2005-2010-cu illər Azərbaycanın iqtisadi inkişafının yüksək templə artım
dövrü olmuşdur. Artım tempi 2008-ci ildən azalmağa başlamışdır. Hökumət
tərəfindən 2018-cı ilə qədər 5-6 faizli templə inkişaf proqnozlaş- dınlır.
Akademik Asəf Nadirov haqlı olaraq qeyd etmişdir ki, akademik Ramiz
Mehdiyevin ictimai və humanitar elmlərin inkişafına həsr olunmuş məqaləsindən
sonra Azərbaycamn milli iqtisadi inkişaf modelinin elmi araşdırılması istiqamətində
canlanma baş vermişdir (31,10.12.2010). Mövzunun elmi anlayışımızda həm yeni,
həm də öz mahiyyətinə görə xeyli mürəkkəb tədqiqat istiqaməti olduğunu qeyd edən
akademik A.Nadirov vurğulamışdır ki, biz onu bütün təzahürləri və daxili məntiqi ilə
dərindən öyrənməliyik. 2010-cu ildə akademik Asəf Nadirov yazrmşdır: “...
sosial-iqtisadi islahatları analitik təhlil süzgəcindən keçirmədən bu gunkü
makroiqtisadi nailiyyətləri adekvat qiymətləndirmək mümkün deyil... Bu prosesə hər
müəllif baxışı yeni-yeni həqiqətlərə işıq sdır. Bu mövzuda nə qədər fərqli fikirlər irəli
sürülsə, bu, ümumi işə bir o qədər də fayda verər” (31,8.12.2010).
İqtisad elmləri doktoru, prof. Şəmsəddin Hacıyev yazmışdır: «Azərbaycanın
özünə məxsus iqtisadi inkişaf modeli formalaşıb. Bu, heç bir ölkənin təcrübəsində
mövcud olmayan, tamamilə yeni, həm nəzəri-metodoloji, həm də praktiki idarəetmə
baxımından bənzərsiz iqtisadi inkişaf modelidir. Bu modelin əsasında ümummilli
liderin hazırladığı və uzun müddətli dövr üçün hədəflədiyi iqtisadi strategiya dayamr.
Lakin nəzərdən qaçırmamalıyıq ki, 2003-cü ildən sonra bu inkişaf strategiyası
tamamilə yeni mərhələyə qədəm qoyub. Bu baxımdan da həmin modelin həm
nəzəri-metodölogi, həm fəlsəfi, həm də politoloji şərhinə ciddi ehtiyac yaramb».
(31,11.03.2011).
Professor Ə.Babayev yazmışdır: “İqtisadi nəzəriyyə müasir dövrdə yeni
iqtisadi sistemin formalaşmasınm daha səmərəli yollanm müəyyən etməyə imkan
verən milli iqtisadi modellərin işlənib hazırlanmasının elmi əsaslarım
müəyyənləşdirməlidir” 31,13.04.2010).
Sənayecə inkişaf etmiş ölkələrin uğurlanm təmin edən ən vacib amillərdən
biri də iqtisadi və sosial inkişafda dövrün tələbinə uyğun modernləşdirmənin
apanlmasıdır. Dünya iqtisadi və siyasi sistemində baş verən qlobal dəyişikliklərin
vaxtmda görülməsi, düzgün və obyektiv qiymətləndirilməsi və nəzərə alınması
zəruriyyət kimi meydana çıxır. Burada unudulmaz Heydər Əliyevin 2002-ci ildə
söylədiyi bir kəlamı yada salmaq istərdik: O, demişdir: «Dünya təcrübəsini siz-bizim
mütəxəssislər, alimlər, bu sahənin müvafiq işçiləri toplamalısımz. Nəzəriyyəni
ümumiləşdirmək, bizim iqtisadiyyatımıza uyğunlaşdırmaq sizin vəzifənizdir...
İqtisadçılar gərək apardığımız islahatlarm hər birinin həm həyata keçirilmə prosesini,
həm də nəticələrini təhlil etsinlər».
Bu monoqrafiyada inkişaf etməkdə olan ölkə kimi, Azərbaycanın
makroiqtisadi göstəriciləri həm inkişaf etməkdə olan Ölkələrlə, həm də inkişaf etmiş
ölkələrlə müqayisə edilir. “Baza effekti”ni nəzərə alaraq, artım templərini
fetişləşdirməyi biz ədalətli hesab etmirik. Bir müəllif kimi əldə olunmuş
nailiyyətlərin, hökumət plan və proqramlarmın, ölkənin mövcud iqtisadi inkişaf
prioritetlərinin obyektiv qiymətləndirilməsini özümün borcu hesab edirəm.
Azərbaycan iqtisadiyyatmın müasir durumunun vahid iqtisadi siyasət
çərçivəsində nəzəri cəhətdən təhlili vahid plan-proqram əsasında, iqtisadçı
alimlərimizdən birinin rəhbərliyi altında AMEA İqtisadiyyat İnstitutunun,
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin, Maliyyə, Vergilər, Kənd təsərrüfatı və
İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliklərinin, Mərkəzi Bankın elmi- tədqiqat və tədris
mərkəzlərinin alim və mütəxəssislərindən ibarət yaradıcı qrupu tərəfindən Elmin
İnkişaf Fondunun dəstəyi ilə həyata keçirilməsi məqsədəuyğun ola bilərdi.
Oxuculann diqqətinə təqdim olunan bu əsər isə müəllifin şəxsi tədqiqatı əsasında
yazılmış və ilk addım hesab oluna bilər.
10
MÜƏLLİFDƏN
Hörmətli oxucum, bir əsrdə ikinci dəfə müstəqillik əldə etdiyimiz 20 ildən çox
bir dövrdə Qarabağ faciəsi, milli Azərbaycançılıq və dövlətçilik ideyalan, milli lider
ətrafında yumruq kimi cəm olmaq prinsipi bizi bir monolit cəmiyyətdə
birləşməyimiz üçün mühüm amillərdən olmuşdur. Mənim fikrimcə, bazar
iqtisadiyyatı əsrində «Vətənə məhəbbət» ideyası ətrafında cəm olmağın bazisini
iqtisadi stimullar təşkil edir. Maddi sıxıntı içində olan insanların şüuruna yüksək
mənəviyyatdan xəbər verən təm-təraqlı sözlər, tarixi keçmişdən nümunə götürmək
tövsiyyələri, müstəqilliyin müqəddəsliyinin təbliği heç də hər zaman hər kəsə müsbət
təsir etmir. Şəxsi maraqlan ilə yaşayan insanlar ölkəni tərk edir. Onlar «əşi, ölkə
mənim qaydıma qalmırsa, o ölkə mənə lazım deyil» ideyasmı rəhbər tuturlar.
tkimininci illərin lap əvvəllərində bir iqtisadçı həmkanm söylədi ki, elə bir
iqtisadi proqram ərsəyə gətirmək lazımdır ki, doqquz milyon əhali onun ətrafında və
bayrağı altmda cəmləşsinlər, əmin olsunlar ki, bu proqramın icrası onların maddi və
mənəvi tələbatlarım tam ödəyəcəkdir. Belə bir şəraitdə ölkədəki çoxsaylı siyasi
partiyalar parladıqlan kimi də qürub edəcəklər, əhəmiyyətsiz bir qürum kimi özləri
meydanı tərk edəcəklər. Bu fikirlə mən də razıyam.
Yeni şəraitdə dövlət vətəndaşlarla qarşılıqlı münasibətlərini sosial ədalət
prinsipinə (sözün əsl mənasında) uyğun qurarsa, vətənpərvərlik haqqında deyilən
sözlər onlann şüuruna yol tapa bilər. Ölkənin əsas qanununa görə Azərbaycan
dövlətinin ali məqsədlərindən biri öz vətəndaşlarmın ləyaqətli həyat səviyyəsini
təmin etməkdir. Həqiqət ondan ibarətdir ki, əhalinin həyat səviyyəsini yüksəltmək
üçün son illərdə dövlət tərəfindən diqqətə layiq addımlar atılmışdır. Əhalinin gəlirləri
və alıcılıq qabiliyyəti 10 dəfələrlə artmışdir. Bu kitabda əldə olunan nailyyətlərə
obyektiv mütəxəssis qiyməti verilmişdir. Burada təkcə onu qeyd etmək istəyirəm ki,
2012-cu ildə 1991-ci illə müqayisədə minik avtomobillərinin sayı 3,8 dəfədən şox
artmışdır. Öz xalqımn tələbatının ildən-ilə daxili istehsal hesabma ödənilməsi üçün
ölkə rəhbərliyi və təsərrüfat subyektləri cəhd edirlər, istehsal və xidmətin
strukturunda əhəmiyyətli dəyişikliklər baş verir. Ölkənin idarəetmə orqanlanmn
aparatında çalışan minlərlə həmvətənlərimiz arasında milli mənafeə haq- qmda
düşünənlər, vətən üçün əllərindən gələnləri etmək istəyənlər çoxdur. Onlara müsbət
qiymət vermək və digərlərindən fərqləndirmək gərəkdir. Etiraf etməliyik ki,
problemlərimiz də az deyil. Ölkənin bütün problemlərini, yaranmış çətinliklərini və
buraxılan nöqsanlan bir adamm adına yazmaq heç zaman düzgün hesab edilə bilməz.
Hər bir vəzifəli şəxs öz işini bilməli və vicdanla yerinə yetirməlidir. Gələcəyə
istiqamətlənmiş qərarlannda və hərəkətlərində bütün təsərrüfat subyektləri,
sahibkarlar dövlət maraqlan xatirinə
11