Elektron ta’limni boshqarish tizimlari

§. MOODELNING O’RTNATILISHI.

Bu erda Moodleni o’rnatish jarayonini keltiramiz. Bu erda bayon etilganlarni o’qib siz Moodleni bir necha daqiqalqrda uni o’rnatishingiz mumkin. Bu erda ko’rsatilgan jarayonlar sizga qiyin ko’rinsada, ularni bajarib, siz Moodleni o’rnatishingiz mukin.
Agar bu erda yozilgan amalllarnibajarib ham sizda savollar tug’ilsa, unda siz moodle.org ga Using Moodle (ingl.) kursida yoki Russian Moodle (rus.) ga murojat qilishingiz mumkin. Ikkinchi imkoniyat-Drugaya vozmojnost - Moodle(ing) hostingi hizmatlarini beruvchi Moodlening offical hamrolari (Moodle Partners) ga murojat qilib, predostavlyayuщix uslugi xostinga Moodle (angl.).
Agar Siz Moodleni kompyuteringizga o’rnatmoqchi bo’lsangiz, biz bergan ma’lumolar sizni ko’rqitsa, quyidagi maqolalarni o’rganishingizni taklif etamiz: Ustanovka Apache, MySQL i PHP –Apache, MySQL va PHPni ustanova qilishyuklab olish yoki Moodlening toliq Paketlaridan birini o’rnatish. Ular sizga toliq va batafsil yuriqnomalar bilan ta’minlashadi.

2. 
   §. TIZIMGA TALABLAR
   

Avvalda Moodle Apache, MySQL va PHP (Linux + Apache + MySQL +
PHP = LAMP) o’rnatish orqali amalga oshirilar edi, lekin doimo Windows XP/2000/2003 (WAMP), Solaris 10 (Sparc and x64), Mac OS X va Netware 6 muhitida tekshirilgan. SUBD PostgreSQL, Oracle va Microsoft SQL Serverlar ham qo’llab quvatlagan.
Hosting haqida izoh: Moodle tizimga javob beruvchi sitemalar juda ko'p emas. Bunda suzga yordam qiluvchi hizmatltarni beruvchi tashkilot bilan shartnoma qilishdan oldin bog’lanishingizga to’g’ri keladi.HYH cheklovlariga (memory_limit) va MySQLga siz e’tiboe berishingiz kerak. Agarda web-hosting pastda aytilgan imkoniyatlarga ega bo’lmasasababainin bilib, uning hizmatini rad etmoq zarur.
Moodle ishlashi uchun tizimga quyidagi talablarni qo’yadi: Jihozlar

• 
  Diskda joy: diskda kamida 160 MBayt bo’sh bo’lishi kerak. O’quv materiallarni saqlash uchun ko’proq bo’sh joy kerak bo’ladi.
  
• 
  Opertiv hotira: kichik hajmi - 256 Mbayt, taklif etilayotganrekomenduemыy - 1 Gbayt. Sizga kerakli hajm uchn siz taqribiy hisoblash qoidasidan foydalanishingiz mumkin: har bir 1 GB hotirasiga bir vaqda tizimda ishlayotgan 50 foydalanuvchilar. Shuni esingizdan chiqarmangi, bu raqam aniq bo’lmasligi mumkin, bu siz ishlayotgan jihozlar va siz ishlatiyotgan dasturiy ta’minotga bog’liq.
  

• 
  Bu PHH va MySQL hosting hizmatlarining cheklovlari bilan aniqlanadi.
  
• 
  Moodle ni qo’llovchi foydalanuvchilar soni serverning samaradorligi
  

bilan cheklangan bo’lishi mumkin. Server samarasorligi haqida ko’ring.
4. §. DASTURIY TA`MINOT.

• 
  Veb-server. Ko’pchilik Apache serverini ishlaishni o’ziga ma’qul deb ko’radi, lekin Moodle boshqa serverlar bilan ham yahshi ishlaydi, misol uchun, PHPni qo’llab quvatlovchi Windows tizimida IIS server bilan ham yahshi ishlaydi. PHP server versiyasiga talabalar qo’ymasada, imkoniyati boricha vebserverlarning eng yangisi, eng stabil ishlaydiganini ishlatish kerak.
  
• 
  PHP scenariylarining tillariga e’tibor berish kerak, ayniqsa, Moodle ni PHP-Accelerator bilan o’rnatilishida mahsus tomonlariga e’tibor berish shart). Hozirgi unda ikkita asosiy versiyalar mavjud-PHPning shohlari: PHP4 va PHP5.
  

HYHga bo’ladigan talablar bilan tanishib chiqish kerak. o 4.3.0 versiyalar va undan yuqori Moodle 1.9 uchun o 5.2.8 versiya va undan yuqori Moodle 2.0 uchun

• 
  Berilganlar omborining ishlab turuvchi markazi: Moodle bilan birgalikda ishlashga qulay va berilganlaromborini to’liq qo’llab quvatlovchi quyidagi berilganlar omborining serverlaridir:
  

o MySQL (Diqqat! "strict mode" opsiyasi MySQLda uchirib quyilishi shart

• 
  4.1.16 versiyasi va undan yuqorisi Moodle 1.9 uchun
  
• 
  5.0.25 versiyasi va undan yuqorisi Moodle 2.0 uchun o PostgreSQL
  
• 
  8.0 versiyasi va undan yuqorisi Moodle 1.9 uchun  8.3 versiyasi va undan yuqorasi Moodle 2.0 uchun o Microsoft SQL Server
  
• 
  9.0 versiyasi va undan yuqorisi Moodle 1.9 uchun
  
• 
  2005 versiyasi va undan yuqorisi uchun Moodle 2.0 uchun o Oracle
  

• 
  9.0 versiyasi va undan yuqorisi uchun Moodle 1.9 uchun
  
• 
  10.2 versiya va undan yuqorisi uchun Moodle 2.0 uchun
  

MySQL Moodle tizizmiga ma’lumotlar omborining serveri sifatida ishlatilishi mumkin, chunki MYSQL juda mashhur va ishlatishga qulay.
Boshqasini ha ishlatish mumkinmi savoliga javob-ha. Bu- PostgreSQL.
5. §. YAKUNLASH VA JOYLASHUV
Moodleni hosil qilish ikki uslubda amalga oshiriladi – arhiv faylini yuklash yoki CVS orqali.

• 
  http://download.moodle.org/ satrida arhivlarning ikki turi mavjud:
  

faqat Moodle fayllaridan iborat arhiv va to’liq o’rnatuvchi paket, u o’z navbatida, Moodle bilan ishlash uchun to’liq dasturlardan iborat.

• 
  CVSniishlatish buyicha yuriqnoma administratorlar uchun “CVS Administratoram” sahifasida joylashgan. Undan tashqari Moodlening Sourceforgeda to’liq repozitariysidan foydalanish mumkin.
  

Yuklashdan keyin, arhivni quyidagi buyruqlarni qo’llab oching:
tar -zxvf [filename] yoki OSga qarab unzip [filename]
Agar Siz CVSdan foydalansangiz, Checkout CVC buyrug’ini qo’llang. Unda siz "moodle" deb nomlanuvchim pakani olasiz, u o’z navbatida barcha kerakli fayl va papkalarni o’z ichiga olgan.
Hosil qilingan moodle papkani o’zingizning serveringizga nusha qilishingiz mumkin, agar saytingiz http://yourwebserver.com/moodle bolsa, agar saytingiz http://yourwebserver.com.bo’lsa, papkaning ichidagi ma’lumotni veb-sreverga kuchirish mumkin.
Agar siz Moodleni kompyutringizga kuchirsangiz, keyin uni veb-saytga yuklasangiz, butun arhivni bitta fayl sifatida yuklash ancha qulay bo’ladi., keyin esa uni serverda uni arhivini ochish mumkin. Veb hostin interveysi, misol uchun, Cpanel kabi, bizga file menedgeri sifatida faylni ochishi mumkin ("File Manager").
6. §. MOODLE KATALOGINI TARKIBI
Biz Moodle katalogining tarkibin keltiramiz, bu unda ishlashda bizga yordam beradi: config.php – asosiy sozlovlarni o’z ichiga olgan. Bu fayl yuklash jarayonida paydo o’ladi.
install.php - config.php ni hosil qilish uchun yuklash zarur bo'lgan fayl version.php - sizda yuklangan Moodlening versiyasi haqida ahborotni o’z ichiga olgan.
index.php – ebu saytingizning bosh sahifasi. admin/ - saytingizni adminlash skriptlari.
auth/ - sayt foydalanuvchilarini autentifikatsiyalash uchun yuklanuvchi modullar blocks/ - ko’pkina sahifalarda quyilshi mumkin bo’lgan, kichik bloklarning ulanuvchi modullari calendar/ - taqvimlar bilan boshqarish va kiritish uchun scriptlar course/ - o’quv kurslarni chqarish va ular bilan boshqarish uchun scriptlardoc/ - pomoщ po Moodle (naprimer, eta stranitsa) files/ - yuklangan fayllar bilan boshqarish va ko’rib chiqish scriptlari lang/ - turli tillardagi matnlar, bitta direktoriya-bitta til(Moodleni lokalisatsiya uchun) lib/ - Moodle yadrosining asosiy kutubhonalari.
login/ - o’quv yozuvlarini yaratish va kirishni ishlash uchun scriptlar mod/ - kurslarni yaratish uchun ishlatiladigan barcha asosiy modullar pix/ - sayt uchun rasmlar theme/ - saytni shakllantirish uchun mavzular user/ - foydalanuvchilarni boshqarish uchun scriptlar

7.