Ebedi yol islam kohne indd

130

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

kimi, bəziləri də səviyyəli idrakları belə acizlik içində qoyan ül vi də-

rin liklər və sirlər aləminə aid həqiqətlərdir.

İslamın bu xüsusiyyətini, sonradan müsəlman olan

101

 Ame ri ka lı 

Mary Romero da anlayaraq belə deyir:

“İslam elə böyük bir dindir ki, həm olduqca dərin ola bilir həm də 

ol duqca səthi. Çünki müxtəlif insanların müxtəlif ehtiyacları vardır”. 

(A. Böken – A. Ərigid, Yeni Həyatlar, I, 139)

İslamın bu iki zidd qütbü özündə cəm edə bilməsi, onun müx-

tə liflikləri  əhatə edə biləcək dinamik bir quruluşa sahib olduğu nu 

gös tərir.  İslam elm və  əhatəi sonsuz olan Allah-Təala tərə fin dən 

göndərildiyi üçün bu vəsfə sahibdir. Bütün varlıqları və insa nı ya ra-

dan Allah-Təala olduğu kimi, onların bütün ehtiyaclarını da ən yax şı 

şə kildə təbii ki, yalnız O bilə bilər.

Bəşəri sistemlər insanı sadəcə dünya həyatında xoş bəxt et-

mə yə çalışdıqları halda, İslam, onun həm dünya, həm də axi-

rət həyatında səadətli və məsud olmasını təmin edər. Bu sə bəb lə 

insanın özü ilə, Rəbbi ilə, digər insanlarla, hətta heyvanlar və can sız 

varlıqlarla münasibətlərini tənzim edər. Beşikdən məzara qə dər in-

sanın maddi-mənəvi bütün ehtiyacları ilə maraqlanır. Onu iba dət, 

müamilət və əxlaqi davranışlarında mükəmməlliyə çatdır maq qa yə-

si ni hədəfləyir.

Bütün bu məlumatların qaynağı Allahın kitabı olan Qu ra ni-Kərim 

ilə onun təfsiri/şərhi mahiyyətindəki Həzrət Peyğəm bər (s.ə.s)-in 

həyatı, sözləri, əməlləri və təqrirləridir.

102

 İslam alim lə ri Fiqh üsus lu 

qay da larını istifadə edərək bu əsas qaynaqlardan hökmlər çıxarırlar. 

Bu hökm lərə “ictihad” deyilir. İchihadlar sayəsində Ekvatordakı in sa-

nın da, qütblərdəki insanların da dini ehtiyacları ödənmiş olur. Bu nun 

üçün İslam, ictihadı təşviq etmək məqsədilə alimlərin səmimiyyət lə 

et diyi ictihadların xətalı olanlarına belə savab vəd etmişdir.

101 

Sonradan  İslama girən insanların həyat hekayələri üçün bu əsərlərə baxıla 

bilər: Prof. Dr. Ali Kösə Conversion to İslam; A Study of Native British British 

Converts, London. Keagan Paul İnternational, 1996; A. Arı – Y. Karabulut, 

Neden Müslman Oldum?, Ankara Diyanet İşleri Başkanlığı yay., 2007; Defne 

Bayrak, Nə üçün Müsəlman Oldular?, İstanbul; İnsan Yayınları, 2008; Əhməd 

Böken - Ayhan Ərigid, Yeni Həyatlar, I-II, İzmir 2005.

102 

Təqrir; Peyğəmbər (s.ə.s)-in görüb, eşitdiyi bir şeyə qarşı çıxmaması və onu 

qə bul etməsidir. Çünki Allah Rəsulu (s.ə.s) bir işin edildiyini gördüyü və ya 

eşit diyi zaman onu rədd etməmiş və susmuşdursa, bu hal onun bu işi təs diq 

et məsi və qəbul etməsi mənasına gəlir.

---

131

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Bir gün müsəlmanlar  İbn Məsud Həzrətləriniə bir çox mə sə lə 

haqqında suallar verdilər. İbn Məsud da onlara belə açıqla ma ver di:

“Hər hansı bir məsələ ilə qarşılaşan kimsə, Allahın kitabı ilə 

hökm versin! Allahın kitabında həlli yolu bildirilməyən bir məsələ ilə 

qar şılaşsa Nəbiyyi-Əkrəmin verdiyi hökmlərə baxaraq həll etsin.

Allahın kitabında və  Əziz Peyğəmbər (s.ə.s)-in hökmlə rin də 

həllini tapa bilməzsə, saleh alimlərin verdiyi fətvalara baxa raq mə-

sə ləyə cavab versin.

Quranda və Sünnədə  və saleh alimlərin fətvalarında ca va bı 

tapılmayan bir məsələ ilə qarşılaşsa, ağlı ilə ictihad etsin. “Mən ic-

tihad etməkdən qorxuram” deməsin. Çünki halal bəllidir, ha ram bəl-

li dir. Halal ilə haram arasında şübhəli və qapalı xüsuslar vardır. O 

hal da sənə şübhə verən şeyi burax, şübhə verməyənə bax!”

 (Nəsəi, 

Qəza, 11)

Texas Universitetində magistratura təhsili alan Saten Carr möv -

zu ilə bağlı olaraq belə bir təsbitini ifadə edir:

“Məntiq və texnologiya dövründə yaşayırıq. Quran isə bü tü nü 

ilə məntiqlidir. Bir insanın ehtiyacı olan hər şey Qurani-Kə rim də və 

hədisi-şəriflərdə yazılıdır. İnsanın heç bir mövzuda tərəd düd et mə-

si nə ehtiyac qalmır”.

 (A. Böken - A. Ərigid, Yeni Həyatlar, II, 124)

Burada onu da qeyd etmək lazımdır ki, İslamın insanın bü-

tün ehtiyaclarına cavab verə bilməsində Qurani-Kərimin möcü zə-

vi xüsusiyyəti mühüm rol oynayır. Çünki Quranın üslubu əmsal sız 

bir bəlağət xariqəsidir. İstifadə etdiyi kəlmə və birləşmələr o qə dər 

ədə bidir ki, çox az bir söz ilə bir çox dərin mənaları ifadə edir. Bu 

mə nada kiçik həcminə baxmayaraq qiyamətə qədər kifayət edə cək 

hökm ləri ehtiva edə bilir. Quranın bu cür möcüzəvi cəhətlə ri “Ki tab-

lar” bölümündə bir az daha geniş şəkildə izah ediləcəkdir.

4. Fitri Bir Dindir, Əqlə Zidd Düşməz

İnsanların yaradılışdan gələn bəzi müştərək xüsusiyyət lə ri 

vardır. İnsan dünyanın harasında yaşayırsa-yaşasın, bu tə məl vəsf-

ləri əsla dəyişməz. Asiyalı bir insan da aşiq olur, Amerikalı da... Af-

rikalı bir zənci də nifrət hissi duyur, Fransız kübarı da... Bun lar bü-

tün bir bəşəriyyətin müştəərk olduğu xüsusiyyətlərdir. Bun dan baş-

qa insanların bəzi arzu, ehtiyac və zəif cəhətləri də müşərəkdir. O 

halda insanlara istiqamət verəcək olan bir nizamın, yaradılış dan gə-

İslamin Başlıca Xüsusiyyətləri

---