132
Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM
N
t
İP
Ə
KYOLU N
ƏŞ
R
İYY
AT
I
lən bu xüsusiyyələrinin diqqətə alınması zəruridir. Bu səbəblə bü tün
bə şəriyyətə xitab edən İslam, əsas qaydalarını, bir qövmdə möv cud
olan müvəqqəti, keçici və ya nisbi xüsusiyyətlərə görə deyil, bü tün
bə şəriyyətdə mövcud olan əsli, fitri, təbii, yaradılışdan gələn tə ma-
yül və ehtiyaclara görə təyin edir. Buna görə də İslam bir fitrət di ni dir
və köhnəlməz. Digər bir ifadə ilə insan fitrəti də yazılı olma yan bir
İslam və ya oxunmalı olan bir kitabdır və bu kitab Quran ilə əs la zid-
di yətə düşməz.
Digər yandan insanın bəzi yaradılış xüsusiyyətləri ol
du ğu
kimi, eyni dünyada yaşadığımız heyvanların, digər can sız var lıq-
ların və içində olduğumuz kainatın da bəzi xüsusiyyətləri və qa-
nunları mövcuddur. Insan, həyatını kainatda mövcud olan və Ya-
ra dıcının təsbit etdiyi qanunlara və yaradılış xüsusiyyətləri nə uy-
ğun laşdırmadığı təqdirdə çox sıxıntı və ziddiyyət ilə qarşılaşar və
nə ticədə mənəvi rahatlığını itirər. Məhz Allah tərəfindən göndəril ən
ila hi hökmlərin bütünü olan İslam, insa ilə kainat arasındakı ahən gi
tə min edəcək yeganə nizamdır. Çünki insanı yaradan Allah oldu ğu
ki mi kainatı yaradan da Allahdır və təbii olaraq bu ikisinin ən yax şı
şə kildə ahəng içində olmasını təmin edəcək olan hökmləri də ən
yax şı bilən də yenə Allah-Təaladır:
“Məgər yaradan (sizin gizli saxladığınız hər şe yi) bil məz mi?!
O, (hər şeyi) incəliyinə qədər biləndir, (hər şey dən) xə bər dar dır!”
(əl-Mülk, 14)
Islami hökmlər elmi bir şəkildə kökündən tədqiq edildik də in sa-
nın fitrətinə nə qədər uyğun və realist olduğu açıq bir şəkildə görü lür.
Onun etiqadi əsasları, fövqəladəliklər üzərində deyil, ağıl və aş kar
hə qiqətlər üzərinə bina edilmişdir. Bu mənada elmi həqiqətlərlə əs la
zid diyyətə təşkil etməz. İbadət və müamilətə dair əmrləri də in san
fit rət və ağlına uyğun hökmlərdir.
Həzrət Peyğəmbər (s.ə.s)-ə iman etməyən insanlar “Bi zə mö-
cü zə göstər ki, Allaha inanaq, peyğəmbər olduğunu da qəbul edək”,
de dikləri zaman, Allah-Təala onlarn bu təkliflərini bəyənmə miş,
var lığına inanmaq üçün onlara möcüzə istəməyə deyil, yerlərə və
göy lərə ibrət ilə baxıb düşünməyə dəvət etmişdir. Belə ki, dü şü nən
insanların böyük əksəriyyəti İslamın haqq din olduğu qənaəti nə gə-
lir lər. Amerikalı Kyle belə deyir:
133
N
o
İP
Ə
KYOLU N
ƏŞ
R
İYY
AT
I
“Sonradan müsəlman olan insanların böyük əksəriyyəti nin İs-
lamı qəbul etmək səbəblərini, onların düşünən insan olması ilə əla-
qə ləndirirəm”.
(A. Arı – A. Ərigid, Yeni Həyatlar, I, 113)
İslamın bütün əsasları əqlə uyğundur. Əqlə zidd dü şən, mən-
ti qə tərs gələn heç bir məsələsi yoxdur. Onsuz da insanı di gər
varlıqlardan ayıran ən mühüm xüsusiyyəti də əqlidir. İn san, əq li
sayəsində gördükləri üzərində düşünür, yaxşını pisdən ayı rır, doğ ru
ilə yanlış arasında bir seçim edir. Qurani-Kərim bu sə bəb lə əqlini
işlədib, düşünmək haqqında çox dayanır. 750-yə ya
xın aye
yi-
kərimədə insanları düşünməyə, araşdırmağa və əqli ən yax şı şə kil-
də işlətməyə dəvət edir.
103
Allahın əmrləri də birbaşa əqlə yönəldilmişdir. İslam da mü-
kəlləfiyyət üçün əql tələb oldunduğu üçün, əqli olmayan lar et dik lə-
rin dən məsul sayılmamışdır.
İslam əqlə bu qədər əhəmiyyət verdiyi üçün onun işləməsi nə
ma ne olan sərxoş edici içkiləri və uyuşdurucu maddələri qa da ğan
etmişdir. Çünki insan üçün ayıq olmaq daha faydalıdır. Sər xoş və
huşunu itirmiş vəziyyətdə olmağın bir faydası yoxdur. İnsaf ilə dü-
şü nən hər isnsan içki və uyuşdurucu maddələrin son dərəcə zərər li
ol duğunu qəbul edər. Ən sadə şəkildə bunu düşünək; qəzetlərdə və
te leviziyada hər gün mütləq bir neçə xəbər ilə qarşılaşırıq. Bun lar
sər xoş olan birisinin etdiyi qəzalar, əxlaqsızlıqları, əzdiyi insanla rı,
si lahını çəkərək vurduğu qohumları və s., haqqında olan xə bər lər dir.
Bu qədər insanın həyatını puç edən, hesaba gəlməyə cək də rə cədə
vurduğu maddi-mənəvi zərərə yol açan içkinin qada ğan edil mə sin-
dən daha məntiqli bir şey ola bilərmi?
On birinci əsrdə yaşayan İranlı şair və mütəfəkkir Nasiri Xos rov
belə deyir: “Gecə vaxtı yuxumda gördüm ki, bir nəfər mənə:
“İnsanların əqlini başından alan bu şərabı hələ nə zama na qə-
dər içəcəksən? Əqlin başında olsa daha yaxşı olmazmı?” dedi. Mən
də ona:
“Həkimlər, (doktorlar və hikmət sahibi müdriklər) dünya nın qəm
və kədərini bundan daha yaxşı aradan qaldıran başqa bir şey ta pa
bilməmişdirlər”,− dedim. O:
103
Ayşe Suçu və Digərləri, Gənclik və Din, səh., 220.
İslamin Başlıca Xüsusiyyətləri
134
Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM
N
t
İP
Ə
KYOLU N
ƏŞ
R
İYY
AT
I
“Özündən getmək, əqli başdan qovmaq rahatlıq deyil dir. Üs tə lik
də, xalqı ağılsızlığa sövq edən insana həkim deyilməz. Əqli və fik ri
artıracaq bir şey axtarmaq lazımdır”, dedi. Mən:
“Yaxşı, bu bəhs etdiyin şeyi necə və haradan əldə edə bilə-
rəm?”−deyə soruşduqda, mənə yalnız:
“Axtaran tapar” cavabını verdi və əli ilə qiblə tərəfini göstər di.
Baş qa bir şey demədi. Yuxudan ayıldım, gördüyüm röya tama mən
ya dımda idi və məni əməllicə təsiri altına almışdı. Öz-özümə:
“Bu gecəki yuxumdan oyandığım kimi, qırx illik yuxumdan da oyan-
malıyam artıq” dedim. Qalxıb qüsl aldım və məscidə get dim. Rəbbimin
hüzurunda durub namaz qıldım. Ondan, vəzifələ ri mi buyurduğu kimi
edə bilməyim və qadağalarından da uzaq du ra bil məyim üçün yardım
istədim. Və bu şəkildə qırx ilə sonra Ona yö nəl dim”.
İslam, fitri bir din olmasının təbii nəticəsi olaraq, daima rea-
list hökmlər ortaya qoyur. Onda tətbiq eilməsi mümkün olma yan,
insanları məşəqqətlərə salan və insan fitrətini təhrik edən hökm lər
yoxdur. Məsələn, dəstəmaz almaq üçün su yoxdursa və ya xəs tə lik
səbəbilə sudan istifadə etmək mümkün deyilsə təyəm müm edil mə-
li dir. Namazı ayaq üstə qılmaq mükün deyilsə oturaraq, yataraq və
hət ta işarə ilə qılmaq mümükündür. Oruc tutmaq mümkün deyil sə
qə zaya saxlanılır və ya fidyə verilir. Zəkat və həcc, maddi im ka nı
yaxşı olan insanlara fərz buyrulmuşdur. İslamı təbliğ edər kən mü-
səl manlar yalnız gözəl üslub ilə izah etməkdən məsuldurlar. Bu nun
xa ricində bütün insanları mütləq İslama daxil etmək məcburiyyə tin-
də deyildirlər...
Prof. Dr. M. A. Draz belə deyir:
İslam dəvəti əsla nə digərlərindən üstnlük və başqalarını əmr
qu lu etmə dəvəti, nə də tüğyan və fəsad dəvətidir. O nur və iman,
əda lət və ehsan dəvətidir. O, nur və iman ədalət və ehsan dəvəti dir.
Sağ lam fitrət, gözəl əxlaq, hikmətli siyasət dəvətidir. Elə isə nə üçün
bü tün bəşəriyyətin dəvəti olmasın?! Nə üçün bütün bəşəriyyət onu
mə nimsəyib qəbul etməsin?!”
(İslam Hakkında Bəzi Fikirlər, səh., 16)
Burada Peyğəmbər (s.ə.s)-in təbiət hadisələri qarşısın da mü-
nasibətini də misal olaraq verə bilərik.
Cahiliyyə dövründə insanlar Ay və Günəş tutulması kimi təbi ət
ha disələrini uğur və ya uğursuzluq əlaməti olaraq yozur, mühüm bir
in sanın və ya hökmdarın doğulması və ya ölməsinə işarə etdiyi-
Dostları ilə paylaş: |