Ekspluatatsiyasi instituti transport vositalari kafedrasi transport vositalarining elektr
Qo‘rg‘oshin-kislotali akkumulatorlar batareyasining tuzilishi va belgilanishi
Yüklə 0,56 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Oddiy tuzilishga ega bo‘lgan batareyalar.
| 3.2. Qo‘rg‘oshin-kislotali akkumulatorlar batareyasining tuzilishi va belgilanishi
Har bir akkumulator bir-biridan ajratilgan va mustaxkam, kislota ta’siriga chidamli idishdagi elektrolit eritmasiga botirilgan turli ishorali elektrodlardan (plastinalar) tashkil topgan. Tuzilishi bo‘yicha batareyalarning quyidagi turlari mavjud: - Odatdagi konstruktsiyaga ega bo‘lgan batareyalarda yaxlit qobiqga joylashtirilgan uch yoki olti ketma-ket ulangan akkumulatorlardan tashkil topgan bo‘lib, ularning usti alohida qopqoqlar bilan yopilgan. elementlar aro ulagichlar esa qopqoqning ustidan o‘tgan. - Umumiy qopqoqga ega bo‘lgan yaxlit qobiqli va elementlar aro ulagichlar qopqoq ostidan o‘tkazilgan batareyalar; - «Xizmat ko‘rsatilmaydigan» batareyalar. Bu akkumulator batareyasi ham umumiy qopqoqga ega bo‘lib, unda suyuqlik quyish teshiklari yo‘q va ularni ishlatish jarayonida distillangan suv quyish talab qilinmaydi. - Mutlaqo xizmat ko‘rsatilmaydigan, zichlashtirilgan akkumulator batareyalari. Bu akkumulatorlar «DRYFIT» texnologiyasi bo‘yicha yaratilgan. Ularda elektrolit quyuqlashtirilgan holatda bo‘lib, bu akkumulatorlarni yuqori ishonchli va xavfsiz ishlatilishini kafolatlaydi. Oddiy tuzilishga ega bo‘lgan batareyalar. Akkumulator batareyasi bitta ko‘p bo‘limli yaxlit qobiqqa yig‘iladi (3.1-rasm). YAxlit qobiq 12 kislotaga chidamli, mexanik mustaxkamligi va izolyatsiya xususiyatlari yuqori bo‘lgan materiallardan tayyorlanadi. YAxlit qobiq bo‘linmasiga joylashtirilgan va qopqoq bilan yopilgan plastinalar bloki nominal kuchlanishi 2 V bo‘lgan akkumulator elementini tashkil qiladi. Akkumulator elementlar aro qo‘rg‘oshin ulagichlar yordamda batareyaga birlashtiriladi. Qopqoqlar alohida bo‘lgan akkumulatorlarda ulagichlar tashqaridan, ya’ni qopqoqlarni ustidan o‘tadi. Akkumulatorlarni ketma-ket ulab batareya hosil qilish uchun ulagichning bir uchi musbat plastinalar yarim blokining bortiga kavsharlanadi, ikkinchi uchi esa keyingi bo‘linmada joylashtirilgan manfiy plastina yarim blokining bortiga kavsharlanadi va xakozo. Ikkita eng chekkadagi akkumulatorning bornlariga qutb chiqish joylari va kavsharlanadi. Musbat va manfiy chiqish joylarining diametri har hil qilib ishlangan bo‘lib, bu akkumulatorlarni avtomobilning tok tarmog‘iga to‘g‘ri ulanishini ta’minlaydi. Ko‘p yillar davomida yaxlit qobiq yasash uchun ebonit ishlatildi. ebonit kislotaga chidamli va yaxshi izolyator, lekin uning zarur mexanik mustahkamligini ta’minlash uchun devorchalarining qalinligi 9...12 mm bo‘lishi kerak. Bu batareyaning vaznini ortib ketishiga olib keladi. Bundan tashqari, atrof muhitning harorati pasayishi bilan ebonit juda ham mo‘rt bo‘lib qoladi. Shu sababli hozirgi vaqtda yaxlit qobiqlar termoplast (to‘ldirilgan polietilen), polipropilen va polistorol kabi materiallardan tayyorlanmoqda. Bu materiallarning yuqori mustahkamligi yaxlit qobiq devorchalarining qalinligini 1,5…3,5 mm gacha va batareyaning og‘irligini esa 5 barobar kamaytirish imkoniyatini beradi. Plastmassadan tayyorlangan yaxli qobiqningyetarli darajada tiniqligi batareyadagi elektrolit sathini bemalol tashqaridan nazorat qilish imkonini beradi. 23
YAxlit qobiqning bir-biridan ajratilgan
ularning orasida hosil
bo‘shliqda batareyaning ishlash jarayonida
uqalanib tushadigan cho‘kma yig‘iladi va plastinalar aro qisqa tutashuv bo‘lishidan saqlaydi. Elektrolit sathini yoki zichligini o‘lchash jarayonida plastinalar hamda separatorning yuqori qisminiyemirilishdan saqlash maqsadida ular ustiga kislotaga chidamli plastmassadan tayyorlangan g‘alvirsimon saqlovchi to‘siq 5 o‘rnatiladi. Ebonit yoki plastmassadan tayyorlangan qopqoq
akkumulatorlarning alohida
Alohida qopqoqning atrofi kislotaga chidamli maxsus bitumli mastika bilan zichlashtiriladi. Har bir qopqoqning uchta doirasimon tuynugi bo‘lib, ikkita chekkasidagi plastina yarim bloklarining qutb quloqchalarini chiqarish uchun mo‘ljallangan bo‘lsa o‘rtadagi rezbali tuynuk akkumulatorga elektrolit, distillangan suv quyish, elektrolit sathi va zichligini o‘lchash uchun xizmat qiladi. Plastina yarim bloklarining qutb quloqchalarini kavsharlash va tegishli germetik zichligini ta’minlash maqsadida qopqoqning ikki chekkadagi tuynugiga qo‘rg‘oshin halqalar preslanib joylashtiriladi. Akkumulatorlarning rezbali tiqinlari ebonitdan, polietilendan, polistirol yoki fenolitdan tayyorlanadi. Ish jarayonida akkumulatorlar ichida hosil bo‘ladigan gazlarni tashqariga chiqishi uchun tiqinlarda maxsus shamollatish tuynugi qo‘yiladi. Avtomobil harakatlanganda elektrolit chayqalib shamollatish tuynugi orqali sachramasligi uchun tiqinning pastki qismida to‘siq o‘rnatiladi. YAngi konstruktsiyaga ega bo‘lgan tiqinlarda to‘siq gulbarg shaklida ishlangan. Akkumulator qopqoqi bilan tiqin orasidagi zichlik rezina halqa yoki zichlashtiruvchi quyim yordamida ta’minlanadi. Akkumulator elementi musbat va manfiy plastinalardan yig‘ilgan. Plastinaning asosini qo‘rg‘oshin panjara tashkil qilib, u aktiv massadan tok uzatish (razryad), tok qabul qilish (zaryad) va aktiv massani mexanik ushlab turish vazifasini bajaradi. Plastina panjarasi (3.2-rasm) ramka 2, vertikal qovurg‘alar 4 va gorizontal paychalar 6, quloqchalar 1 va ikkita oyoqchalari 3 dan tashkil topgan. Qovurg‘alar diogonal 5 holatda ham bo‘lishi mumkin. Gorizontal paychalar odatda vertikal qovurg‘alarga nisbatan ingichkaroq bo‘lib, shaxmat tartibda joylashtiriladi. Ramka qovurg‘a va paychalarga nisbatan ancha yo‘g‘on qilib ishlanadi. Plastina panjarasi qo‘rg‘oshindan quyish yo‘li bilan tayyorlanadi. Panjaraning mexanik mustahkamligini, korroziyaga chidamliligini oshirish, quyilish xususiyatini yaxshilash maqsadida qo‘rg‘oshinga 4…6% surma va 0,1...0,2% mishyak qo‘shiladi. Masalan, qo‘rg‘oshinga 5 % surma qo‘shilishi plastina panjarasining mustahkamligini ikki marta, uzilishga qarshiligini esa 3-4 barobar oshiradi. To‘rsimon tortilgan panjara (3.2-rasm, e) o‘ram ko‘rinishidagi qo‘rg‘oshin tasmasidan maxsus qurilmada tayyorlanadi. Bunday 3.1- rasm. Oddiy tuzilishli akkumulator batareyasi 1-separator, 2- musbat plastinalar, 3 - manfiy plastinalar, 4 - baretka, 5 - saqlovchi to‘siq, 6 - ko‘prikcha, 7 - qopqoq, 8 - elektrolit va distillangan suv quyish tuynugi, 9 – elementlar aro ulagich, 10 - tiqin, 11 - qutb qulog‘i, 12 – yaxlit qobiq, 13 - tayanch qovurg‘asi. 3.2.-rasm. Akkumulator plastinasining panjaralari: Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|