176
Beləliklə, müəyyən edilmişdir ki, qurğuşun konsentratının hidrogen-peroksidlə oksidləşmə-
sindən əmələ gələn qurğuşun sulfat çöküntüsü natrium etilendiamintetraasetatla (Trilon B) həll
edilərək məhlula keçirilir. Iş rejimi: 1q PbSO
4
üçün 20 ml 10 %-li natrium etilendiamintetraasetat
məhlulu, temperatur 40-60
0
C, vaxt 15-20 dəqiqə.
İşin praktik olaraq müsbət cəhətlərindən biri alınan qurğuşun sulfat məhlulunun tərkibində
konsentratda olan digər ağır metalların (Fe, Zn, Cu və s.) sulfatlarının olmaması (onlar məhlulda
qalır), digər üstünlüyü isə kompleksin elektrolizlə reduksiyasından təmiz qurğuşun metalının
alınmasıdır.
ƏDƏBİYYAT
1.
Гараев, А.М., Рзаева А.Б., Гулиев Р.Я. Cпособ окисления сульфида свинца гидрохими-
ческим методом. Science and world, Volgograd, № 6 (22), 2015, vol.1
2.
Миронкина Н. В. Pазработка технологии извлечения неблагородных элементов из
исходных концентратов и промпродуктов аффинажного производства. Автореферат,
Иркутск – 2013
3.
Полянский Н.Г. Аналитическая химия элементов. Свинец, М, Наука, 1986, 356 c.
ABSTRACT
Rafig Guliyev, Nazila Mahkmudova
Transition lead sulfate sodium jetilendiamin tetraacetatom solution
In work, it is carried out dissolution of sulfate of lead of the lead concentrate received in
case of oxidation with pergidroly hydrogen and from other sources in solution ethylene diamine
tetraacetate of sodium (Trilon B). Shows results that lead sulfate dissolution sharply depends on
concentration of ethylene diamine tetraacetate of sodium. As, 20 ml of 5,0% - it sodium ethylene
diamine tetraacetate solution at 250 C temperature dissolves 0, 507 g of sulfate of lead, and in case
of 20 ml 15% solution of ethylene diamine tetraacetate of sodium dissolves 0,905 g of sulfate of
lead. It is established that, for dissolution of 1 g of sulfate of lead at a temperature of 40-600C,
within 15-20 minutes it is necessary for 15-20 ml 10% ethyl sodium ethylene diamine tetraacetate.
From the practical point of view, one of positive aspects of work lack of sulfates of heavy
metals (Fe, Zn, Cu, etc.) as a part of received a concentrate (they remain in solution), and other
benefit in case of electrolysis of a concentrate receipt of net lead
РЕЗЮМЕ
Рафиг Гулиев, Назиля Махмудова
Переход сульфата свинца в раствор этиленди амин тетра ацетатом натрия
В работе, проведено растворение сульфата свинца полученного при окислении
концентрата свинца с пергидролем водорода, а также из других источников в растворе
этилендиаминтетраацетате натрия (Тrilon B). Результаты показывают, что растворение
сульфата свинца резко зависит от концентрации этилендиаминтетраацетата натрия. Так как,
20 мл 5,0% раствора этилендиаминтетраацетата натрия при температуре 25
0
С растворяет 0,
507 г сульфата свинца, а в случае 20 мл 15% раствор этилендиаминтетраацетата
натрия рас-
творяет 0,905 г сульфата свинца. Установлено что, для растворения 1 г сульфата свинца при
температуре 40-60
0
С, в течение 15-20 минут необходимо 15-20 мл 10% этилендиаминтет-
раацетат натрия.
С практической точки зрения, из положительных аспектов работы можно отметить от-
сутствие сульфатов тяжелых металлов (Fe, Zn, Cu и т.д.) в составе полученного концентрата
(они остаются в растворе), а также то преимущество, что при электролизе концентрата полу-
чается чистый свинец.
NDU-nun Elmi Şurasının 27 aprel 2017-ci il tarixli qərarı ilə
çapa tövsiyyə olunmuşdur. (protokol № 08)
.
Məqaləni çapa təqdim etdi: Kimya elmləri doktoru, professor
T.Əliyev
177
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ. ELMİ ƏSƏRLƏR, 2017, № 3 (84)
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2017, № 3 (84)
НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2017, № 3 (84)
FİZZƏ MƏMMƏDOVA
AMEA Naxçıvan Bölməsi
ada.nat.res@mai.ru
UOT:
543.545
Cu
2+
və Cd
2+
- İONLARININ DUOLİTE C 467 İONİTİ İLƏ SORBSİYASI
Açar sözlər: Cu
2+
, Cd
2+
ionları, sorbsiya izotermləri, tarazlıq, kinetik və termodinamik
kəmiyyətlər, desorbsiya rejimi
Key words: resin Duolite C-467, Cu
2+
and Cd
2+
ions, isotherms of sorption, equilibrium,
kinetic and thermodynamic values, regimes of waste
Ключевые слова: ионит Duolite С – 467, ионы Cu
2+
и Cd
2+
, изотермы сорбции,
равновесные, кинетические и термодинамические величины, режим десорбции
Amino-fosfon funksional qruplu polifunksional kompleksəmələgətirici Duolite C 467 ioniti
ilə Cu
2+
və Cd
2+
ionlarının sorbsiyasının tarazlıq şəraiti, kinetikası öyrənilmiş, proseslərin tarazlıq,
kinetik və termodinamik parametrləri hesablanmışdır. İşlənmiş ionitin desorbsiya rejimi müxtəlif
qatılıqlı və təbiətli turşularla öyrənilmişdir. İonitin qənaətbəxş sorbsiya tutumu, kinetik göstəriciləri,
Cu
2+
və Cd
2+
ionlarının aşağı qatılıqlarında onun bu ionlara qarşı yüksək paylanma əmsalları ilə
xarakterizə olunması istər axıntı, istərsə də sənaye tullantı sularından bu ionların uğurla çıxarılması
üçün istifadə edilə bilər.
Təcrübi hissə
İonit xelatəmələgətirici sorbentlər qrupuna aid olub, matrisası makroməsaməli, ölçüləri 16-50
meş., Na – formalı, ümumi həcmi tutumu 1,0 mq-ekv/ml, toplam dəyişmə tutumu 3,5 mq-ekv/q,
normal işləyə biləcəyi turşuluq həddi – pH=1-10-dur [1]. İonit - CH
2
–NH–CH
2
–PO
3
Na
2
funksional
qruplu olduğundan metal ionları ilə ionitin qarşılıqlı təsiri sorbent fazasından Na
+
- ionlarının
məhlula keçməsi ilə müşayiət olunur. Eyni zamanda ionitin tərkibindəki N və -PO
3
- qruplaşmasının
iki oksigen atomunun sərbəst elektron cütlərinin hesabına metal ionları ilə komplekslərin
yaranmasını da nəzərdən qaçırmaq olmaz [2].
Məhlulda Cu
2+
ionlarının miqdarı yodometrik, Cd
2+
ionlarının miqdarı isə erioxrom qarası T-
dən indikator kimi istifadə etməklə kompleksonometrik təyin edilmişdir [3].
İonitin təmiz və öyrənilən ionlarla işlənmiş formalarının İQ-spektrləri Nikolet İR-10 markalı
İQ-spektrometrdə 400-4000 sm
-1
intervalında çəkilmişdir. Bu məqsədlə ionit nümunələri aqat
həvəngdəstədə əzilərək toz halına salınmış, bu nümunələrin KBr-lə preslənərək həbləri hazır-
lanmışdır. İQ-spektrlərdə yaranan aydın udulma zolaqlarına əsasən ionitin və öyrənilən ionlarla
işlənmiş nümunələrin funksional qrupları haqda mühakimə yürüdülmüşdür.
Udulan metal ionlarının miqdarı onların başlanğıc və sorbsiyadan sonrakı qatılıqları
arasındakı fərqə əsasən: ST=V(C
0
– C
t
) / m, paylanma əmsallarının qiymətləri P=ST/C
t
(ml/q)
formulu ilə hesablanmışdır. Kinetik təcrübələrin metodikası, kinetik və termodinamik parametrlərin
hesablanması [4]-ə uyğun yerinə yetirilmişdir.
Seçilən qatılıq intervalında sorbsiya proseslərinin başlanğıcı üçün F-in t -dən və ln(1-F)-in
t-dən xətli asılılıqları öyrənilən proseslərin sürətinin daxili diffuziyanın nəzarətində olduğunu
göstərir. Sorbsiya proseslərinin sürətinin daxili diffuziyanın nəzarətində olduğu hallar üçün Q.Boyd
və həmkarlarının təklif etdiyi model keçərli olduğundan, daxili diffuziya əmsallarının qiymətləri:
2
2
/
o
i
r
D
B
formulu ilə hesablanmışdır. Bu tənlikdə B-sürət sabiti, 1/san, Di-daxili diffuziya
əmsalı, sm
2
/san, r
o
– şişmiş halda ionit dənəsinin radiusudur (sm). Eyni radiuslu – 0.0275 sm sorbent
nümunələrindən istifadə edilmiş, bu məqsədlə şişmiş sorbent kütləsi standart ölçülü ələklərdən
ələnmiş və diametri 0.055 sm-lik ələkdən keçən nümunələr təcrübələrdə istifadə edilmişdir.
Cədvəl. Duolayt C – 467 ioniti ilə Cu
2+
və Cd
2+
ionlarının sorbsiyasının tarazlıq parametrləri
Dostları ilə paylaş: |