50
müsəlman əhalisini də cəzalandırdı. Burada məsuliyyət bütünlüklə ingilis, rus və ermənilərin
üzərinə düşür".
1921-ci ildə Almaniyada nəşr edilən "Deutsche Allegemeıne Zeitung" qəzeti yazırdı:
"Ermənilərdən çox danışılır. Lakin şaxtalı qışda çoxlu sayda ölən türklərdən heç bəhs edilmir.
Ermənilərin türklərə qarşı törətdikləri zülmlərdən və soyqırımından çox az danışılır. Məsələn, bir
çox türk kəndləri əhalisinin gözləri ermənilər tərəfindən çıxarılmışdır. Bu cür düşmənə qarşı
türklərin münasibəti necə olmalıydı?» (8, səh.87).
Qiyamçı ermənilərin ölkənin içərilərinə köçürülməsi zamanı, təbii ki, ölüm halları baş
vermişdir. Lakin bu ölüm halları soyqırım nəticəsində deyil, müxtəlif xəstəliklər, iqlim şəraitinin
uyğun olmaması və s. nəticəsində olmuşdur. Unutmaq lazım deyil ki, 1948-1953-cü illərdə keçmiş
Sovetlər İttifaqı səviyyəsində 150 min nəfərdən artıq azərbaycanlı əhalinin öz tarixi-etnik
torpaqlarından zorla deportasiya edilməsi nəticəsində kütləvi şəkildə ölüm halları olmuşdur və bu
məsələyə nə keçmiş İttifaq səviyyəsində, nə də ki, dünyanın "demokratik" dövlətləri səviyyəsində
heç bir münasibət bildirilməmişdir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, azərbaycanlı əhalinin
köçürülməsi onların qiyam etdiklərinə görə baş verməmişdir. Bu sadəcə "Türksüz Ermənistan"
istiqamətində həyata keçirilən planın tərkib hissəsi kimi həyata keçirilmişdir.
ƏDƏBİYYAT
1. Cemal Anadol. Tarihin işığında ermeni dosyası". İstanbul, 2001, cəmi 496 səh.
2. Erməni soyqırımı: Mif və gerçəklik. Adiloğlu nəşr. Bakı, 2012, Tərtibatçı və nəşr edən Türk-
Amerika Assosiasiyası Assambleyası, cəmi 368 səh.
3. Esat Uras. Tarihte ermeniler ve ermeni meselesi. İstanbul 1976, 634 səh.
4. Fazil Qaraoğlu, Ermənilər və həqiqətlər (Rəsmi sənədlərlə),Bakı, “Nurlar” Nəşriyyat-
Poliqrafiya Mərəzi, 2007, cəmi 400 səh.
5. Hacı Nərimanoğlu, Türk, ya erməni soyqırımı? (Gerçək tarix rus, ingilis, fransız, amerikan,
yəhudi, gürcü...erməni şahidlərin gözü, sözü ilə şərhsiz) Bakı, 1015, cəmi 74 səh.
6. İsmayıl Musayev. "Erməni genosidi", yoxsa türk-müsəlman soyqırımı. Bakı, 2001, cəmi 207 s.
7. Metin Aydoğan. Türk uyqarlığı. İstanbul, 2006, cəmi 338 səh.
8. Nazim Qəhrəmanov. I dünya müharibəsində Qafqaz cəbhəsində erməni amili. Bakı, "E.L."
Nəşriyyat və Poliqrafiya Şirkəti MMC, 2008, cəmi 296 səh.
9. Recep Şükrü Apuhan. Türklerin tarihi. Göktürklerden Türkiye Cumhuriyetine 2500 yıllık
savaş. İstanbul, 2008, cəmi 288 səh.
10. Rusiyanın Van və Ərzurumdakı Baç Konsulu Mayevskinin qeydləri."Azərbaycan" nəşriyyatı,
Bakı,1995, cəmi 13 səh.
11. Türk-ermeni ilişkileri. 21. yüzyıla girerken tarihe dostça bakış. Ankara, 2000, cəmi 315 səh.
12. Veliçko V.L. Qafqaz. Rus işi və tayfalararası məsələlər. Bakı, 1995, cəmi 192 səh.
ABSTRACT
Mustafayev Abdulla,
Kangarli İlqar
Armenian treachery in the Ottoman Empire
The scientific article deals with the extremely good attitude towards the Armenians and other
nations living under the rule of the Turks, as well as the attitude towards their languages, religions,
customs and traditions. There is shown that the exception of the Ottoman Empire, the Armenians
under which state authorities were, always met cruelty and torture. Thanks the Turks the Armenians
could keep their religion and culture.
Based on the Turkish, European and Armenian authors’ works there has been proved in the
article that, the Armenians live in complete freedom. Before becoming the citizens under the