Eimi redaktor: Rəyçilər: Ağasəlim Ələsgərov

2.3.2. Əmək bazannda tarazlıq 

Beynəlxalq  praktikada  əmək  bazanmn  vəziyyəti  bir  neçə  göstərici  ilə 

xarakterizə  olunur:  əhalinin  məşğulluq  səviyyəsi,  əmək  ehtiyatlanndan  istifadə 

səviyyəsi, iqtisadi fəal əhalinin işsizlik səviyyəsi. Azərbaycan iqtisadiyyatında baş 

verən  strukrur  dəyişiklikləri  eyni  zamanda  əhalinin  məşğulluğunda  da  analoji 

meyllərə səbəb olmuşdur. 2.15 saylı cədvəldən göründüyü kimi, əhalinin məşğulluğu 

1990-cı ildə 51 faiz olmuşdursa, 2010-cu ildə bu göstərici 47 faizə qədər azalmışdır. 

Əmək  ehtiyatlanndan  istifadə  səviyyəsi  1990-cı  ildəki  91  faizdən  2010-ci  ildə  72 

faizə qədər aşağı düşmüşdür. 

Cddvəl 2.15 

Azərbaycan Respublikasında əhali məşğulluğunun dinamikası (min nəfər) 

 

 

1990

 

2005

 

2009

 

2010

 

2010-cu il 2005- ci 

ilə, faizlə

 

1

 

Əhalinin sayı (orta illik)

 

7175

 

8500

 

8947

 

9054

 

106

 

2

 

Həmçinin, ilin sonuna

 

7218,5

 

8553

 

8998

 

9111

 

106

 

3

 

Əmək qabiliyyətli yaşda əmək qabiliyyətli 

əhlinin sayı

 

3950

 

5304

 

5773

 

5876

 

110

 

4

 

Əhalinin məşğulluq səviyyəsi, faizlə

 

51

 

45

 

46

 

47

 

104

 

5

 

Əmək  ehtiyatlarından  istifadə  səviyyəsi, 

faizlə

 

91

 

77

 

69

 

72

 

97

 

6

 

Əmək ehtiyatları

 

4093

 

5421

 

5916

 

6015

 

110

 

7

 

İqtisadiyyatda məşğul olan əhali

 

3703

 

3869

 

4118

 

4330

 

111

 

8

 

İqtisadi fəal əhali, min nəfər

 

-

 

4187

 

4378

 

4587

 

109

 

9

 

Əmək qabiliyyətli yaşda əmək qabiliyyətli 

əhalinin  məşğulluq  səviyyəsi  (qr.  7:  qr 

3x100)

 

94

 

, 72

 

71

 

74

 

103

 

10

 

İqtisadi  fəal  əhalinin  işsizlik  səviy-,  yəsi, 

faizlə

 

-

 

7,6

 

6

 

5,6

 

74

 

11

 

Cəmi işsizlər

 

-

 

318

 

260

 

258

 

81

 

Mənbə: 

"Müstəqil  Azərbaycan  -  20”,  s.  120-122,  Dövlətstatkom,  stattopluları 

əsasında  müəllif  tərəfindən  tərtib  edilmişdir.  Cəmi  işsizlər  2003-2010-cu  illərdə 

Beynəlxalq Əmək Təşkilatının metodologiyasına əsasən Dövlətstatkom hesablamışdır. 

Əmək qabiliyyətli yaşda əmək qabiliyyətli əhalinin məşğulluq səviyyəsi 74 

faiz olmuşdur ki, bu da 2005-ci ilin səviyyəsindən ancaq bir necə faiz çoxdur. 

İşsizlik probleminin həlli istiqamətində həyata keçirilən kompleks tədbirlər 

Azərbaycanda  əhalinin  məşğulluğunun  yüksəldilməsinə  imkan  vermişdir. 

2003-2011-ci illər ərzində ölkədə bir milyondan çox yeni iş yeri açılmışdır. Ancaq 

iqtisadiyyatda məşğul olanlann sayı 628 min nəfər artmışdır (cədvəl 2.16). Dövlət 

sektorunda çalışanların sayı 37 min nəfər azalmış, beləliklə, bütün artım qeyri-dövlət 

sektorunda  baş  vermişdir  (665  min  nəfər).  Əhalinin,  xüsusilə  gənclərin  səmərəli 

məşğulluğu probleminin 

112 

---

həllində iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi həlledici amil olduğuna görə onun üzərində 

daha ətraflı 4,1 saylı paraqrafda dayanmağı lazım bilmişik. 

Uçot  məiumatlanna  görə  199Ö-cı  ildə  iqtisadiyyatda  məşğul  oianiann  sayı 

3703  min  nəfər  olmuşdursa,  2011-ci  ildə  onların  sayı  4375  min  nəfərə  çatmışdır. 

Ancaq  bu  dövrdə  əmək  ehtiyatlarının  artımı  2062  min  nəfər  olduğuna  görə  əmək 

qabiliyyətli yaşda əmək qabiliyyətli əhalinin məşğulluq səviyyəsi 1990-cı ildəki 94 

faizdən 2010-cu ildə 73 faizə düşmüşdür. 20İl-cu ildə işsizlərin sayı 251 min nəfərə 

çatmışdır.  Əhalinin  məşğulluq  səviyyəsi  47,8  faiz  təşkil  etmişdir  ki,  bu  da 

Qazaxıştandan,  Belarusiyadan,  Rusiyadan  və  və  bir  çox  inkişaf  etmiş  ölkələrdən 

aşağı səviyyədir (2010-cu il). 

Məşğulluğun  təşkilinin  keyfiyyəti  və  stabilliyi  baxmmdan  diqqət  yetirməli 

mühüm  bir  məsələ  də  ondan  ibarətdir  ki,  məşğul  əhalinin  yalnız  üçdə biri  muzdla 

işləyənlərdir. Onlarında əksəriyyəti (65 faizi) dövlət sektorunda çalışır. Qeyri-dövlət 

sektorunda  çalışan  3186  min  nəfərin  ancaq  16  faizi  muzdlu  işçidir,  yəni  qanunla 

müəyyən edilmiş qaydada işverənlə əmək müqaviləsi bağlayan şəxslərdir. 

İnkişaf  etmiş  ölkə  meyarı  baxımından  Azərbaycanda  məşğulluğun 

qeyri-səmərəli strukturu formalaşmışdır. Belə ki, iqtisadiyyatda məşğul oianiann 38 

faizə qədəri kənd təsərrüfatında, 47%-i xidmət sektorunda, 5 faizi emal sənayesində 

çalışır. Özü də kənd təsərrüfatında onlann sayı nəinki azalmır, hətta ilbəil artır ki, bu 

da aqrar sektorda texniki tərəqqinin tələb olunan səviyyədə olmamasım göstərir. Belə 

vəzi)^ət  inkişafin  industrial  mərhələsinə  xas  olan  xüsusiyyət  deyil.  Bundan  başqa 

sərbəst məşğul olan əhalinin xüsusi çəkisi çox yüksəkdir: 21% və ya 913 min nəfər 

(30, s.l27). 

2006-cı  ilin  noyabr  ayında  Beynəlxalq  Əmək  Təşkilatı  və  Azərbaycan 

Respublikasmın Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi arasında Azərbaycan 

Respublikasında  2006-2009-cu  illər  üçün  layiqli  əmək  proqramı  imzalanmışdır. 

Proqramda məşğulluq siyasətinin təkmilləşdirilməsi, layiqli iş yerlərinin yaradılması, 

beynəlxalq  əmək  normalan  standartlanmn  daha  səmərəli  tətbiqi  kimi  öncül 

istiqamətlər  formalaşdınimışdır.  Ölkə  əhalisinin  üçdə  iki  hissəsini  və  işsizlərin 

ümumi  sayının  60  faizə  qədərini  təşkil  edən  gənclərin  işlə  təmini  xüsusi 

vurğulanmışdır. 

Beynəlxalq  Əmək  Təşkilatının  metodologiyasına  əsasən  Dövlətstat-  kom 

müəyyən  etmişdir  ki,  2010-cu  ildə  Azərbaycanda  iqtisadi  fəal  əhalinin  işsizlik 

səviyyəsi  5,6  faiz  və  ya  258  min  nəfər  təşkil  etmişdir.  Onlann  da  51,4  faizi 

qadmlardır.  Ən  çox  işsizlər  Bakı  şəhərində  və  Aran  iqtisadi  rayonunda  qeydə 

alınmışdır. 2010-cu ildə iqtisadiyyatda məşğul oianiann sayı 4329 min nəfər, əmək 

qabiliyyətli yaşda əmək qabiliyyətli əhali isə 5876 min nəfər olmuşdur. Mütəxəssislər 

hesab edirlər ki, əgər kənd regionlannda yeni ləyaqətli iş yerləri yaradılmasa əhalinin 

şəhərlərə, xüsusi ilə Bab şəhərinə axını davam edəcəkdir (53,19.11.2011). 

113 

---