Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №6 (87) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №6 (87)
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
270 Sənaye müəssisələrinin fəaliyyətinin innovativ metod və mexanizmlər əsasında qurulması kifayət qədər geniş, tərkib etibarı ilə özünün müxtəlifliyi ilə seçilən arealı əhatə etməkdədir. Onların təcrübədə tətbiqi və yaranmış situasiyalar əsasında daha təkmil hala salınmasında sənaye parkla- rının rolu əvəzolunmazdır. Heç də təsadüfi deyil ki, “Sənaye parkları haqqında Nümunəvi Əsasna- mənin” I “Ümumi müddəalar” adlı maddəsinin 1.3.1 bəndində “sənaye parkı - .... müasir texnologi- yaların tətbiqi yolu ilə rəqabət qabiliyyətli məhsul istehsalı və xidmətlərin göstərilməsi məqsədləri üçün istifadə edilən, sahibkarların səmərəli fəaliyyətinə və inkişafına kömək edən ərazi” kimi qiy- mətləndirilir. Əsasnamənin 2.0.1-ci bəndində “innovativ və yüksək texnologiyalar əsasında rəqabə qabiliyyətli sənaye istehsalının inkişafı, xidmətlərin göstərilməsi üçün münbit şəraitin yaradılması və bu sahədə sahibkarlığın dəstəklənməsi” ifadəsi ilə rastlaşılır. Məsələnin belə qoyuluşu sxem 1-in maddələrinin məhz sənaye parkları əsasında izahına şərait yaradır. Müvafiq təsnifatda ilk bölmə sənaye parklarında təmsil olunan subyektlərin idarə olunmasında restrukturizasiya tədbirlərinin tətbiqini zəruri şərt kimi ifadə edir. Müvafiq tədbirlər özündə nümunəvi qaydada aşağıdakı istiqamətləri əhatə etməlidir: 1.Subyektin ümumi optimal quruluşunun, həmçinin idarəetmə, istehsal, infrastruktur və digər komponentlərinin səmərəli kəmiyyət ifadələrinin müəyyən edilməsi, onların tabeçilik, ardıcıllıq, qarşılıqlı əlaqələndirmə prin- sipləri əsasında əlverişli təşkilinin təmin olunması; 2.İdarəetmə strukturunun qabardılmaması hesabına işçi personalının məqbul ifadələrinin müəyyən edilməsi, onların peşəkar qabiliyyətlərinin artırılması yönündə mütəmadi tədbirlərin həyata keçirilməsi; 3.İstehsal prosesinin ixtisaslaşma profilinə uyğun təşkili, müasir texniki vasitələrə və texnologiyalara malikolma əsasında istehlakçı ehtiyacları nəzərə alınmaqla fərdi sifarişlərin də yerinə yetirilməsinin təmin olunması; 4.İstehsal ehtiyatları üzrə planlaşdırma işlərinin düzgün həyata keçirilməsi, bu əsasda ekstremal hallarda fasi- ləsiz istehsal fəaliyyətinin təmin olunması; 5.Sənaye parkları subyektləri üçün nəzərdə tutulan imtiyazlı şərtlərdən, stimullaşdırıcı addım və mexanizmlərdən istifadə olunması əsasında fəaliyyətin maliyyə və digər göstəricilərini yaxşılaşdırılması; 6.Sənəd dövriyyəsinin qanunvericiliyin tələbləri əsasında təşkili ilə yanaşı müasir elektron informasiya vasitələrindən geniş istifadəyə nail olunması; 7.Elektron məlumatlandırma sisteminin nəaliyyətlərindən geniş istifadə əsasında özündə istehsal olunan məhsulların satış bazarlarındakı bərqərar olmuş qiymətləri və digər şərtləri haqqında ope- rativ məlumatların əldə olunması; 8.Məhsul istehlakçıları ilə intensiv əlaqələrin qurulması, reallaşdırma məkanlarında təbliğat xarakterli işlərin (reklam və s.) aparılması yolu ilə yeni alıcıların cəlb edilməsi, perspektiv dövrlər üçün müqavilələrin bağlanılması, bu zaman “elektron ticarət”, “məhsulların istehlakçının qapısında təslim edilməsi”, “satışdan sonra ödəmə”, “kreditə satış” variantları üzrə imkanların qiymətləndirilməsi və onlardan səmərəli istifadə edilməsi və s. Sənaye parkları və orada təmsil olunan subyektlərin yerinə yetirdiyi idarəetmə təyinatlı işlər məcmusu özünün müxtəlif növlülüyü ilə fərqlənməkdədir. Reallığa gəldikdə qeyd etmək yerinə düşər ki, sənaye müəssisələrinin idarə edilməsi özü-özlüyündə artıq formalaşmış, nümunəvi şəkilə salınmış bəlli mexanizmlər əsasında həyata keçirilməkdədir. Bununla belə operativlik, optimallıq, çeviklik, ixtisaslaşma profili, məhsuldar fəaliyyətin təşkili və digər əlaqəli prinsiplərdən istifadə subyektlərin quruluşunda bir sıra dəyişikliklər etməyə, onu daha işlək hala salmağa imkan verir. Həmin işlərin icrası istər sənaye parkının subyekti ilə iqtisadi və sair əlaqələrdə olan digər sub- yektlər, istər subyektdaxili “manqalar”, istərsə də subyektlə parkın idarəedici təşkilatı və operatoru arasında yaranan qarşılıqlı əlaqələrin formalaşması üsuluna, səviyyəsinə, intensivliyinə və digər cəhətlər təsirsiz ötüşmür, onları mütərəqqilik baxımından irəli aparmış olur. Təsnifatda ikinci bənd olaraq yeni texnika və texnologiyaların tətbiqi ilə əlaqədar olan inno- vasiyalar yer almışdır. Özünün səbəbləri sırasında müasir tələblərə cavab verən məhsulları istehsal etmək qabiliyyətinin zəifləməsi, müasir dövrün tələbləri ilə uyğunlaşma, artan tələbatın istehsal tərəfindən qarşılanması kimi maddələri ifadə edən maddə öz növbəsində yaranan vəziyyətdən mü- hüm çıxış yollarından biri kimi də qiymətləndirilməlidir. Texniki və texnoloji yenilənmələr aparıl- ma istiqamətləri üzrə də təsnifləşdirilməlidir. Təsnifatda hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi kimi ifadə olunan üçüncü bənd özünün spesi- fikliyi ilə fərqlənməkdədir. İlk növbədə qeyd etmək zəruridir ki, istənilən fəaliyyətin həyata keçiril- məsi onun hüquqi tənzimlənməsini həyata keçirəcək olan birbaşa normativ sənədlərin olmaması 271 halında mümkün deyildir. Bu baxımdan nümunə kimi “Sənaye parkları haqqında Nümunəvi Əsas- namə”, hər bir sənaye parkının mövcudluğunu təsdiqləyən Respublika Prezidentinin Sərəncamları göstərilə bilər. Lakin tammənalı fəaliyyətin təmin edilməsi sənaye parkının rezidentlərinin və onları təmsil edən subyektlərin hüquqi müstəvidə məşğuliyyətinə aydınlıq gətirməli, onların çoxsaylı tərəflərini nizamlamalıdır. Bu baxımdan “Sahibkarlıq fəaliyyəti haqqında”, “Mülkiyyət haqqında”, “İcarə haqqında”, “Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” və Azərbaycan Respublikasının sair Qanunlarının, digər hüquqi-normativ aktların mövcudluğu, onlarda təsbit olunan normaların tətbiqi sənaye parkları üzrə işlərin təşkili və həyata keçirilməsində mühüm rol oynaycaqdır. Buraya həmçinin region və sahə aidiyyatı ilə seçilən Dövlət Proqramlarının, “Strateji Yol Xəritəsinin”, “Azərbaycan–2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının, Əmək Məcəlləsinin və digər normativ aktların müddəalarında təsbit olunan maddələrin tələbləri də əlavə olunmalıdır. Sadalanan və makrotəyinata malik normativ sənədlərlə yanaşı, idarəetmə, bank, vergi və maliyyə fəaliyyətinin tənzimlənməsinə yönələn hüquqi aktlar da kənarda qalmamalı, onların tələblərinə sənaye park- larının subyektləri tərəfindən riayət edilməlidir. Qanunlar və digər hüquqi-normativ aktlar “dəyişil- məzlik” qaydasında fəaliyyət göstərmir. Onlar ölkə iqtisadiyyatında baş verən dəyişikliklərdən, beynəlxalq təcrübədə mümkün olan mütərəqqi hüquqi irəliləmələrdən asılı olaraq daim yenilənmə və təkmilləşdirmələrə məruz qalmalıdır. Təsadüfi deyil ki, 1991-ci ildən müstəqilliyini əldə etmiş ölkədə sənaye sahəsinin fəaliyyəti ardıcıl həyata keçirilsə də, daha mütərəqqi mexanizmlərə malik olacaq sənaye parklarının yaradılması zərurəti 2011-ci ildə SKSP-nin təşkili ilə mümkün olmuş, belə quruluşların fəaliyyətinin tənzimlənməsi məqsədilə işlənilən və təsdiq olunan Əsasnamə isə 2013-cü ildə icraata verilmişdir. Sənaye müəssisələrinin infrastruktur imkanlarını genişləndirəcək innovasiyalar sırasında istər sənaye parkının, istərsə də orada təmsil olunan subyektlərin imkanlarından irəli gələn yenilikçi addımların atılması göstərilə bilər. Onun tərkibində enerji, qaz, su-kanalizasiya xidmətlərinin möv- cudluğu, anbar təsərrüfatı, köməkçi istehsal sahələri, müxtəlif nəqliyyat növlərindən istifadə imkan- ları öz əksini tapmaqdadır. İnnovativ tədbirlərin bəhs olunan istiqamətdə həyata keçirilməsi ilk növ- bədə onlarla təminatın təşkili nəzərdə tutduğu halda, digər tərəfdən səmərəli istifadə məsələlərini ortaya qoyur. Bu sırada: elektrik enerjisi, su və qaz ehtiyatlarından səmərəli istifadəyə yönələn ad- dımların atılması, bu zaman elektron tənzimləyici qurğuların istehsalda istifadəsinin təmin olunma- sı; istehsal texnologiyasının dəyişdirilməsindən irəli gələrək avadanlaıqların istismarında, texniki proseslərin qurulmasında elektrik energisinə və qaza üstünlük verilməsi; texnoloji proseslərin xüsu- siyyətlərinin nəzərə alınması, ətraflı öyrənilməsi əsasında onlarda əlavə texniki vasitələrin və texno- logiyaların iştirakının təmin edilməsi; yükdaşımaların vasitə, üsul və formalarının birinin digəri ilə əvəzlənməsi; ayrı-ayrı xidmətlər üzrə ixtisaslaşan işçilərin parkdan kənar ərazilərdə operativ hərəkət mobillliyinin təmini məqsədilə qarışıq təyinalı avtonəqliyyat vasitələrindən istifadə olunması və s. Yuxarıda qruplar şəklində ifadə edilmiş hər bir infrastruktur ünsürü istehsalın təşkili və həyata keçirilməsinə birbaşa və dolayı təsiri ilə seçilməkdədir. Yaranmış situasiyalardan asılı olaraq innovativ tədbir obyekti kimi onların hansına müraciət olunması ilə bağlı qərar ilk növbədə park subyektinin özü tərəfindən qəbul olunmalıdır. İnnovativ tədbirlər sırasında sənaye parkları subyekt- lərinin maliyyə-hesablaşma fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi ilə müşayət olunan yeniliklərin tətbiqi spesifik xüsusiyyətlərlə seçilməkdədir. Sənaye parkında maliyyə-hesablaşma fəaliyyətinin təşkili üzrə innovativ tədbirlər istər onun subyektlərini, istərsə də parkın operatorunu əhatə etməlidir. Belə ki, parkda fəaliyyət göstərən hər bir “iştirakçı” dövri olaraq özünün maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinə aydınlıq gətirməli, onun parametrlərini dəqiqləşdirməlidir. Park subyektinin maliyyə vəziyyətinin qiymətləndirilməsinin asanlaşmasının əsasını onda olan kargüzarlıq və uçot işlərinin avtomatlaş- dırılması səviyyəsi müəyyən edir. Belə ki: subyekt üzrə bütün sənədləşmə işlərinin elektron-he- sablama sistemi və vahid proqram əsasında həyata keçirilməsi, maliyyə və idarəetmə uçotunun də- qiq sərhədlərinin müəyyən edilməsi, kənar subyektlərlə hesablaşmaların vəziyyətinin əks olunma- sında aydınlığın və dürüstlüyün qorunması; nağd və nağdsız hesablaşmaların həcm və tərkib ele- mentlərinin dəqiqləşdirilməsi; məcburi maliyyə ödənişlərinin həyata keçirilməsi üzrə optimal ölçü- lərin müəyyən olunması; kalkulyasiya maddələri üzrə işlərin maliyyə qanunvericiliyinin tələblərinə uyğun təşkili və sair istiqamətlərdə innovativ addımların atılması mümkündür. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|