175
vojlanish davrlari va fazalarini puxta bilish juda katta ahamiyat
kasb etadi.
Gozaning osish va rivojlanish davrida
asosiy ekologik omil-
larga bolgan talabi turlicha boladi.
Issiqlikka talabi. Goza issiqlikka talabchan osimlik hisob-
lanadi. Sababi u tropik mintaqadan kelib chiqqan. Uning meyorida
osishi va rivojlanishi uchun eng qulay harorat 2530°C hisobla-
nadi. Agar harorat 20°C dan past bolsa, gozaning rivojlanishiga
salbiy tasir korsatiladi.
Chigit tuproq harorati 1012°C bolganda una boshlaydi.
U meyorida unib, maysasining yer yuziga chiqishi uchun ka-
mida 1920°C issiqlik bolishi zarur. Harorat juda pasaysa, goza
kasallanadi. Uning maysasi bahorda 12°C sovuqdan, voyaga yetgan
gozalar esa kuzda 35°C sovuqdan zararlanadi. Gozaning
meyorida rivojlanishi uchun yuqori harorat 3537°C hisoblanadi.
Agar harorat 40°C dan oshib ketsa, gul uruglanmay tokilib ketadi.
Foydali haroratga talabi. Gozaning turli rivojlanish fazala-
rida turlicha harorat talab etiladi. Biroq malum rivojlanish faza-
sini tola otash va tugallash uchun ham malum harorat, yani
samarali foydali harorat mavjud bolishi kerak. Samarali foydali
haroratni hisoblash uchun havoning ortacha sutkalik haroratidan
gozaning muayyan rivojlanish fazasini otashi mumkin bolmay
qoladigan harorat olib tashlanadi. Odatda, chigitning unib chi-
qishi hamda gozaning shonalash-gullash bosqichlari uchun
shartli ravishda qabul qilingan eng past harorat 10°C, gullash-
pishish fazasi uchun esa 13°C olinadi.
Masalan, gozaning shonalash-gullash bosqichida ortacha
sutkalik harorat 30°C, past harorat esa 13°C. Bunda foydali sama-
rali harorat 30°C13°C = 17°C boladi. Gozaning har bir osish
va rivojlanish fazasi uchun samarali foydali harorat shunday
hisoblab chiqiladi. Umuman, ortacha tolali goza navlarida
chigitdan maysa unib chiqishi uchun orta hisobda 84°C100°C,
shonalaguncha 485°C500°C, gullaguncha 900°C1200°C foy-
dali samarali harorat talab qilinadi.