Эириш-Хейирбяй

 

 

145 

                                                                                                                             

97

  Бах: Абу-Бакр ибн Хосров ал-Устад. Мунис-наме, с. 15; Бцнйадов З. 

М. Азярбайъан Атабяйляри дювляти, с. 228-229. 

98

 Бцнйадов З.М. Азярбайъан Атабяйляри дювляти, с. 221-222. 

99

 Йеня орада, с. 225. 

100

 Рясулзадя М.Я. Азярбайъан шаири Низами, с. 98. 

101

 Мящяммядяли Тярбийят. Данишмяндани-Азярбайъан, с. 256. 

102

 Рясулзадя М.Я. Азярбайъан шаири Низами, с. 107. 

103

 Йеня орада, с. 118. 

104

 Йеня орада, с. 124. 

105

 Йеня орада, с. 129. 

106

 Йеня орада, с. 60. 

107

 Бах: Бертельс Е.Э. Низами (Творческий путь поэта), с. 151; Бцнйадов 

З.М. Азярбайъан Атабяйляри дювляти, с. 226. 

108

 Рясулзадя М.Я. Азярбайъан шаири Низами, с. 26. 

109

 Йеня орада, с. 27-28. 

110

 Йеня орада, с. 35. 

111

 Ялийев Р. Низами. Гыса библиографик мялумат, с. 120. 

112

 Рясулзадя М.Я. Азярбайъан шаири Низами, с 38. 

113

 Бах: Бертельс Е.Э. Низами и Физули, с. 131. 

114

  Низами Эянъяви. Хосров вя Ширин. Бакы, 1982, с. 44. 

115

 Рясулзадя М.Я. Азярбайъан шаири Низами, с. 220-221. 

116

 Бцнйадов З.М. Азярбайъан Атабяйляри дювляти, с. 227-228. 

117

 Китаби-Дядя Горгуд. Бакы, 1988, с. 16. 

118

 Йеня орада, с. 8-9. 

119

 Йеня орада, с. 16. 

120

 Йеня орада, с. 17. 

121

 Йеня орада, с. 17. 

122

 Щаъыйев Т., Вялийев К. Азярбайъан дили тарихи, с. 66. 

123

 Бах: Мущаррем Ерэин. Деде Коркут китабы. ЫЫ, Анкара, 1963; йеня 

онун. Деде Коркут китабы. Истанбул, 1964. 

124

 Бах: Орхан Шаик Чюкйай. Дедем Коркудун китабы, Истанбул, 1973, 

1000 сящ; Китаби-Дядя Горгуд, Бакы, 1988, с. 12-13. 

125

 Азярбайъан тарихи. 7 ъилддя. ЫЫ ъилд, с. 277. 

126

 Ялийев И., Гядиров Ф. Гябяля, с.17. 

127

 Эянъя (Тарихи очерк), с. 4. 

128

 Щаъыйев Г. Бярдя шящяринин тарихи, с.47. 

129

 Ашурбейли С.Б. Государство Ширваншахов, с. 229. 

130

 Азярбайъан тарихи. 7 ъилддя. ЫЫ ъилд, с. 450. 

131

 Ялийева Н.А. Азярбайъан Йагут ял-Щямявинин ясярляриндя, с. 71. 

132

 Йеня орада, с. 125. 

133

 Ашурбейли С.Б. Государство Ширваншахов, с. 230. 

134

 Йеня орада, с. 230. 

135

 Йеня орада, с. 146. 

---

 

 

146 

                                                                                                                             

136

 Бах: Ашурбейли С.Б. История города Баку, с. 148-153. 

137

  Бах: Велиев Сейран. Древний, древний Азербайджан (Историко-

географические очерки). Баку, 1987,  с. 54-63;  Ахундов Д.А. Архи-

тектура древнего и раннесредневекового Азербайджана. Баку, 1986, 

с. 98-112. 

138

 Джидди Г.А. Средневековый город Шемаха (IX-XVII века). Истори-

ко-археологическое исследование. Баку, 1981, с.100-106. 

139

 Бцнйадов З.М. Азярбайъан Атабяйляри дювляти, с. 189-193. 

140

 Мурадов В. Орта яср Азярбайъан шящярляри, с. 64-65. 

141

 Бцнйадов З.М. Азярбайъан Атабяйляри дювляти, с. 185. 

142

  Бах: Эволюция восточных обшеств: Синтез традиционного и …; 

Гейдаров М.Х. Города и городское ремесло Азербайджана;  Мяммя-

дов Р. Нахчыван шящяринин тарихи очерки. 

143

 Бцнйадов З.М. Азярбайъан Атабяйляри дювляти, с. 188. 

144

 Йеня орада, с. 189. 

145

 Ахмедов Г. Автореферат докт. диссертации, с. 5. 

146

 Минорский В.Ф. История Ширвана и Дербенда…, с. 157. 

147

 Бах: Ялийев И., Гядиров Ф. Гябяля; Ахмедов Г. Средневековый город 

Байлакан и т.д. 

148

 Бах: Яфяндийев Р. Азярбайъан халг сяняти, Бакы, 1994. 

149

 Азярбайъан тарихи. 7  ъилддя. ЫЫ ъилд, с. 457. 

150

 Азярбайъан инъясяняти, с. 65. 

151

 Расим Яфянди. Каменная пластика Азербайджана, с. 6. 

152

 Керимов Л. Азербайджанский ковер. Том ЫЫ, с. 14-17. 

153

 Азярбайъан инъясяняти, с.75. 

154

 Яфяндийев Р. Азярбайъан бядии сяняткарлыьы дцнйа музейляриндя, 

с. 78. 

---

 

 

147 

III FƏSİL 

 

XIII-XIV ƏSRLƏRDƏ  

AZƏRBAYCANIN MƏDƏNİ HƏYATI 

 

 

 

§1. Dövrün ictimai-iqtisadi və siyasi mühitinə dair. 

 

XII  əsrin  sonlarına  doğru  Azərbaycanın siyasi həyatında 

təqribən 50 il ərzində hegemon mövqelərdə  olmuş  Eldənizlər 

(Atabəylər)  dövləti  əzəli  əzəmətini,  qüdrətini  itirməyə  başladı. 

Atabəylər  ailəsinin  ayrı-ayrı  üzvləri  arasında  səltənətə varis ol-

maq  uğrunda  şiddətli  mübarizə gedirdi. Qızıl  Arslanın  xələfi 

olan atabəy  Əbubəkr (1191-1210) yalnız Azərbaycanda  (Şirvan 

və  Marağa istisna olunmaqla) hökmranlıq edirdi. Eldənizlər 

sülaləsinin son nümayəndəsi olan Özbək (1210-1225) feodal 

qruplaşmalarının  əlində  oyuncağa  çevrilmişdi.  Bütün  dövlət 

işləri Özbəyin iştirakı olmadan həll edilirdi.

1

 Uzaq Şərqdə siyasi 

vəhdət  halına  gəlmiş, xeyli ərazini  öz  nəzarəti  altına ala bilmiş 

monqollar  məhz bu tarixi məqamdan  istifadə  edərək 

Azərbaycana müdaxilə etdilər.

2

 Onların Azərbaycana ilk yürüşü 

1220-ci  ildə  baş verdi. Monqolların Orta (Mərkəzi) Asiyaya 

hücumu  nəticəsində  hakimiyyətdən  məhrum  olmuş  Xarəzmşah 

Məhəmmədin oğlu Cəlaləddin özgə ərazilərdə öz dövlətini qur-

maq xəyalına düşdü. Cəlaləddinin hücumu və Özbəyin ölümü ilə 

Azərbaycanda  Eldənizlər  dövləti  süqut etdi. Azərbaycan 

Cəlaləddinin  əlinə  keçdi,  Şirvanşahlar  isə ondan vassal 

asılılığına düşdülər. Cəlaləddinin iqamətgahı Gəncədə yerləşirdi. 

Gəncədə 1231-ci ildə  şəhər  əhalisinin  güclü  üsyanı  baş verdi. 

Üsyan  yatiırıldı, lakin tezliklə monqollar şəhərə soxuldular. 

Monqolların  Azərbaycana ikinci yürüşü  məhz 1231-ci ilə 

təsadüf  etmişdi. 1239-cu ildə  Dərbəndin istila olunması  ilə 

Azərbaycanın monqollar tərəfindən  işğalı prosesi başa  çatdı.

3

 

Şirvanşahlar  dövləti 1256-cı  ildə  yaradılmış monqol mənşəli 

Hülakular  (Elxanilər)  dövlətinin  vassalına  çevrildi.  Ticarət-

---