Eimi redaktor: Rəyçilər: Ağasəlim Ələsgərov
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
Regional səviyyədə də iqtisadi və sosial inkişafın planla tənzimləmə sistemi hələlik tam məzmunda formalaşdınlmamışdır. Region səviyyəsində sosial-iqtisadi inkişafm kompleks proqnozlan və planlan işlənib hazırlanmır. Bunun da əsas səbəbi həmin sənədlərin region səviyyəsində hazırlanması ölkənin normativ - hüquqi aktlannda nəzərdə tutulmamasıdır. Mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanlanmn şəhər və rayonlar üzrə struktur bölmələri region səviyyəsində iqtisadi və sosial inkişaf göstəricilərinin proq- nozlaşdınlmasmda, dövlət və özəl investisiyalara tələbatın müəyyən edilməsində və regionun infrastruktur sektorlarmda inkişaf istiqamətlərinin düzgün müəyyən edilməsində fəal iştirak etməlidirlər. İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinin regional strukturlan yerlərdəki vəziyyəti yaxından öyrənməklə, mərkəzi orqana kompleks regional proqnozlan və planlan hazırlayıb təhvil verə bilərlər. Dünya təcrübəsi sübut etmişdir ki, dövlət idarəetmə orqanlanmn dövlət və qeyri-dövlət təsərrüfat subyektləri ilə birlikdə koordinasiyalı fəaliyyətini təmin edən əsas vasitələrdən biri müasir dövrdə planlaşdırmadır. Dünyada baş verən qlobal dəyişikliklər inkişaf modelinin və idarəetmə mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsini, yeni-yeni elementlər hesabına onun zən- ginləşdirilməsini zəruri edir. Belə yeniliklərin axtarışını və həyata keçirilməsini təmin edən vasitələrdən biri də planlaşdırmadır. Dövlət büdcəsinin gəlir proqnozlannm digər makroiqtisadi göstəricilərdən asılılığım planlaşdırmanın tətbiqi vasitəsi ilə daha dəqiq müəyyənləşdirmək olar. Cari və perspektiv planlarm tətbiqinin zəruriliyi həmçinin Azərbaycanda iqtisadi tarazlığm daim təmin edilmərindən irəli gəlir. Sosial-iqtisadi inkişafm planla tənzimlənməsinə aid sənədlərin siyahısına, strukturuna və məzmununa tələblər hökumət tərəfindən rəsmi qaydada formalaşdınimalıdır. Sosial-iqtisadi inkişaf planlarmm məqsədli dövlət proqramlanmn və proqnozlanmn qarşılıqlı əlaqədə işlənməsinin ümumi qaydalan, onlann hüquqi statusu, məqsədləri və göstəricilər sistemi hökumət tərəfindən müəyyənləşdirilməlidir. Planlarm hazırlanması texnologiyasını əhatə edən qanunun qəbul edilməsi lazımdır. İqtisadiyyatın və sosial sferanm balanslaşdınimış inkişafını təmin edə bilən balans metodundan planlaşchrma praktikasında həmişə və geniş istifadə olunmalıdır. Planlar regionlan, yəni iqtisadi rayonlan əhatə etməlidir. Dövlət büdcəsinin gəlir və xərc göstəriciləri ilə bərabər iqtisadi və sosial inkişafm illik və uzunmüddətli planlanmn digər göstəricilərinin də ali (yuxan) icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən bəyənilməsi məqsədəuyğundur. Bu da plan və proqnoz icraçı- lannm məsuliyyətini daha da yüksəldər. Məqsədəuyğun olar ki, mülkiyyət formasmdan asılı olmayaraq, ölkənin əsas vergi ödəyiciləri məhsul, iş və xidmətlərin istehsalı və təqdim edilməsi (satılması), onlann respublikadaxili və dünya bazar qiymətləri 394
(məhsul, iş və xidmətlərin növləri üzrə), məhsul, iş və xidmətlərin idxalı və ixracı barədə məlumatları (məhsul, iş və xidmətlərin növləri üzrə) İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinə təqdim etsinlər. Bu göstəricilərin siyahısına investisiya xərclərinin həcminin də daxil edilməsi zəruridir. İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi isə bunlann ümumiləşdirilməsi yolu ilə respublika üzrə istehsal, iş və xidmətlərin ümumi həcmini real müəyyən edə bilər. Bizim fikrimizcə, maliyyələşmə mənbələrindən və mülkiyyət formasından asılı olmayaraq, bütün iqtisadi agentlər tərəfindən maliyyələşdirilməsi nəzərdə tutulan məqsədli proqramlann layihələri, investisiya proqramları üzrə xərclərin həcmi, obyektlərin tikintisi və istehsal güclərinin istifadəyə verilməsi barədə məlumatlar birbaşa İqtisadiyyat Sənaye Nazirliyinə verilməlidir ki, nazirlik onlan istehsalın planlaşdınlan həcmi ilə uzlaşdmimasım və məhsuldar qüvvələrin düzgün yerləşdirilməsini təmin edə bilsin. Məhsul, iş və xidmət üzrə Nazirlər Kabineti tərəfindən bəyənilmiş plan göstəricilərin bir ay müddətində İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi tərəfindən istehsalçılara əldə rəhbər tutmaq üçün çatdınlması da zəruridir. Cari və perspektiv planlann icrasma nəzarətin ətraflı və dəqiq mexanizmləri müəyyənləşdirilməlidir. Nəzərdə tutulmalıdır ki, ilin əvvəlindən artan yekunla planlaşdırma ilə əhatə olunan iqtisadi agentlər məhsul, iş və xidmət üzrə onlarla razılaşdıplmış parametrlərin icrası barədə müəyyən edilmiş fomada məlumatlan İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinə təqdim etsinlər. Nazirlik isə onlarm əsasında hesabat hazırlayıb Nazirlər Kabinetinə təqdim etməlidir. Sonradan bu hesabatlar Nazirlər Kabineti tərəfindən ölkə prezidentinə təqdim oluna bilər. İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi plan göstəricilərinin icrasma nəzarət edən orqan kimi müəyyən edilməlidir. İstər dövlət və istərsə də özəl investisiyalan nəzərə almaqla, bütünlükdə ölkə üzrə illik və uzunmüddətli investisiyä proqramının (investisiyalarm həcmi, istehsal güclərinin istifadəyə verilməsi) hazırlanması düzgün olar. Bu da imkan verər ki, məhsul istehsalımn, iş və xidmətlərin planlaşdınlan həcmi, habelə regionlarda məhsuldar qüvvələrin səmərəli yerləşdirilməsi investisiya proqramı ilə lazımi səviyyədə əlaqələndirilsin. İnvestisiya proqrammm tərtibi, icrası, monitorinqi və qiymətləndirilməsi qaydalan təkcə dövlət investisiyalarım yox, mülkiyyət formasından və maliyyə mənbələrindən asılı olmayaraq bütün investisiyalan əhatə etməlidir. Çünki ölkənin və regionlann tarazlı iqtisadi və sosial inkişafında investisiyalar həlledici rol oynayırlar. Tarazlı inkişaf məhsuldar qüvvələrin düzgün yerləşdirilməsindən bilavasitə asılıdır. Dövlət məhz bütünlükdə investisiya obyektlərinin iqtisadi və sosial səmərəsinin yüksək olmasmda maraqlıdır. Bizim fikrimizcə, iqtisadi və sosial inkişaf planlannm müzakirəsi daha geniş və əhatəli təşkil edilməlidir. İqtisadi sektorlann (sahələrin) və region- lainn inkişaf planlan, sahələrarası proporsiyalar və problemlər də müzakirə predmetinə daxil edilməlidir. Müzakirə zamam qeyd olunan təklif və iradlar 395
Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|