Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №7 (80) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №7 (80)
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
115 Histoqram Histoqramdan göründüyü kimi, növ sayına görə orta dağ qurşağı – 17 növ (27,41%), aşağı dağ qurşağı – 15 növ (24,17%), düzən – 11 növ (17,74%), subalp dağ qurşağı – 10 növ (16,12%), dağətəyi – 4 növ (6,45%), yuxarı dağ qurşağı – 3 növ (4,83%), alp dağ qurşağı – bir növ (1,61%), subnival qurşaq – bir növlə (1,61%) təmsil olunur. Subnival qurşaq əsasən bitkisiz (burada bitkiyə çox az talalar halında az rast gəlinir) çılpaq qurşaqlardan ibarətdir. Nival sahələr Azərbaycanda daha az yayılmışdır. O, ancaq daim qar xəttindən yuxarı (3890 m) qalxa bilən zirvələrin başında ləkələr təşkil edir. Belə sahələrə Böyük Qafqazda Bazardüzü (4485 m), Tufan (4206 m), Kiçik Qafqazda Naxçıvan MR-in Ordubad ərazisində yerləşən Qapıcıq (3906 m), ona yaxın zirvələr: Qazangöldağ (3813,5 m), Yağlıdərə (3845 m), Qazandağ (3845 m), Səfərdərə (3840 m) və s. kimi yüksək zirvələrdə və qayalıqlar arası şimal-şərq, şimal-qərb yamaclarda, dərələrdə və zirvələrdə rast gəlinir. 2014-ci ildə Gəmiqayanın zirvəsində buz qatı olan sahəyə rast gəldik. Qeyd olunan buzlağın kənarlarında tala-tala ərimiş, yerlərdə və qayalar üzərində 15-20 bitki növü toplamağa müvəffəq olduq. Burada talalarda diqqəti cəlb edən bitki növü Myosotis alpestris F.W. Schmidt, Delphinium foetidum Lomak.və Ficaria ficarioides Halacsynövləri oldu. Bəzi yerlərdə isə Onosma gracilis Trautv., Colchicum szovitsii Fisch., Campanula tridentata Schreb.müşahidə olunurdu. Fəsilənin malik olduğu növlər, düzənlik ərazilərdən başlayaraq subalp, alp qurşaqlarında, müxtəlif bitkilik tiplərində komponent, dominant və subdominant kimi rast gəlinir. Tədqiqat zamanı fitosenozlarda üstünlük təşkil edən, bolluğu ilə fərqlənən dominant, subdominant, edifikator və fitoindikator bitkiləri ayrı-ayrı hündürlük qurşaqlarında müəyyən etmək üçün GPS məlumatlarından istifadə olunmuşdur (Cədvəl 2). Cədvəl 2 Hündürlük qurşaqları Hünd., m-lə Bitkilərin adı Toplandığı yer GPS göstəricisi (koordinatlar) Düzən 1000 Lappula sessiliflora (Boiss.) Guerke Böyükdüz N39°18'7.87" E 45°18'54.63" Dağətəyi 1100 Moltkia coerulea (Willd.) Lehm. Duzdağ N39°18'7.87" E 45°18'54.63" Aşağı d.q. 1379 Nonea rosea (Bieb.) Link Darıdağ N 39° 2'40.09" E 45°39'27.57" Orta d.q 1701 Caccinia macranthera (Banks et Soland.) Brand Əlincə Qalası N 39°12'28.36" E 45°40'11.62" Yuxarı d.q 2200 Rinderalanata(Lam..) Bunge Kola meşəsi N 39°16'8.24" E 45°54'32.64" Subalp d.q 2800 SolenanthuscircinnatusLedeb. Toxluqaya N39°24'46.31" E 45°45'1.27" Alp və subnivald.q 3200 Myosotis alpestrisF.W.Schmidt Göygöl N 39°12'15.54" E 45°59'35.80" 11 4 15 17 3 10 1 1 0 5 10 15 20 Düzən Dağətəyi Aşağı dağ qurşağı Orta dağ qurşağı Yuxarı dağ qurşağı Subalp dağ qurşağı Alp dağ qurşağı Subnival qurşaq Növ sayı 116 Beləliklə, muxtar respublikanın nival dağ qurşağı (3800-3906 m) müstəsna olmaqla, qalan bütün hündürlük qurşaqlarında Boraginaceae Juss. fəsiləsi nümayəndələrinin müxtəlif ekotoplarda yayıldıqları müəyyən edilmişdir. ƏDƏBİYYAT 1. Bаbаyеv S.Y. Nахçıvаn Muхtаr Rеspublikаsının cоğrаfiyаsı. Bаkı, Еlm, 1999 2. Talıbov T.H., İbrahimov Ə.Ş. Naxçıvan Muxtar Respublikası florasının taksonomik spektri (Ali sporlu, çılpaqtoxumlu və örtülütoxumlu bitkilər). Naxçıvan, Əcəmi, 2008. 3. Флора Азербайджана. Т.7. Баку, Академии наук Азербайджанской ССР, 1957 ABSTRACT Afag Aliyeva Patterns of species distribution family Boragınaceae Juss. in the territory of Nakhchivan Autonomous Republic on high-altitude belt The article discusses the problems in the species in the family Boragınaceae Juss. on the high-altitude zone on the territory of the Nakhchivan Autonomous Republic. It was found that the territory of nival areas wear as exceptions. As the extent of the species, midland times exceed other zones. Clarified that the highest species (17 species) family Boragınaceae Juss. It was common in this zone. Some high-altitude zones represented by numerous species. The alpine and mountain subnival belt on each found one species. In addition, the study of the spread and subdominant edifikatornyh plants at different altitudinal belts used by the GPS information. РЕЗЮМЕ Афаk Алиева Закономерности распространение видов семейство Boragınaceae Juss. на территории Нахчыванской Автономной Республики по высотные пояса В статье обсуждается вопросов распространение видов, входящих в семейства Boragınaceae Juss. по высотные пояса на территории Нахчыванской Автономной Республики. Установлено что, нивальных площадей территории носить виде исключений. По степень распространения видов среднегорный пояс превосходить других поясах. Уточнены что, самые высокие виды (17 вид) семейства Boragınaceae Juss. было распространено в этом поясе. Некоторых высотных поясов представляется малочисленными видами. В альпийским и субнивальным горным поясе по каждым встречаются один вид. Кроме того, при изучении распространение субдоминантных и едификаторных растений на различных высотных поясах использовано от информации GPS. NDU-nun Elmi Şurasının 30 noyabr 2016-cı il tarixli qərarı ilə çapa tövsiyə olunmuşdur (protokol № 03) Məqaləni çapa təqdim etdi: Biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent M. Piriyev Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|