Elm dunyasi 7 mehi++2++++ Layout 1

36
ELM DÜNYASI
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 03 (07) 2014
Hüseynova İradə Məmməd qızı
24 may 1965‐ci ildə anadan olub.
Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU)
“kimya” fakültəsini bitirib.
Biologiya üzrə elmlər doktoru, professordur.
2007‐ci ildə “biokimya,  bioinformatika” ixtisası
üzrə AMEA‐nın müxbir üzvü seçilib.
Elmi əsərlərinin sayı 230, xaricdə çap olunan
əsərlərinin sayı 125‐dir.
30 iyun 2014‐cü ildə biokimya ixtisası üzrə
AMEA‐nın həqiqi üzvü seçilmişdir.
Əsas elmi əsərlərinin siyahısı:
1. Guseinova I.M., SuleimanovS.Yu., Zulfugarov
I.S., Aliev J.A. Assembly of the light‐harvesting
complexes during plastid development. Journal of
Fluorescence, 2000, v.10, No.3, p.255‐259 (İF ‐
1.789).
2. Алиев Д.А., Гусейнова И.М., Сулейманов
С.Ю., Зулфугаров И.С. Светоиндуцированный
биогенез хлорофилл‐белковых комплексов в
развивающихся тилакоидах пшеницы. Биохи‐
мия, 2001, т.66, № 1, с.610‐616 (İF ‐1, 149).
3. Guseinova I.M., SuleimanovS.Yu., Aliev J.A.
Regulation of chlorophyll‐protein complex forma‐
tion and assembly in wheat thylakoid membrane.
Journal of Biochemistry and Molecular Biology,
2001, v. 34, No 6, p. 496‐501(İF ‐1.318).
4. Guseinova I.M., Suleimanov S.Y., Aliyev J.A.
The effect of noflurazon on protein composition
and chlorophyll organization in pigment‐protein
complex of photosystem II. Photosynthesis Re‐
search, 2005, v.84, No 1‐3, p.71‐76 (İF ‐ 3.15).
5. Huseynova I.M., Suleymanov S.Y., Aliyev J.A.
Structural‐functional state of thylakoid membranes
of wheat genotypes under water stress.  Biochim‐
ica et BiophysicaActa (BBA), 2007, v.1767, issue 6,
p.869‐875 (İF ‐  4.624).
6. Гусейнова И.М., Сулейманов С.Ю., Алиев
Д.А. Регуляция синтеза и сборки пигмент‐
белковых комплексов пшеницы. М.:Наука,
2009, c. 162.
7. Huseynova I.M.Photosynthetic characteris‐
tics and enzymatic antioxidant capacity of leaves
from wheat cultivars exposed to drought. BBA –
Bioenergetics. 2012, V. 1817 p. 1516–1523 (İF ‐
4.624).
8. Grigoras I., del Cueto Ginzo A.I., Martin D.P.,
Varsani A., Romero J., Mammadov A.Ch.,
Huseynova I.M., Aliyev J.A., Kheyr Pour A., Huss H.,
Ziebell H., Timchenko T., Vetten H.‐J. andGronen‐
born B. Genome complexity and evidence of re‐
combination andreassortment in Nanoviruses
from Europe. J. of General Virology, 2014, V.95(5)
p.  1178‐1191 (İF ‐  3.127).
9. Huseynova I.M., Sultanova N.F., Mamedov
A. Ch., Suleymanov S.Y., Aliyev J.A. Biotic stress
and crop improvement.In: Improvement of Crops
in the Era of Climatic Changes (Ahmad, P., Wani,
M.R., Azooz, M.M., Tran, L.‐S.P., eds.), Springer,
2014,V.2, Chapter 4,
http://www.springer.com/life+sciences/plant+sci
ences/book/978‐1‐4614‐23‐1
(invited chapter).
10. Huseynova I.M., Aliyeva D.R., Aliyev J.A.
Subcellular localization and responses of superox‐
ide dismutase isoforms in local wheat varieties
subjected to continuous soil drought. Plant Physi‐
ology and Biochemistry, 2014.
http://dx.doi.org/10.1016/j.plaphy.2014.03.00
2
(İF ‐ 3.358).
BİOLOGİYA  VӘ  TİBB
ELMLӘRİ  BÖLMӘSİ

---

37
ELM DÜNYASI
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 03 (07) 2014
Əsas nəticələri:
Ali bitkilərin fotosintetik membranlarının piq ‐
ment‐zülal komplekslərinin sintezi, yığılması və
formalaşması proseslərinin molekulyar‐genetik
mexanizmləri müəyyənləşdirilmiş, bitkilərin eks ‐
tremal şəraitə uyğunlaşmasında fotosintetik
dəyişikliklərin mümkün rolu aşkar olunmuş və
onların  abiotik (quraqlıq, şoranlıq, radiasiya) və
biotik  (virus, fitoplazma) streslərə qarşı davam ‐
lılığının müdafiə‐adaptasiya proseslərinin əsasları
aydınlaşdırılmışdır. Piqment‐zülal komplekslərinin
in vivo formalaşması və fəaliyyəti zamanı nüvə və
xloroplastın genetik və zülalsintezedici sistemləri
arasında qarşılıqlı əlaqənin olması aşkar olunmuş
və  müəyyən edilmişdir ki, FS  I,  FS II  və İTK‐nın
formalaşmasının tənzimlənməsi, əsasən, post 
‐
transkripsiya səviyyəsində baş verir. Müxtəlif işıq
rejimlərində aparılan təcrübələr zamanı  piqment‐
zülal komplekslərinin yığılma prinsipləri müəy 
‐
yənləşdirilmiş  və bu proseslərdə karotinoidlərin
struktur və stabilləşdirici rolu aşkar olunmuşdur. İlk
dəfə olaraq, buğda bitkisində  işıqla ilkin induksiya
olunan zülallar (ELİP (Early Light‐İnduced Pro 
‐
teins))  müşahidə edilmiş  və onların karotinoid
birləşdirən zülallar olması sübut edilmişdir. Tarlada
su qıtlığı şəraitində buğdagenotip 
lərində on 
‐
togenezin bütün fazalarında sərbəst radikalların
yaranma səviyyələri, antioksidant müdafiə sis 
‐
temləri, xloroplastların nativ və funksional vəziy ‐
yəti, tilakoid membranı zülallarının sintezinin
tədqiqi və Azərbaycanda Genbankda toplanan
bərk (Tiriticum durum Desf.) və yumşaq (Triticum
aestivum L.) buğda genotiplərinin RAPD, SSR və
funksional markerlərlə skrininqi əsasında buğdanın
quraqlığa adaptasiya mexanizmləri müəy yən ləş ‐
dirilmiş və seleksiya üçün davamlı genotiplər
qiymətləndirilmişdir. Buğda genotiplərinin STS,
SCAR və SSR molekulyar markerlərlə analizi
nəticəsində qonur və sarı pas xəstəliklərinə qarşı
effektiv davamlı  genlər aşkar edilmişdir. İlk dəfə
olaraq, Azərbaycanda mədəni və yabanı tərəvəz və
paxlalı bitkilərdə seroloji və molekulyar metodlarla
RNT‐  və DNT‐genomlu viruslar və bu virusların
qarışığı aşkar edilmiş, onların molekulyar iden ‐
tifikasiyası aparılmış və patogenlə yoluxmuş
bitkilərin biokimyəvi, fizioloji və biofiziki xü 
‐
susiyyətləri öyrənilmişdir. İlk dəfə olaraq, dünyada
bibər (Capsicum annuum) bitkisinin AZ2012‐PV2
nümunəsi qeyri‐ribosomal stamp geninin sekvens
analizi əsasında tək nukleotid polimorfizmi (SNP‐
single nucleotide polymorphism) ilə bir‐birindən
fərqlənən iki stolbur fitoplazma izolyatından ibarət
qarışıq infeksiya aşkar edilmişdir.
Kadr hazırlığı:
elmlər doktorlarının sayı  
fəlsəfə doktorlarının sayı: 2
Elmi‐pedaqoji fəaliyyəti: 
1999‐cu ildən Bakı Dövlət Universiteti,
professor
Təltif və mükafatları: 
AMEA‐nın Fəxri fər manları (2006; 2010);  
AMEA‐nın Həsən bəy Zərdabi mükafatı (2014)
Əmək fəaliyyəti haqqında qısa məlumat:
İşlədiyi illər
Təşkilatın adı
Vəzifəsi
1991–1993
Azərbaycan EA Botanika İnstitutu
Kiçik elmi işçi
1993–1995
Azərbaycan EA Botanika İnstitutu
Elmi işçi
1995–1998
Azərbaycan EA Botanika İnstitutu
Böyük elmi işçi
1998–2005
Azərbaycan MEA Botanika İnstitutu
Aparıcı elmi işçi
2005–2010
Azərbaycan MEA Botanika İnstitutu
Baş elmi işçi
2010–hal-hazırda
Azərbaycan MEA Botanika İnstitutu
Laboratoriya müdiri 
1999–2007
Bakı Dövlət Universiteti
Baş müəllim 
2007–hal-
hazırda
Bakı Dövlət Universiteti 
Professor 

---