əyrisinə uyğun həcm böyük olduğundan Boyl-Moriott qanununa əsasən onun təzyiqi ən kiçikdir. Başqa sözlə desək, olacaq (şəkil 147). Şəkil 146. Şəkil 147. Şarl qanunu. Şarl izoxor prosesi öyrənib, yəni həcmi sabit saxlamaqla, qazın təzyiqi ilə temperaturu arasındakı asılılığı müəyənləşdirib (təcrübi yolla). Bu asılılığı hal tənliyindən də almaq olur. Onun üçün hal tənliyinin ifadəsinin hər tərəfini hasilinə bölək. Onda şəklində ifadə alarıq. Bərabərliyin sağ tərəfi sabit ədəd olduğundan, onun sol tərəfi də sabit ədəd olacaq, yəni . Deməli, sabit həcmdə verilmiş kütləli ideal qazın təzyiqinin temperatura nisbəti də sabit kəmiyyətdir (Şarl qanunu). Əgər fərz etsək ki, verilmiş kütləli qaz sabit həcmdə halını dəyişməklə, 125 parametrli haldan parametrli hala keçir (şəkil 148), onda Şarl qanunun deyilən formada riyazi ifadəsi kimi olacaqdır. Bu ifadəni kimi də yazmaq olar. Sonuncu ifadədən aydın olur ki, qazın təzyiqi onun temperaturu ilə düz mütənasibdir. Daha dəqiq desək, sabit həcmdə verilmiş kütləli qazın təzyiqi onun temperaturu ilə düz Şəkil 148. mütənasibdir (Şarl qanunu) (şəkil 149). Bu asılılığı göstərən əyri izoxor əyrisi adlanır. İzoxor əyrisini bir neçə müxtəlif həcm çəkək (şəkil 150). həcminə uyğun əyri üçün təzyiq böyük olduğundan ona uyğun həcm kiçik olmalıdır (Boyl - Mariott qanunu), yəni . Şəkil 149. Şəkil 150. Doymuş buxar. Ağzı açıq qabda mayenin buxarlanması onun həcminin zaman keçdikcə azalması ilə nəticələnir. Bunun səbəbi ağzı açıq qabda buxarlanmanın kondensasiyanı üstələməsi, daha dəqiq desək, mayeni tərk edən zərrəciklərin sayının mayeyə qayıdan zərrəciklərin sayından çox olmasıdır. Mayenin ağzı bağlı qabda qızdırılması zamanı bu proseslər başqa xarakterli olur. Qızmanın əvvəlində mayeni tərk edən zərrəciklərin sayının mayeyə qayıdan zərrəciklərin sayından çox olması, zaman keçdikcə maye üzərində toplanan buxar molekullarının sayının artmasına səbəb olur ki, bu da Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|