Elektron ta’limni boshqarish tizimlari
§. SIZNING SISTEMANGIZNI SOZLASH
Yüklə 170,14 Kb.
|
§. SIZNING SISTEMANGIZNI SOZLASH Moodleni samarali yuklash uchun veb-serverning sozlovlarinin korrektligini tekshirish zarur, keyin Moodle uchun berilganlarning bo’sh bazasini yarsaqlanishi mumkin, diskda ohirda katalog yaratish mumkin. Bu sizning diskingizda kurslarning materiallarini va fayllarni saqlash mumkin §. VEB-SERVER SOZLOVLARINI TEKSHIRISH Birinchida, index.php fayl veb-serveringizda bosh sahifadek o’rnatilganinin aniqlang, bunday sahifalar sifatida index.html, default. htmlarni ishlatamiz). Apacheda, DirectoryIndex orqali httpd.conf. papakada sozlanadi. Quyidagi satrga o’hshash satrni faylingizdan toping: DirectoryIndex index.php index.html index.htm index.php ni unda ro’yhatga olingan fayllar ro’yhatiga kiritingIshning tez amalga oshirilishi uchun ro’yhatning boshiga kiriting. Ikkinchidan, siz Apache 2ni qo’llaganingizda, sizga AcceptPathInfo o’zgaruvchini o’rnatish zarur bo’ladi, http://server/file.php/arg1/arg2.kabi scriptlarga argument berishga qodirdir. Bu sizning resusrlaringiz o’rtasida nisbiy ssilkalarni hal etish va sizning saytingizni foydalanuvchilar mashinalariga yuklashni tezlashtirish uchun zarur. Bu sahifani httpd.conf. faylingizga qushing AcceptPathInfo on. 9. §. PHP SOZLOVLARINI TEKSHIRISH Moodle o’zining ishi uchun PHPning ko’pkina sozlovlaiga muhtoj. Ko’pchilik serverlarda bu sozlovlar "po umolchaniyu" amalga oshirildi. Lekin PHPning qandaydir serverlarida va qandaydir versiyalarida qandaydir sozlovlar farq etishi mumkin. Ular konfiguratsiya fayllarida amalga oshiriladi (asosan php.ini fayllar hisoblanadi): magic_quotes_gpc = 1 (kerakl, lekin zaruriy emas) magic_quotes_runtime = 0 (zarur) file_uploads = 1 session. auto_start = 0 session.bug_compat_warn = 0 Siz zarur bo’lmagan boshqa sozlovlarni ham bajarishingiz mumkin, agarda faylni tahrilayotgan bo’lsangiz, bu amalga oshadi. Misol uchun 2 M< etib cheklab quyilgan yuklanuvchi fayllarning maksimal hajmini katttalahstirishni hohlab qolishingz mumkin. Bu qiymani 16MB gacha kattalshtirish krak bo’lsa, quyidagi sozlovlarni amalga oshiring: post_max_size = 16M upload_max_filesize = 16M htaccess faylini beb-serverning va PHPning sozlovi uchun qo’llash Agar siz serverda httpd. conf yoki php. fayllariga dostup-ularni qo’llashga imkoniyatga ega bo’lmasangiz, siz Moodleni serverga boshqa dasturiy taminot bilan o’rnatasiz, bu boshqa sozlovlarni talab etadi, bunda po "umolchaniyu" sozlovlaridan voz kechish mumkin bo’ladi. Moodlening barcha fayllari joylashgan, .htaccess faylni direktoriyada yaratishnga tug’rikeladi, unda pastda ko’rsatilgan satrlarni yozish mumkin. Bu Apache boshqaruvida serverda ishlaydi va unda Qayta aniqlashlar asosiy konfiguratsiyasida hal etiladi. DirectoryIndex index.php index.html index.htm AcceptPathInfo on Quyida keltirilgan kabi siz yuklanuvchi fayllarni 2 megabaytlar bilan cheklash uchun yozishingiz mumkin: LimitRequestBody 0 php_value upload_max_filesize 2M php_value post_max_size 2M Moodle/lib/ papakasidan taqribiy sozlovlari bilan bittaanomli faylni nussha qilish va bizga kerakli holga keltirish osonroq. Buni turlicha qilish mumkin. Misol uchun, Unix qobig’ida bunday buyruqni kiritsh mumkin: cp lib/htaccess .htaccess htaccess faylni qo’llash sizning MO'Tning samaradorligiga ta’sir qiladi va sahifalarning yuklanishini sekinlashtirishi mumkin. 10. §. BERILGANLAR OMBORINI YARATISH. Sizga berilganlar omborining bo’sh bazasini BOBTda mahsus buning uchun yaratilgan (misol uchun "moodleuser") berilganlar bazasiga kirish ruhsati bo’lgan foydalanuvchi tomonidan ("moodle" turdagi) berilganlar bazasini yaratish mumkin. Siz hohlasangiz, "root" foydalanuvchini tanlashingiz mumkin, serverni testlashtirish uchun, lekin hafsizlik tomonlarini o’ylab buni amalga oshirmaslik kerak. Moodle i 1.5.x versiyasi "STRICT_TRANS_TABLES" iz MySQL5. x. opsiya bilan ishlamaydi. Agar siz MySQL 5.x, qo’llasangiz, MySQL (obыchno "my.ini" v Windows i "my.cnf" v Unix/Linux) konfiguratsiyasini tahrirlang va bu opsiyani izohlang yki umuman olib tashlang. O’zgarishlar ishlashi uchun MySQLni boshdan ishga tushirish mumkin. Agar siz webhostni qo’llasangiz, unda siz veb-interfeys orqali berilganlar omboringiz ni yaratish va uni boshqarish uchun boshqaruv paneliga egasiz. Cpanel – buning uchun eng mashhur vositalaridan biri. Cpanelda berilganlar omborini yaratish uchun quyidagi amallarni bajarish kerak, "MySQL Databases" sivol ustida chertib quying. "moodle" ni BO nmli maydonda chop eting va "Add Database"ni bosing. Foydalanuvchi ismi va parolini mahsus maydonlarga kiriting (ularni hech qaerda qo’llamang) va "Add User"ni bosing. Endi "Add User to Database" tugmani "ALL" huquqini va ro’yhatga olish uchun yangi berilganlar omborida qo’llang. "username" va "database names" lar qushimchaga ega – bu sizning Cpanelda "account name"ingizdir. Siz Moodle instalyatoriga axborotni kiritsangiz, to’liq ismlarni kiriting. Unix buyruqli satrga ruhasatingiz bo’lsa, siz buni o’zini buyruqlarnikiritib amalga oshirishungiz mumkin. MySQL uchun bu erda shunday misollar keltirilgan (agar sizda Moodle 1.6va keying versiyalari bo’lsa xhop eting va sizda Moodle 1.5.x versiya no’lsa, yoki undan oldingi versiyalari bo’lsa chop etmang): # mysql -u root -p > CREATE DATABASE moodle DEFAULT CHARACTER SET utf8 COLLATE utf8_unicode_ci; > GRANT SELECT, INSERT, UPDATE, DELETE, CREATE, DROP, INDEX, ALTER ON moodle. * TO moodleuser@localhost IDENTIFIED BY 'yourpassword'; > quit # mysqladmin -p reload MySQL 4.0.2 yoki undan oldingi versiyalarini ishlatsangi, siz CREATE TEMPORARY TABLES jadvalini GRANT orqali amalga oshirishingiz kerak: > GRANT SELECT, INSERT, UPDATE, DELETE, CREATE, CREATE TEMPORARY TABLES, DROP, INDEX, ALTER ON moodle. TO moodleuser@localhost IDENTIFIED BY 'yourpassword'; PostgreSQL uchun buyruqlar: # su - postgres > psql -c "create user moodleuser createdb;" template1 > psql -c "create database moodle with encoding 'unicode';" -U moodleuser template1 > psql -c "alter user moodleuser nocreatedb;" template1 > psql -c "alter user moodleuser with encrypted password 'yourpassword';" template1 > su - root # /etc/init. d/postgresql reload Agarda (>psql -c "create database moodle...") berilganlar omborini qo’llash hatoikga olib elsa, quyidagi qiymatni kiritish kerak: psql -c "create database moodle with template=template1 encoding = 'unicode' owner = moodleuser location = '/var/mydata';" 11.§. BERILGANLARNI SAQLASH UCHUN PAPAKANI YARATISH Yuklanagan fayllarni saqlash uchun Moodle qattiq diskda joy talab qiladi. Misol uchun, o’quv kurslarning hujjatlari yoki o’quvchilarning rasmlari. V protsesse ustanovki Moodleni o’rnatish jarayonida bu direktoriyani yaratishga harakat qilish kerak. Agar bu narsani o’rnatish qiyinchilik keltirib chiqarsa, qo’lda yaratishga tug’ri keladi. Hafsizlik uchun bu papakaga internetdan tug’ridan-tug’ri yo’lni berkitish kerak. Veb direktoriyadan tashqarida uni joylashtirib, bunga erishish mumkin. Agarda Siz unga o’sha joyda faqat erishgan bo’lsangiz, unda uning himoyasi uchun deny from all satrni o’z ichiga oluvchi htaccess, faylini tashkil eting. Moodle bu papkaga yuklovchi fayllarni saqlashi uchun veb server (misol uchun, Appache) yozuviga qarang va bu papkada fayllarni o’qish va bajarish ruhsati borligini tekshiring. Unix tizimlarida bu shartni direktoriya egasi o’rnatadi. Bu"nobody" yoki "apache" kurinishida. Bundan so’ng boshqa foydalanuvchilarga ruhsat beradi. Buning uchun quyidagi buyruqni amalga oshirish kerak: chown -R nobody: nobody moodledata “Po umolchaniyu”- mysql ROOT nomida yaratilgan, berilganlar direktoriyasini qabul qilmaydi, lekin Siz papakani qaerda joylamoqchi bo’lsangiz, o’sha erga joylashingiz mumkin. Keyinchalik Siz direktoriyani o’zgartirishingiz va kuchirishingiz mumkin. Agarda Siz buni bajarsangiz, so’zining direktoriyasiga yo’lini saqlashi kerak bo’lgan config.php faylni tahrir etishingizga tug’ri keladi. Buning uchun quyidagiga o’hshash satrga kirish kerak: $CFG->dataroot = '/data/moodledata'; Cpanelda siz "File Manager"ni papkani qidirish uchun qo’llaysiz. Topganingizda unga chertib, "Change Permissions"nitanlaysiz. Ko’pchilik hostingserverlarda Siz faqat Sizning guruhingizning barcha fayllariga cheklovlarini ruhsatini cheklab quyishingizga tug’ri keladi, (veb-hostingning boshqa foydalanuvchilarga sizning fayllaringizni ko’rish va o’zgartirishni man etish uchun shu narsani amalga oshirishingiz kerak bo’ladi. Agar sizda hafsizlikni sozlash buyicha qiyinchiliklar amalga oshirilsa, serveringizning administratoriga murojat qiling. Bu narsa serverda RNR - "Safe Mode.opsiya yoqilgan bo’lsa amalga oshiriladi» config.php faylni yaratish uchun yuklovchi faylni ishga tushirish O`rnatiluvchi faylni ishga tushirish uchun (install.php), Moodleningizga kiring va brouzerni ishlating yoki qo’yidagi narsani tering va ishlating: http://yourserver/install.php v stroke adresa. (Installer budet ispolzovat cookie. Esli Vы uvidete vsplыvayuщee okno s soobщeniem ob etom, to razreshite ispolzovat cookie!) Moodle sistemangiz konfiguratsiyasini aniqlaydi va bir necha qadamlarda config.php. konfigratsiya faylini yaratishi mumkin. Keyin Moodle uni serverdagi o’sha pakaga saqlaydi. Siz tugmani bosib faylni yuklashingiz mumkin config.php o’rnatish dasturidan Moodle server direktoriyasiga nussha qilishngiz mumkin. Keyin o’rnatiluvchi dastur sizning serveringizning sozlovlarini tekshiradi va qiyinchiliklarni aniqlash buyicha maslahatlar beradi. Ko’pchilik hollarda bu maslahatlar etarli bo’ladi. Konfiguratsiyani davom etish uchun administrator sahifasiga o’tish Bundan keyin config.php asosiy fayl sifatida yaratilib bo’ladi, Sizga bosh sahifaga o’tish uchun o’zingizning "admin" ingizni yzrztishingiz zarur. Avval Sizga ko’rsatilgan GPL "shrinkwrap" shartnomasi shartlari bilan tanishish va ularni qabulqilish to’g’ri keladi. Keyinchalik Moodle axborotni saqlash uchun berilganlar bazasini yaratishni boshlaydi. Avval jadvallar berilganlarining asosiy bazasi yaratiladi. Avval siz asosiy ma’lumot ortidan ketuvchi asosiy ma’lumordan so’ng keluvchi SQL ma’lumotni ko’rishingiz kerak. U qizil va zangor rangda yoziladi. Misol uchun:
...va undan keyin: Main databases set up successfully. Bu papka asosan yaratilganligini bildiradi. Agar siz shunday ma’lumot olmagan bo’lsangiz, unda siz papaka yaratishda yki config.php. faylida hatolar kiritgansiz. PHPda "Safe Mode" cheklanmaganligini tekshiring (ba’zan kommersiyali vb-hostinglar ba’zan o’zida "safe mode"ni yoniq usulda saqlaydi). Siz PHPni katta bo’lmagan faylni yaratib, uni brauzer orqali ko’rib chiqib, tekshirishingiz mumkin. Barchasini tekshiring va papkani boshqatdan yaratilishiga harakat qiling. Keyin sahifa pastida "Continue"ni bosing. Sizning yuklash variantingiz uchun, siz turli parametrlar kiritilishi mumkin shaklni ko’rasiz, bu esa tilni, SMTP hostlarini va boshqalarni tanlanishi imkoninin beradi. Keyinchalik siz bu sahifaga qaytib, u yoki bu bo’limlarini o’zgartirishingiz mumkin. Nihoyat, sahifa pastida "Save changes"ni bosing. If (and only if) you find yourself getting stuck on this page, unable to continue, then your server probably has what I call the "buggy referrer" problem. This is easy to fix: just turn off the "secureforms" setting, then try to continue again. Keyin siz ko’pkina ma’lumotlari bor sahifab=ni ko’rasiz, ular Moodle ning turli modullari qo’llovchi barcha jadvallarini sozlashadi. Oldin qanday bo’lsa, ular shunday bo’lishi kerak, yani barcha narsalar tog’ri tashkil qilngan bo’lsa, ma’umotlar yashil rangda bo’lishi zarur. Sahifa pastida "Continue"ni bosing. Kyingi satrda esa sizning Moodle ingizning kiritilishi kerak bo’lgan shaklini topasiz, unda Sizning Moodlingizning bosh sahifasi va parametrlarini kiritish kerak bo’ladi. Bularga nomi, format, bayoni va boshqalar kiradi. Uni to’ldirib, "Save changes" bo’limini bosamiz. Ohirda sizdan, administrator sahifasiga keyin ruhsat uchun yangi foydalanuvchini yaratish kerakmi deb so’raladi, unda quyidagi detallarni tuldiring: Sizning ismingiz, e mail adressingiz, keyin "Save changes" knopkasini bosing. Albatta barcha punktlar to’ldirilishi shart emas, lekin asosiy eng muhim punktlarni to’ldirmasangiz, sizni sahifangizga qaytariladi. Bu parametrlarni to’ldirish shart. Siz o’zingizning administratorning “uchot”-nazorat yozuvi uchun username nomingizni va password parolingizni saqlab qolganingizni tekshirib ko’ring, ular administrator kotorыe Vы vыbrali dlya uchetnoy zapisi administratora, tak sahifasiga kirish uchun sizga zarur bo’ladi. (Shunday sababalarga ko’ra, sizning yuklash jarayoningiz to’htatilgan bo’lsa, yoki qandaydir tizimli hatolar registrasiyangizga halaqit qilgan bo’lsa, Siz doimo "admin" nomidan va parolidan sistemaga kirish uchun foydalanishingiz mumkin.) Samarali registrasiyadan so’ng, Sizning yangi saytingizning uy sahifasiga qaytish amalga oshirilladi. Sahifadan pastda chapda administrator bog’lovlari hosil bo’ladi (bu bo’limlar administratorning alohida sahfasida ham hosil bo’ladi) – bu bulilar faqas sizgagina kirishga ruhsat etiladi, chunki siz administratorfoydalanuvchi sifatida registrasiya qilingansiz. Keyingi Sizning amallaringiz menyuning quyidagibo’limlari orqali amalga oshirilishi mumkin: Kurslarni yaratish va uchirish Foydalanuvchi hisobotlarni yaratish va tahrirlash O’qituvchi hisobotlarini boshqarish Saytni o’zgartirish Lekin siz ustanova qilishni-yani yuklashni tugatganingizcha yo’q! Yana bitta muhi narsa bor, buning uchun quyidagi bo’limni sinchiklab, tahlil qilib, o’qib chiqing. cron Sozlovi Buning uchun quyidagi instrucsiyalarga o’ting: cron instructions. 12. §. YANGI KURSNI YARATISH. Agar Moodle kerakli usulda ishlasa, siz yangi kursni yaratishga harakat qilishingiz kerak. Administrator sahifasida (yoki uy sahifasining administratorlik og’lanishlarida) "Sozdanie novogo kursa" – yangi kursni yarating bo’limini tanlang, shaaklni to’ldiring, bunda kurs formatiga katta e’tibor qiling. Bu sahifada detallar haqida qayg’urmang, chunki keyin o’qituvchi orqali hamma narsa keyin o’zgartirilishi mumkin. Shunga e’tibor etingki, Sizni hamma joyda sariq rangli yordam tugmasi barcha aspektlar buyicha yordam berishga tayyor bo’lib, kuzatib boradi. "Save changes" knopkasini tanlang, sizga yangi shakl beriladi, unda siz kurs uchun o’qituvchilarni aniqlashingiz mumkin bo’ladi. Siz bu formaning mavjud hisobotlarini qushishingiz mumkin-agar siz yangi o’qituvchi uchun hisobot yaratmoqchi bo’lsangiz, bu haqida o’qituvchilarning biridan so’rashingiz kerak bo’ladi, yoki administrator sahifasida "Dobavit novыy otchet" –yangi hisobot yaratish opsiyasidan foydalanishingiz mumkin.na stranitse administratora18. Bundan so’ng, kurs haqiqatdan yaratilgan va "Kursы" opsiyasi orqali uy sahiasida kirish uchun ochiq bo’ladi. 13.§. MOODLE IMKONIYATLARI Barcha resurslar-bitta butunga yig’ilgan. Tizizmda o’quv electron materiallarni o’rnatib, ularni u erda saqlab va o’rganish ketma-ketligini yaratish mumkin. Moodlega “dustup”-moodlega o’tish Internet orqali yoki boshqa tarmoqlar aro amalga oshirilganligi uchun talabalar aniq bir vaqtva joyga bog’lanmaganlar, matrial asosida o’zlarining templarida er sharining iztiyoriy qismidan harakatlanishlari mumkin. Elektron format “Darslik” sifatida matnnigina emas, balki ixtiyoriy formatdagi Vikipediyadagi maqoladan tortib, YouTubedagi videorolikgacha bo’lgan resurslarni qo’llash imkoninni berad. Barcha materiallar sistemada saqlanadi, ularni yorliqlar, teglar va gipermatnli murojatlar yordamida tashkil qilish mumkin. O’quv masalalrni birgalikda echish Moodle hamkorlida ishlashga mo’ljallanagan. Buning uchun sistemada turli uskunalar mujassam: Wikki, glosariy, bloklar, forumlar, praktikumlar. Bunda o’qitishni asinhron amalga oshirish mumkin, bunda har bir student materialni o’zining tempida va real vaqtning rejimida, on-layn ma’ruza va seminarlarni tashkil qilib o’rganadi. Tizizm ixtiyoriy formatdagi fayllarning almashuvini qo’lab quvatlaydi – o’qituvchi va studentlar aro hamda studentlarning o’zlatining o’rtasida ham. O’qituvchi-o’quvchilar bilan bog’liklikda. Moodlening yuqori tomonlaridan biri- kommunikatsiya uchun keng imkoniyatlar. Forumda guruhlar aro mavzuning tahlililni o’tkazish, malumotlarni baholash, turli formatdagi fayllarni ularga taqish(o’rnatish) mukin. Ixtiyoriy shahsiy ma’lumot va izohlarda-o’qituvchi bilan shahsan muammoni hal qilish mumkin. Chatda tahlil real vaqt rejimida amalga oshiriladi. Iper murojatlar yuborish kursning barcha qatnashuvchilarinin operativ ogohlantiradi yoki bo’layotgan voqeyalar haqida ayrim guruhlarni ogoh etadi, har bir studentga yangi topshiriq, haqida yozish kerak emas, guruh bu haqida ma’lumotlarni avtomatik tarzda qabul qiladi. O’qitish sifati-nazorat ostida Moodle har bir o’quvchining portfoliosini saqlaydi: u yaratgan barcha ishlarni, o’qituvchi tomonidan berilgan baholar va izohlarni, forumdagi ma’lumotlarni. Davomadni nazorat qilishda-talabalarning faolligigni va tarmoqda ishlash soatlarini kuzatish imkoniyatini beradi. Natijada, o’qituvchi o’zining vaqtini samarali ishlatadi. Talabalar buyicha o’qituvchi statistika yig’ishi mumkin: vaqtini samarali taqsim qiladi. O’qituvchi talabalar qaysi mashqlarni yuklab olganliklarini, qaysilarini bajarganliklarini, uy vazifalarini qaysilarini bajarganliklarini, test buyicha qanday baholar olganliklarini aniqlashlari mumkin. Shunday qilib, talabalar qanday qilib temani o’rganib olganliklariga qarab o’qituvchi ularga keyin o’rganishi uchun materiallarni taqdim etishlari mumkin. Foydalanuvchi uchun Moodle Vozmojnosti, kotorыe Moodle foydalanuvchilarga beradigan imkoniyatlarni roller buyicha guruhlashtirish mumkin: 1. O'qituvchi o Ixtiyoriy joyda, ixtiyoriy vaqtda, ixtiyoriy tempda o’qishlari mumkin, o Qiziqarli mavzularni o’qishga ko’p vaqt sarf qiladilar, o Bilmlari yahshiroq o’zlashtiradilar. O’qituvchilar o Kursni actual holatda qo’llab quvatlashadi, o Tartibni va materialni berish usulini guruhning ishlashiga qarab o’zgartirishadi, o Ijodiy ishga va professional o’sishga ko’proq vaqt sarf etishadi, chunki rutinali jarayonlarni masofaviy o’qitish tizimlariga to’liq yuklash mumkin, o O’quvchilari bilan teskari bog’lanishni qo’llab quvatlaydi, o’quv tugagandan so’ng ham teskari aloqani o’qituvchi uqquvchilari bilan ta’minlab yuradi. Administratsiya o O’qituvchilarga yuklamani samarali taqsim etadi, o O’qitish natijalarini tahlil etadi, o O’quv jarayonni boshqarish harajatlarini pasaytiradi. Moodleda o’quv jarayonni boshqarishning barcha masalalari mujassam. Agarda masala echimi bo’lmasa, tizim ikoniyati mukammal bo’lmasa, funksional tizimni osongina kengaytirish mumkin. Mutahassislar tizimni takomillashtirib, joriy etishning optimal variantini tanlashlari mumkin. Yüklə 170,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|