Eimi redaktor: Rəyçilər: Ağasəlim Ələsgərov

etmişdir.  Belə  kəskin  kənarlaşmalar  və  faktlar,  bir  tərəfdən,  investisiya 

proqnozlannm  kifayət  qədər  əsaslandmlmadığım,  məhsul  istehsalı  ilə  lazımi 

səviyyədə  əlaqələndirilmədiyini,  digər  tərəfdən,  investisiya  fəaliyyəti  ilə  digər 

sektorlann  koordinasiyasında  zəif  həlqələrin  olmasım  əks  etdirir.  Düzdür, 

proqnozlaşdınlan  göstəricilərin  kəmiyyət  ölçülərinin  real  faktlardan  fərqli  olması 

təbiidir. Ancaq bu kənarlaşmalann çox olması qəbul edilməzdir. Çünki makroiqtisadi 

proqnozlann faktiki kəmiyyət ölçülərindən bir neçə dəfə az və ya çox kənarlaşması 

sahələr və sektorlararası inkişaf proporsiya- lannı və iqtisadiyyatın tarazlı inkişafım 

pozur,  tələb  və  təklifin  üst-üstə  düş-  məməsinə,  beləliklə,  bazarlarda  tarazlı 

qiymətlərin formalaşmamasına gətirib çıxardır. 

Azərbaycan  Respublikası  regiOnlanmn  sosial-iqtisadi  inkişafı  dövlət 

proqramlanmn  icrasına  həsr  olunmuş  konfransda  İqtisadiyyat  və  Sənaye  Naziri 

Şahin Müstafayev ölkə başçısına müraciətlə demişdir: “On il ərzində (2003-2013-cü 

illər)  ...ictimaiyyətlə  keçirilən  görüşlərdə  qaldırılmış  məsələlərin  həlli  məqsədilə 

əlavə olaraq 737,4 mln. manat vəsaitin ayniması barədə imzaladığınız 240 sərəncam 

regionlann  inkişafına  göstərdiyiniz  diqqətin  bariz  nümunəsidir”  (31,  06.02.2014). 

Nazirin qiymətləndirməsi ilə razılaşmaqla, qeyd etmək istəyirəm ki, bu faktın özü 

makroiqtisadi  proqnozların,  xüsusi  ilə  investisiya  qoyuluşunun  tələb  olunan 

səviyyədə əsaslandmlmadı- ğımn bariz nümunəsidir. 

5.1  saylı  cədvəldən  görünür  ki,  iqtisadi  və  sosial  səmərəlilik  baxımından 

dövlət proqnozlanm qənaətbəxş hesab etmək olmaz. Əwəla, əgər 2009- cu ildə hər 

manat  investisiya  ümumi  daxili  məhsulun  38  qəpik  artımını  təmin  etmişdirsə, 

2013-cü  ilə  bu  göstəricinin  2  dəfə  azalması  və  19  qəpik  olacağı 

proqnozlaşdınimışdır.  2009-2013-cü  illərdə  iqtisadiyyatda  məşqul  olanlann  sayı 

cəmi  81  min  nəfərə  qədər  artması  nəzərdə  tutulur.  Ancaq  eyni  zamanda  əmək 

resurslannın  450  mindən  çox  artması  proqnozlaşdınimışdır.  2007-2009-cu  illərdə 

əmək məhsuldarlığınm orta illik artım tempi 4 faiz olduğu halda, 2011-2013-cü illərə 

artım tempi orta hesabla 3,2 faiz almır. 

2013-cü ildə 2007-ci illə müqayisədə ümumi daxili məhsulun 47 faiz, əmək 

məhsuldarhğımn  isə  42  faiz  artması  proqnozlaşdınlnuşdır.  Əwəla,  əmək 

məhsuldarlığının  ümumi  daxili  məhsulla  müqayisədə  daha  aşağı  templə  artması 

ÜDM-nin  əmək  tutumluğunun  artması  deməkdir.  Dövlət  proqno^annm  əsasında 

monoqrafiya müəllifi tərəfindən hesablanmış əmək məhsuldarhğımn artım tempinin 

çox yüksək olması proqnoz müəllifləri tərəfindən ÜDM-in artıım ilə iqtisadiyyatda 

məşğul olanlann saymm düzgün müəyyən edilməməsinin nəticəsidir. 

390 

---

Cədvəl 5.1 

2013>cü ilə dövlət proqnozlannın iqtisadi və sosial səmərəliliyi 

(müəllifin qiymətləndirməsi) 

 

Göstəricilər

 

Olçü

 

vahidi

 

2007

 

hesabat

 

2008

 

hesabat

 

2009

 

hesabat

 

2010

 

proqno

z

 

2011

 

proqnoz

 

2012

 

proqno

z

 

2013

 

Proqnoz

 

1

 

Ümumi daxili məhsul, 2007-ci 

ilin qiymətləri ilə

 

Mln.

 

man.

 

28361

 

31424

 

34346

 

36671

 

38571

 

39280

 

41551

 

2

 

Real  artım  tempi,  artan 

yekunla

 

%

 

100

 

110,8

 

121,1

 

129,3

 

136

 

138,5

 

146,5

 

3

 

İqtisadiyyatda məşqul olanlar

 

Min

 

nəfər

 

4014

 

4056

 

4072

 

4085

 

4102

 

4126

 

4153

 

4

 

Əmək məhsuldarlığı

 

man.

 

7066

 

7748

 

8435

 

8977

 

9403

 

9520

 

10005

 

5

 

Artım  tempi,  əvvəlki  ilə 

nisbətən

 

%

 

100

 

109,7

 

109,1

 

106,2

 

104,7

 

101,2

 

105,1

 

6

 

Həmçinin, artan yekunla

 

%

 

100

 

109,7

 

119,6

 

127,0

 

133,1

 

134.7

 

141,6

 

7

 

Əmək ehtiyatları

 

Min

 

nəfər

 

5697

 

5711

 

5866

 

6122

 

6162

 

6242

 

6318

 

8

 

Əmək  ehtiyatlannın  əhalinin 

ümumi sayına nisbəti

 

%

 

65,3

 

64,5

 

65,6

 

68,5

 

68,1

 

68,1

 

68Д

 

9

 

Əhalinin orta illik sayı

 

min

 

nəfər

 

8723

 

8850

 

8947

 

8943

 

9051

 

9160

 

9270

 

10

 

İqtisadiyyatda 

məşğul 

olanların 

əhalinin 

sayına 

nisbəti

 

%

 

46

 

45,8

 

45,5

 

45,7

 

45.3

 

45.0

 

44,8

 

11

 

Əsas kapitala investisiyalar

 

Mln.

 

man.

 

7471

 

9944

 

7725

 

11316

 

11665

 

11712

 

11919

 

12

 

ÜDM illik artımı

 

Mln.

 

man.

 

-

 

3063

 

2922

 

2325

 

1900

 

709

 

2271

 

13

 

İnvestisiyalann 

iqtisadi 

səmə-rəliliyi

 

Man.

 

 

0,31

 

0,38

 

0,21

 

0,16

 

0,06

 

0,19

 

14

 

ÜDM investisiya tutumluluğu

 

Man.

 

-

 

3,25

 

2,64

 

4,87

 

6,14

 

16,51

 

5Д5

 

Mənbə: 

«Azərbaycan  Respublikasının  2010-cu  ilə  dövlət  büdcəsi  zərfi»,  AR  Milli 

Məclisi,  B,  2009,  «Azərbaycanın  milli  hesabları»,  AR  Dövlətstatkom,  B.,  2009,  s.I85, 

«Azərbaycanın statistik göstəriciləri», s.92 əsasında müəllif tərtib etmişdir. Qeyd: 2007-ci ilin 

müqayisəli  qiymətləri  ilə  ÜDM  həcmi  zəncirvari  indekslər  metodu  ilə  hesablanmışdır.  Əmək 

məhsuldarlığını  hükumət  proqnozlaşdırmadığına  görə  onun  proqnoz  göstəriciləri  müəllifə 

məxsusdur. 

Bazar mexanizmlərinin tətbiqi bu neqativ meyllərin qarşısım ala bilməmişdir. 

Bazar  iqtisadi  sistemində  sahələrarası  əlaqənin  yaradılmasını  və  stabil  təmin 

edilməsini,  tələb  və  təklifin  balanslaşdınimasmı  ancaq  dövlətin  vasitəçiliyi  ilə 

planlaşdırma mexanizmi ilə həyata keçirmək olar. 

Qeyd  etdiyimiz  kimi,  makroiqtisadi  tənzimləmə  vasitəsi  kimi  dövlət 

proq-ramları da tərtib edilir. Hesabat materiallanmn elmi təhlilləri göstərir ki, qarşıya 

qoyulan vəzifələrin vaxtında icrası baxımından dövlət proqram- 

391 

---