Görkəmli islam alimi bn əl-Qeyyim peyğəmbərin (s.a.v.) zövcələrinə xitabən nazil olan
yuxarıda qeyd etdiyimiz «əl-Əhzab» surəsinin 30-34-cü ayələrindən bəhs edərkən deyir:
«Peyğəmbərin (s.a.v.) zövcələri onun Əhli-beytindən sayılırlar. Bu ayələr onlar haqqında nazil
olduğuna görə onları istisna etmək düzgün deyil. Daha doğrusunu Allah bilir».
6
Həmin məsələyə təfsir alimi Hafiz bn Kəsirin münasibəti isə belədir: "Əl-Əhzab
surəsinin 33-cü ayəsi peyğəmbərin (s.a.v.) zövcələrinin Əhli-beytdən olmalarına dəlalət edir. Bu
ayə onların haqqında nazil olub və onun, peyğəmbərin (s.a.v.) zövcələrini, eləcə də onlarla
bərabər başqa insanları əhatə etməsi daha həqiqətə uyğundur". Sonra o deyir: "Quranı diqqətlə
oxuyan şəxs «əl-Əhzab» surəsinin 33-cü ayəsində qeyd olunan Əhli-beyt ifadəsinin peyğəmbərin
(s.a.v.) zövcələrinə işarə etdiyinə şübhə etməz, çünki ayənin məzmunu buna dəlalət edir. Ona
görə Allah-təala bütün bunlardan sonra buyurur:
«Allahın evlə
rinizdə
oxunan ayə
lə
rini (Quranı)
və
Hikmə
ti (Peyğəmbərin qoyduğu
qayda-qanunu) xatırlayın…» («əl-Əhzab», 34).
Bu o deməkdir ki, ey peyğəmbərin (s.a.v.) zövcələri, Allah-təalanın peyğəmbərinə (s.a.v.)
Quran ayələrini və Sünnəni sizin evinizdə nazil etdiyini bilin". Bu ayəni böyük alim Qatədə belə
şə
rh edir: "Bütün insanlardan fərqli olaraq sizə verilən bu neməti xatırlayın. Çünki vəhy başqa
insanların yox, məhz sizin evdə nazil olurdu. Bu nemətə və rəhmətə ən çox layiq görülən qadın
isə peyğəmbərin (s.a.v.) zövcəsi Aişədir (r) ". Peyğəmbər (s.a.v.) bildirib ki, zövcələri içərisində
yalnız Aişə (r) ilə birlikdə olduğu zaman ona vəhy nazil olub. Bəzi alimlər bunun Aişənin (r)
peyğəmbərin (s.a.v.) bakirə olaraq evləndiyi yeganə qadın olması və peyğəmbərdən (s.a.v.)
başqa heç kimlə bir yastığa baş qoymaması ilə bağlı olduğunu bildirirlər. O bütün bu
xüsusiyyətlərə görə həmin şərəfə layiq görülüb və beləliklə, əgər peyğəmbərin (s.a.v.) zövcələri
Ə
hli-beytdən sayılırlarsa, onda onun qohumlarının bu adla çağırılmağa haqları daha çox çatır. Bu
barədə peyğəmbər (s.a.v.) hədislərindən birində buyurur:
«Ey Rə
bbim! Bunlar mə
nim Ə
hli-
beytimdir və
Ə
hli-beytim daha haqlıdır!»
7
Məhəmməd peyğəmbər (s.a.v.) kimlərin onun Əhli-beytindən olduğunu öz hədislərində
bildirib. mam Buxari Ənəs bin Malikə (r) istinadən peyğəmbərin (s.a.v.) Zeynəb bint Cəhş (r)
ilə evlənməsi hadisəsini rəvayət edib. Həmin hədisdə peyğəmbərin (s.a.v.) Aişənin (r) otağına
gəlib: «Ey Əhli-beyt! Allahın rəhməti və salamı sizə olsun!» – dediyi və Aişənin (r) ona: «Sənə
də Allahın rəhməti və salamı olsun! Əhlin necədir? Allah mübarək etsin!» – deyə cavab verdiyi,
sonra peyğəmbərin (s.a.v.) bütün zövcələrinin otaqlarını gəzərək onlara eyni sözlərlə müracəit
etdiyi və Aişənin (r) verdiyi cavabı təkrar etmələri qeyd olunur.
8
Bununla peyğəmbər (s.a.v.) zövcələrinin onun Əhli-beytindən olduqlarını bildirir. Bu
barədə yalnız islam ümmətinin ən fəzilətli şəxsiyyətlərindən sayılan peyğəmbərin (s.a.v.)
səhabələrinə (Allah onlardan razı olsun!) qarşı ürəyi kinlə dolu olan şəxs mübahisə edə bilər.
Böyük alim bn əl-Qeyyim alimlər arasında Əli-beyt ifadəsinin kimləri əhatə etməsi
məsələsi ətrafında da fikir ayrılığının mövcud olduğunu qeyd edir. O, bu məsələ ilə bağlı dörd
fikrin irəli sürüldüyünü bildirir:
Birincisi. Peyğəmbərin Əli-beyti sədəqə qəbul etmələri haram buyurulan şəxslərdir.
Həmin şəxslərin kim olması ilə bağlı üç fikir söylənilmişdir:
1– Şafii məzhəbinə və mam Əhməddən nəql edilən bir rəvayətə görə onlar Həşim və
Müttalibin oğullarıdır.
2– mam Əbu Hənifəyə və mam Əhməddən nəql edilən digər bir rəvayətə görə
peyğəmbərin (s.a.v.) Əli-beyti yalnız Həşim oğullarıdır. Maliki məzhəbindən olan bn əl-
Qasimin də rə.yi belədir.
3– Əli-beyt Həşimin oğullarından başlayaraq Qalib oğullarına qədər olan bir nəsli əhatə
edir. Beləliklə, Müttalibin, Ümeyyənin və Nofəlin oğulları da Əli-beytdən sayılırlar. Bu Maliki
məzhəbindən olan Əşhəbin rəyidir.
Sonra o, Əli-beyt dedikdə sədəqə qəbul etmələri haram buyurulan şəxslərin nəzərdə
6
Ибн ял-Геййим. «Ъяля ял-яфщям фи яс-салят ва яс-сялям», сящ. 117.
7
Ибн Кясир. «Тяфсир ял-Гуран ял-азым», ъ.5, сящ.452-458.
8
Ял-Бухари, «ял-Ъами. яс-Сащищ», ъ.3, сящ.177.
tutulması fikrinin mam Şafiiyə, Əhmədə və onların əksəriyyət təşkil edən yoldaşlarına mənsub
olduğunu bildirir.
kincisi. Peyğəmbərin (s.a.v.) ailəsi onun övladları və zövcələridir. Bunu Abd əl-Bərr «ət-
Təmhid» kitabında qeyd edir. O, kitabının Abdullah bin Əbu Bəkrdən bəhs edən hissəsində Əbi
Həmid əs-Səidinin hədisini şərh edərkən bəzi alimlərin peyğəmbərin (s.a.v.) ailəsinin onun
zövcələrindən və övladlarından ibarət olduğunu bildirdiklərini nəql edir. Çünki, Malikin Nəim
ə
l-Mucmirdən rəvayət etdiyi hədisdə deyilir: «Allahım! Məhəmmədə və onun ailəsinə xeyir-dua
ver!».
9
Əbu Həmid əs-Səidinin hədisində isə deyilir: «Allahım! Məhəmmədə, zövcələrinə və
övladlarına xeyir-dua ver»
. Alimlər bu hədisin birinci qeyd etdiyimiz hədisi şərh etdiyini
bildirirlər. Bu hədislərdən peyğəmbərin ailəsinin onun zövcələrindən və övladlarından ibarət
olduğu aydın olur.
Üçüncüsü. Peyğəmbərin (s.a.v.) ailəsi Qiyamət gününə qədər onun ardınca gedən
insanlardır. Bunu bn Abd əl-Bərr bəzi alimlərdən rəvayət edib.
Dördüncüsü. Peyğəmbərin (s.a.v.) ailəsi ümmətinin təqvalı insanlarıdır. Bu qazi Hüseyn
və dilçi alim Rağibin rəyidir.
Sonra o hər bir rəyin müəllifinin istinad etdiyi dəlillərə toxunur və hansının səhih və ya
zəif olduğunu aydınlaşdıraraq, birinci rəyin, ondan sonra isə ikinci rəyin düzgün, üçüncü və
dördüncü rəyin isə zəif olduğunu bildirir. Çünki Məhəmməd peyğəmbər (s.a.v.): «Həqiqətən,
sədəqə almaq Məhəmmədin ailəsinə yaraşmaz»
10
, «Məhəmmədin ailəsi məhz bu maldan
yeyər»
11
, «Ey Allahım! Məhəmmədin ailəsinin ruzisini qut et»
12
– hədisləri ilə onun ailəsi ilə
bağlı şübhəni aradan qaldırmışdır. Beləliklə, bu hədislərdə qeyd olunan Məhəmmədin (s.a.v.)
ailəsi ifadəsi bütün islam ümmətini əhatə etmir. Həmçinin namazda dediyimiz «Əli-Məhəmməd»
sözləri ilə hədislərdə oxuduğumuz «Əli-Məhəmməd» ifadəsinin mənası eynidir! Bu sözləri başqa
cür şərh etmək düzgün deyil. Zövcələr və övladlar kəlməsinin ayrıca qeyd olunmasına gəldikdə
isə, bu təkcə onların Əli-Beytdən olmalarına yox, əksinə, peyğəmbərin (s.a.v.) ailəsinin təkcə
onlardan ibarət olmadığına dəlalət edir. Çünki, Əbu Davud Nəim əl-Mucmirə istinadən Əbu
Hureyrənin peyğəmbərə (s.a.v.) belə salavat etdiyini rəvayət edir: «Ey Allahım! brahimə xeyir-
dua verdiyin kimi Məhəmməd peyğəmbərə, onun möminlərin anaları olan zövcələrinə,
övladlarına və Əhli-beytinə xeyir-dua ver»
.
13
Bu hədisdə zövcələr, övladlar və Əhli-beyt sözləri
bir yerdə qeyd olunur. Bunun səbəbi onların həqiqətən peyğəmbərin (s.a.v.) ailəsindən
sayılmaları və bu ada layiq görülməyə ən çox haqları çatan insan olmalarıdır.
14
Böyük alim əş-Şaukəni də alimlər arasında ayədə qeyd olunan Əhli-beyt ifadəsinin
kimləri əhatə etməsi məsələsi ətrafında fikir ayrılığının yarandığını qeyd edir. bn Abbas, krimə,
Ata, əl-Kəlbi, Muqatil və Səid bin Cübeyr həmin ayənin peyğəmbərin (s.a.v.) zövcələrindən bəhs
etdiyini və orada qeyd olunan evin peyğəmbərin (s.a.v.) zövcələrinin yaşadığı ev olduğunu
bildirmişlər. Onlar aşağıdakı ayələrə əsaslanaraq həmin fikirləri söyləmişlər:
«Ya peyğəmbər! Zövcələrinə belə de:…»; «Allahın evlərinizdə oxunan ayələrini
(Quranı) və Hikməti (Peyğəmbərin qoyduğu qayda-qanunu) xatırlayın. Allah (möminlərə)
lütfkardır, (bəndələrinin bütün əməllərindən)
xə
bə
rdardır!»
(«əl-Əhzab», 28, 34).
15
Həmçinin Məhəmməd Abd ər-Rəhman əl-Mübarəkfuri şeyx Abd əl-Haqqın «əl-Ləməat»
kitabında belə dediyini rəvayət edir: «Bilmək lazımdır ki, peyğəmbərin (s.a.v.) Əhli-beyti sədəqə
qəbul etmələri haram buyurulan şəxslərdir. Onlar Həşim oğullarıdır. Buraya Abbasın, Əlinin,
Cəfərin, Aqilin və Harisin də ailələri daxildir. Bu ailələrin üzvlərinə sədəqə almaq haramdır.
Həmçinin peyğəmbərin (s.a.v.) zövcələri də onun Əhli-beytindəndirlər. Burada müraciət onlara
9
Имам Малик. «Ял-Муватта», ъ.1, сящ.165.
10
«Сящищ ял-Муслим», ъ.3, сящ.753.
11
«Сящищ ял-Бухари», ъ.2, сящ.301.
12
«Сящищ ял-Бухари», ъ.4, сящ.123.
13
Ибн ял-Геййим. «Ъяля ял-яфщям фи яс-салат ва яс-сялям», сящ. 112.
14
Йеня орада.
15
Яш-Шаукяни. «Фятщ ял-Гадир», ъ.4, сящ.278.