Ebedi yol islam kohne indd

111

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Qurani-Kərim və  Həzrət Muhamməd Mustafa (s.ə.s) özün dən 

əv vəlki peyğəmbərləri və kitabları təsdiq etmiş və zaman keç  dik cə 

insanlar tərəfindən dəyişdirilən əsasları düzəltmişdir.

73

 Çün  ki in san, 

istər təbiətində olan zəifliklər, istərsə tarixi axış içərisində və müx-

təlif ərazilərdə ortaya çıxan fərqliliklər səbəbilə zaman keçdik cə ila hi 

mənşəli  əsasları unutmuş  və ya təhrif etmişdir. Hər dəfə  də pey-

ğəmbərlər vasitəsilə bu əsaslar yenidən xatırladılmış və la zım gəl-

dik də əsaslar ilə əlaqəsi olmayan bəzi dəyişikliklər edilmişdir.

74

Peyğəmbərlərin ata bir qardaş (övladü-əyal) Olduğunu bə yan 

edən hədisi-şərif

75

 bütün haqq dinlərin

76

  təməl prinsiplər də müş-

tərək olduğuna işarə edir. Yəni haqq din ilk peyğəm bər dən sonra 

son peyğəmbərə  qədər iman əsasları  və başlıca  əx laq prin sip ləri 

baxımından daima eyni qalmış, ancaq ibadət  şəkilləri və mü ami-

lət hökmləri baxımından bəzi dəyişikliklərə məruz qalmışdır. Al la hın 

iradəsi ilə gerçəkləşdirilən təkamül  şəklindəli bu dəyişik lik, in san-

ların ehtiyacları və mədəniyyət səviyyələrinə paralel ola raq get miş-

dir.

77

  İlk insan ilə başlayan haqq din ən inkişaf etmiş  şəklinə son 

pey ğəmbərin təbliği etdiyi vəhy ilə gəlib çatmışdır.

Elə isə günümüzdəki kitabi dinlər (əhli-kitab) olaraq qəbul edi lən 

Yəhudilik, Xristianlıq və İslam, əslləri etibarilə haqq dinin əsas və-

sflərində ortaqdırlar. Ancaq, ilk ikisinə aid müqəddəs kitabla rın za-

73 

əl-Bəqərə, 41, 89, 97, 101; Ali İmran, 3, 39, 50, 81; əl-Maidə, 48, əl-Əhqaf, 12; Saff, 6.

74 

əl-Bəqərə, 37-38, 136; Ali İmran, 95; əl-İsra, 9; əş-Şura, 13; əl-Ala, 18-19.

75 

Rəsulullah (s.ə.s) belə buyurmuşdur:

        “Mən Məryəmin oğluna insanların ən yaxın olanıyam. Peyğəmbərlər anaları 

ayrı, ataları bir qardaşdırlar. Mənim ilə onun arasında başqa bir peyğəmbər 

yox dur”. (Buxari, Ənbiya, 48; Müslim, Fəzail, 145; Əbu Davud, Sünne, 

14/4675)

76 

Haqq dinin əsas vəsfləri; ilahi qaynağa istinad etməsi,  bir peyğəmbər tə rə-

fin dən təbliğ edilməsi, vəhy mənşəli bir kitabının olması, Allahın birliyi  axi rət 

inan cı olmasıdır.

77 

Əvvəlki İnsanların nəqliyyat və rabitə imkanları ibtidai bir halda idi. Hər böl gə-

nin mədəniyyəti, inancı, adət-ənənələri fərqli-fərqli idi. Qarşılıqlı  fikir və  mə-

dəniyyət alış-verişi də olduqca zəif səviyyədə idi. Bu səbəbdən hər mühi tə ay rı 

bir peyğəmbər göndərilməsi zəruri idi. Zaman keçdikcə bəşəriyyət elm, fi kir, 

mədəniyyət və maarif baxımından inkişaf etdikcə, qədim məhəlli din  lər ar tıq 

insanların ehtiyaclarına cavab verə bilməyəcək vəziyyətdə qaldı. Bu na gö rə 

də Allah-Təala insanlara ən son din olan İslamı göndərdi. İslam dini 1400 il 

əvvəlki dünyanın insanlarından bu günün və sabahın modern insanları na qə-

dər gəlib-keçmiş bütün bəşəriyyətə xitab edə bilmə xüsusiyyətinə sahibdirş bu 

ba xımdan, qiyamətə qədər hökmü qüvvədədir və etibarlıdır.

İnsan və Kainat

---

112

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

man keçdikcə məruz qaldığı təhriflər və müxtəlif şərhlər bu din lə ri 

İbrahimi ənənədəki əsaslardan uzaqlaşdırmışdır. Belə oldu ğu təq-

dir də oradakı azmaları düzəldəcək, təməl prinsipləri daha açıq bir 

şə kildə ortaya qoyacaq yeni bir dinə ehtiyac duyulmuşdur.

78

Yəni mahiyyətcə eyni olan din, zaman keçdikcə müqəddəs və 

di ni hökmlərin yanlış şərh edilməsi, din alimlərinə aid görüşlə rin mü-

qəddəs kitab yerinə keçməsi və dinin anlaşılmasında bunla rın ye-

ganə qaynaq olaraq göstərilməsi nəticəsində orjinal şəklin dən təh rif 

edilmişdir. Yəhudilərin peyğəmbər belə saymadıqları, hət ta nə səbi 

xüsusunda müxtəlif iddialar irəli sürdükləri Hz. İsa  əley his-sa lam, 

xristianlar tərəfindən tam əksinə tanrılaşdırılmışdır. İnci lə gö rə Hz. 

İsa Allahın birliyini vurğuladığı halda, Pavlosun Filipililə rə  Mək tu-

bun da Allah ilə eyniləşdirilir.

79

İlahi dinlər eyni qaynaqdan gəldiyi üçün, başdan bəri eyni ad ilə 

anıl mışdırlar. “İslam” kəlməsi, son peyğəmbərin təbliğ etdiyi di nin 

xü susi adı olmaqla yanaşı, eyni zamanda əvvəlki peyğəmbərlə rin 

təb liğ etdiyi dinlərin də adıdır.

80

Həzrət Adəmdən Həzrət Muhammədə qədər gələn bü tün pey-

ğəm bərlərin gətirdiyi dinin əsasını İslam, yəni Allaha təslim ol maq 

an layışı təşkil edir.

Nə Həzrət Musa gətirdiyi dinə Yəhudilik, nə də Həzrət İsa nın təb-

liğ etdiyi əsaslara Xristianlıq adı vermişdir. Həzrət Musanın gətirdi yi 

din, özündən çox sonra Babil əsarətinin ardından Yəhudulik ola raq 

ad landırılmış  və sadəcə bir qövmə aid etdirilmişdir. Həzrət  İsa nın 

təb liğ etdiyi din də özündən sonra Xristianlıq adını almış, belə cə 

di nin mərkəzinə Həzrət İsa yerləşdirilmişdir. Halbuki İsa əleyhis-sa-

lam qöv münü Allaha bəndəlik etməyə dəvət etmiş, özünün də Al la-

hın qulu olduğunu təkidlə vurğulamışdır.

81

İlahi Dinlərdəki Bənzərliklər

Muhamməd İqbal belə deyir:

“Əsas etibarilə vəhy təkdir. İki dəfə iki hər yerdə dörd edər. İs tər 

Astrklərin rəqəmləri ilə yazılsın, istər Çincə, istərsə də Ərəb cə, bü-

78 

Prof. Dr. Ö. F. Harman, “İslam” mad., DİA, XXIII, 3.

79 

əl-Maidə, 116; əl-Hədid, 27; Markos, 12:32; Filipililərə Məktub, 2:6; Prof. Dr. Ö. 

F. Harman, “İslam” mad., DİA, XXIII, 4.

80 

əl-Maidə, 3; əl-Bəqərə, 131; Ali İmran, 19-20; əl-Maidə, 44; əl-Ənam, 14, 163; 

Yunus, 72; əl-Mumin, 66.

81 

Məryəm, 30-36, Prof. Dr. Ö. F. Harman, “İslam” mad., DİA, XXIII, 3,4.

---