145
97
Бах: Абу-Бакр ибн Хосров ал-Устад. Мунис-наме, с. 15; Бцнйадов З.
М. Азярбайъан Атабяйляри дювляти, с. 228-229.
98
Бцнйадов З.М. Азярбайъан Атабяйляри дювляти, с. 221-222.
99
Йеня орада, с. 225.
100
Рясулзадя М.Я. Азярбайъан шаири Низами, с. 98.
101
Мящяммядяли Тярбийят. Данишмяндани-Азярбайъан, с. 256.
102
Рясулзадя М.Я. Азярбайъан шаири Низами, с. 107.
103
Йеня орада, с. 118.
104
Йеня орада, с. 124.
105
Йеня орада, с. 129.
106
Йеня орада, с. 60.
107
Бах: Бертельс Е.Э. Низами (Творческий путь поэта), с. 151; Бцнйадов
З.М. Азярбайъан Атабяйляри дювляти, с. 226.
108
Рясулзадя М.Я. Азярбайъан шаири Низами, с. 26.
109
Йеня орада, с. 27-28.
110
Йеня орада, с. 35.
111
Ялийев Р. Низами. Гыса библиографик мялумат, с. 120.
112
Рясулзадя М.Я. Азярбайъан шаири Низами, с 38.
113
Бах: Бертельс Е.Э. Низами и Физули, с. 131.
114
Низами Эянъяви. Хосров вя Ширин. Бакы, 1982, с. 44.
115
Рясулзадя М.Я. Азярбайъан шаири Низами, с. 220-221.
116
Бцнйадов З.М. Азярбайъан Атабяйляри дювляти, с. 227-228.
117
Китаби-Дядя Горгуд. Бакы, 1988, с. 16.
118
Йеня орада, с. 8-9.
119
Йеня орада, с. 16.
120
Йеня орада, с. 17.
121
Йеня орада, с. 17.
122
Щаъыйев Т., Вялийев К. Азярбайъан дили тарихи, с. 66.
123
Бах: Мущаррем Ерэин. Деде Коркут китабы. ЫЫ, Анкара, 1963; йеня
онун. Деде Коркут китабы. Истанбул, 1964.
124
Бах: Орхан Шаик Чюкйай. Дедем Коркудун китабы, Истанбул, 1973,
1000 сящ; Китаби-Дядя Горгуд, Бакы, 1988, с. 12-13.
125
Азярбайъан тарихи. 7 ъилддя. ЫЫ ъилд, с. 277.
126
Ялийев И., Гядиров Ф. Гябяля, с.17.
127
Эянъя (Тарихи очерк), с. 4.
128
Щаъыйев Г. Бярдя шящяринин тарихи, с.47.
129
Ашурбейли С.Б. Государство Ширваншахов, с. 229.
130
Азярбайъан тарихи. 7 ъилддя. ЫЫ ъилд, с. 450.
131
Ялийева Н.А. Азярбайъан Йагут ял-Щямявинин ясярляриндя, с. 71.
132
Йеня орада, с. 125.
133
Ашурбейли С.Б. Государство Ширваншахов, с. 230.
134
Йеня орада, с. 230.
135
Йеня орада, с. 146.
146
136
Бах: Ашурбейли С.Б. История города Баку, с. 148-153.
137
Бах: Велиев Сейран. Древний, древний Азербайджан (Историко-
географические очерки). Баку, 1987, с. 54-63; Ахундов Д.А. Архи-
тектура древнего и раннесредневекового Азербайджана. Баку, 1986,
с. 98-112.
138
Джидди Г.А. Средневековый город Шемаха (IX-XVII века). Истори-
ко-археологическое исследование. Баку, 1981, с.100-106.
139
Бцнйадов З.М. Азярбайъан Атабяйляри дювляти, с. 189-193.
140
Мурадов В. Орта яср Азярбайъан шящярляри, с. 64-65.
141
Бцнйадов З.М. Азярбайъан Атабяйляри дювляти, с. 185.
142
Бах: Эволюция восточных обшеств: Синтез традиционного и …;
Гейдаров М.Х. Города и городское ремесло Азербайджана; Мяммя-
дов Р. Нахчыван шящяринин тарихи очерки.
143
Бцнйадов З.М. Азярбайъан Атабяйляри дювляти, с. 188.
144
Йеня орада, с. 189.
145
Ахмедов Г. Автореферат докт. диссертации, с. 5.
146
Минорский В.Ф. История Ширвана и Дербенда…, с. 157.
147
Бах: Ялийев И., Гядиров Ф. Гябяля; Ахмедов Г. Средневековый город
Байлакан и т.д.
148
Бах: Яфяндийев Р. Азярбайъан халг сяняти, Бакы, 1994.
149
Азярбайъан тарихи. 7 ъилддя. ЫЫ ъилд, с. 457.
150
Азярбайъан инъясяняти, с. 65.
151
Расим Яфянди. Каменная пластика Азербайджана, с. 6.
152
Керимов Л. Азербайджанский ковер. Том ЫЫ, с. 14-17.
153
Азярбайъан инъясяняти, с.75.
154
Яфяндийев Р. Азярбайъан бядии сяняткарлыьы дцнйа музейляриндя,
с. 78.
147
III FƏSİL
XIII-XIV ƏSRLƏRDƏ
AZƏRBAYCANIN MƏDƏNİ HƏYATI
§1. Dövrün ictimai-iqtisadi və siyasi mühitinə dair.
XII əsrin sonlarına doğru Azərbaycanın siyasi həyatında
təqribən 50 il ərzində hegemon mövqelərdə olmuş Eldənizlər
(Atabəylər) dövləti əzəli əzəmətini, qüdrətini itirməyə başladı.
Atabəylər ailəsinin ayrı-ayrı üzvləri arasında səltənətə varis ol-
maq uğrunda şiddətli mübarizə gedirdi. Qızıl Arslanın xələfi
olan atabəy Əbubəkr (1191-1210) yalnız Azərbaycanda (Şirvan
və Marağa istisna olunmaqla) hökmranlıq edirdi. Eldənizlər
sülaləsinin son nümayəndəsi olan Özbək (1210-1225) feodal
qruplaşmalarının əlində oyuncağa çevrilmişdi. Bütün dövlət
işləri Özbəyin iştirakı olmadan həll edilirdi.
1
Uzaq Şərqdə siyasi
vəhdət halına gəlmiş, xeyli ərazini öz nəzarəti altına ala bilmiş
monqollar məhz bu tarixi məqamdan istifadə edərək
Azərbaycana müdaxilə etdilər.
2
Onların Azərbaycana ilk yürüşü
1220-ci ildə baş verdi. Monqolların Orta (Mərkəzi) Asiyaya
hücumu nəticəsində hakimiyyətdən məhrum olmuş Xarəzmşah
Məhəmmədin oğlu Cəlaləddin özgə ərazilərdə öz dövlətini qur-
maq xəyalına düşdü. Cəlaləddinin hücumu və Özbəyin ölümü ilə
Azərbaycanda Eldənizlər dövləti süqut etdi. Azərbaycan
Cəlaləddinin əlinə keçdi, Şirvanşahlar isə ondan vassal
asılılığına düşdülər. Cəlaləddinin iqamətgahı Gəncədə yerləşirdi.
Gəncədə 1231-ci ildə şəhər əhalisinin güclü üsyanı baş verdi.
Üsyan yatiırıldı, lakin tezliklə monqollar şəhərə soxuldular.
Monqolların Azərbaycana ikinci yürüşü məhz 1231-ci ilə
təsadüf etmişdi. 1239-cu ildə Dərbəndin istila olunması ilə
Azərbaycanın monqollar tərəfindən işğalı prosesi başa çatdı.
3
Şirvanşahlar dövləti 1256-cı ildə yaradılmış monqol mənşəli
Hülakular (Elxanilər) dövlətinin vassalına çevrildi. Ticarət-
Dostları ilə paylaş: |