Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Havanın rütubəti
- Başqa qazlar olmadıqda, yalnız su buxarının yaratdığı təzyiq parsial təzyiq adlanır və ya ümumi atmosfer təzyiqində su buxarının payına düşən
- Havanın nisbi rütubəti dedikdə - su buxarının parsial təzyiqinin həmin temperaturda doymuş buxarın təzyiqinə olan nisbəti başa düşülür
- Doymamış su buxarının sabit təzyiqdə
128 bərabərləşməlidir. Başqa sözlə desək, maye və qazın fiziki xassələri arasındakı fərq itməlidir. Bu hal, böhran halı, maye və qazın fiziki xassələri arasında fərqin yox olduğu ana maye uyğun temperatur isə böhran temperaturu adlanır (şəkil 155). Qrafikdən göründüyü kimi, böhran buxar temperaturundan aşağı temperaturda maye və T b T qaz qarşılıqlı surətdə bir – birinə çevrilə bilir. Bu o Şəkil 155. deməkdir ki, yalnız böhran temperaturundan aşağı temperaturda qazı sıxmaqla mayeyə çevirmək olar. Böhran temperaturundan yuxarı temperaturda isə qazı heç bir təzyiqdə sıxmaqla mayeyə çevirmək olmaz. Dediklərimizdən aydın olur ki, qazları mayeləşdirmək üçün əvvəlcə onları böhran temperaturuna qədər soyutmaq, sonra isə böyük təzyiq altında sıxmaq lazımdır. Havanın rütubəti Havanın tərkibində olan su buxarının miqdarı havanın rütubəti adlanır. Havanın rütubəti su buxarının parsial təzyiqi və havanın nisbi rütubəti kimi parametrlərlə xarakterizə olunur. Başqa qazlar olmadıqda, yalnız su buxarının yaratdığı təzyiq parsial təzyiq adlanır və ya ümumi atmosfer təzyiqində su buxarının payına düşən təzyiq parsial təzyiq adlanır və «p » ilə işarə olunur (vahidi BS - də 1 Pa -dır). Düzdür, parsial təzyiqi bilməklə, havada olan su buxarının çox və ya az olmasını müəyyən etmək olur, lakin təkcə parsial təzyiqi bilməklə, su buxarının doymuş buxara nə dərəcədə yaxın olduğunu müəyyən etmək olmur. Ona görə də nisbi rütubət adlanan ikinci parametrdən istifadə olunur, yəni havada olan su buxarının təzyiqini doymuş buxarın təzyiqi ilə müqayisə edirlər. Havanın nisbi rütubəti dedikdə - su buxarının parsial təzyiqinin həmin temperaturda doymuş buxarın təzyiqinə olan nisbəti başa düşülür. Nisbi rütubət və ya kimi təyin olunur. Burada, və - uyğun olaraq havada olan su buxarının təzyiqi və sıxlığı, və isə həmin temperaturda doymuş buxarın təzyiqi və sıxlığıdır. 129 Asanlıqla hesablamaq olar ki, nisbi ütubəti olan V 1 həcmli havanın nisbi rütubəti olan V 2 həcmli hava ilə qarışmasından alınan qarışığın nisbi rütubəti olacaq. Rütubətliyi ölçən cihazlar psixrometr və hiqrometr adlanır. Psixrometr bir lövhə üzərində quraşdırılmış 2 termometrdən ibarətdir. Termometrlərdən birinin rezervuarı havada yerləşir (quru termometr), diğərininki isə suya salınmış kətana bükülmüşdür (yaş termometr). Quru termometr havanın temperaturunu ölçür. Suyun buxarlanması nəticəsində yaş termometr soyuyur və onun göstərişi quru termometrin göstərişindən kiçik olur. Havanın rütubətliliyi çox olduqca, suyun buxarlanması ləng gedir və ona görə də termometrlərin göstərişləri arasındakı fərq kiçik olur. Quru hava halında isə, əksinə, bu fərq böyük olur. Termometrlərin fərqi əsasında xüsusi cədvəlin köməyi ilə havanın rütubətliyi təyin edilir. Nisbi rütubət 100 % olduqda, su, demək olar ki, buxarlanmır və bu halda termometrlərin göstərişi eyni olur. Hiqrometrlərin metal və tük hiqrometrlər kimi növləri vardır. Tük hiqrometrinin əsasında yağsızlaşdırılmış insan saçının havanın rütubətliliyi artdıqca, uzanması durur. Şeh nöqtəsini müəyyən etməyə imkan verən metal hiqrometrin iş prinsipi aşağıdakı kimidir. Səthi yaxşı cilalanmış və içərisində termometr yerləşdirilmiş metal qutu yarıya qədər tez buxarlanan efir ilə doldurulmuşdur. İçəriyə hava vurmaqla, efiri sürətlə buxarlandırır və tez soyudurlar. Nəticədə cilalanmış səth üzərində şeh əmələ gəlməsi anına uyğun temperaturu təyin edirlər ki, həmin temperatur da şeh nöqtəsi adlanır. p Havada olan su buxarı adətən Doymuş buxar doymamış halda olur, sabit təzyiqdə soyuması p o isə onu doymuş buxara çevirir. Doymamış buxar Doymamış su buxarının sabit təzyiqdə p soyuyaraq doymuş buxara çevrildiyi temperatur şeh nöqtəsi adlanır və ilə işarə olunur (şəkil 156). Şəkil 156. Şeh nöqtəsinə görə su buxarının parsial təzyiqini və nisbi rütubətini Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|