Elmi ƏSƏRLƏR, 2018, №1 (90) nakhchivan state university. Scientific works, 2018, №1 (90)

- 95 - 
vurma  cədvəli  kimi  əzbərləməli  olduğu  materialları  ilk  vaxtlarda  mahiyyəti  anlamadan  yadında 
saxlayır.  Amma  bu  uzun  müddət  davam  edərsə  uşaq  təlim  fəaliyyətində  uğur  qazana  bilməməklə 
yanaşı,  eyni  zamanda  öyrənməyə  adaptasiyasına  da  mənfi  təsir  göstərəcək.    Artıq  3-  cü  sinifdən 
başlayaraq məntiqi hafizə, xüsusislə ümumiləşdirmə və sistemləşdirməyə əsaslanan  hafizə inkişaf 
etməyə başlayır. Belə ki, kiçik məktəbli artıq öyrəndiyini öz sözləri ilə əvəz etməyə başlayır. Buda 
inkaredilməz  faktdır  ki,  kiçik  məktəblilərin  hafizəsinin  inkişafı  üçün  öyrəndiyi  materiala  maraq 
formalaşması öyrənmə fəaliyyətinə qarşı müsbət münasibətin yaranması, bir sözlə hər şeydən əvvəl 
təlim fəaliyyətinə adaptasiya təşkil olunmalıdır[9, 52]. 
Bəzi xarici ölkə psixoloqlarının fikrincə 12-13 yaşa kimi uşaqda ancaq mexaniki hafizə, 13-
14 yaşa kimi isə məntiqi hafizə təzahür edir.. Hafizənin inkişafı kiçik məktəblidə özünənəzarət və 
özünəinamı  tənzimləyir.  Belə  ki,  kiçik  məktəblinin  ilk  vaxtlarda  hafizəsi  mexaniki  olduğu  üçün 
quru əzbərçilik  güclü  olur,  buda uşaqda özünəinamı azaldır,  çünki  kiçik  məktəbli bəzən nəyi  niyə 
öyrənəcəyini  bilmir.    Uşağın  məktəb  fəaliyyətinə  olan  marağı,  aktiv  mövqeyi,  motivasiya  və.s 
yaddaşın inkişafı üçün lazımı şərait yaradır. Kiçik yaşlı məktəblilərin yaşı artdıqca onların tanıma, 
xatırlama,  yadasalma  və  yaddasaxlama  hafizələri  də  inkişaf  edir.  Hafizənin  inkişafı  hər  şeydən 
əvvəl uşağın öyrəndiklərini anlaması və nəticə çıxara bilməsi ilə əlaqədardır.  
Kiçik  məktəblinini  hafizəsinin  inkişafında  əsas  rol  oynayanlardan  biri  də  planlı  və  sistemli 
təlim  fəaliyyətidir.  Çünki  məktəbəqədər  dövrdə  təlim  oyun  formasında  qurulur  və  uşağın  şıltaqlığı, 
aqressivliyi  qəbul  olunurdu.    Zamanla  kiçik  məktəblidə  hafizə  inkişaf  edərək  öyrəndiyi  materialı 
müstəqil  şəkildə  yadına  salır,  materialı  mənimsəyir,  öyrəndiyi  tədris  tapşırıqları  arasında  müqayisə 
aparma,  eyni  zamanda  ümumiləşdirmə  kimi  qabiliyyətlərə  də  yiyələnir.  Buda  hafizənin 
məhsuldarlığını artırır. Hafizənin məhsuldarlığı nəticəsində  kiçik məktəblidə təlim fəaliyyəti zamanı 
özünə nəzarəti və öyrənmə zamanı özünə olan tələbkarlığı artır. Nəzərə almaq lazımdır ki, sistemsiz 
və  plansız  keçirilən  təlim  fəaliyyəti  kiçik  məktəblinin  təlim  fəaliyyətinə  dezadaptasiyasına  şərait 
yaratmaqla, eyni zamanda uşağın öyrəndiyi materialın 9-10 gündən sonra təxminən yarısının yaddan 
çıxmasına  səbəb olur. Hər bir şagird üçün xatırlama və yadasalma fərqli səviyyələrdə təşkil olunur 
Materialın  bir  neçə  dəfə  təkrarlanması,  xatırlanması  yolu  ilə  təlim  yükünün  öhdəsindən  gəlməyə 
imkan  verir.  Kiçikyaşlı  məktəblinin  hafizəsinin  inkişafı  ilə  öyrənilmiş  materialı  xəyalən  göz  önünə 
gətirir,  ona  uyğun  fərziyələr  irəli  sürür,  bir  sözlə  müvəffəqiyyətli  adaptasiyanı  təmin  edir.  Nəticədə 
şagirddə öyrəndiyi tədris tapşırıqlarını şüurlu olaraq analiz, sintez etmək qabiliyyəti yaranır.  
Nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  hafizənin  inkişafı  nəticəsində  kiçik  məktəblidə  problemləri  həll 
etmək,  çətinliyin  öhdəsindən  gələ  bilmək  kimi  müsbət  keyfiyyətlər  yaranır.  Hafizə  müstəqil 
funksiya olmayıb, uşağın daxili dünyasından, maraqlarından və istəklərindən asılıdır. 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.
 
Андреева Д.А. О понятии адаптация. //Человек и общество: ЛГУ, 1973.-300 c. 
2.
 
Александровская Э. М. Социально-психологические критерии адаптации детей к школе // 
Школа и психическое здоровье. -М.: Медицина, 1997.-123 c. 
3.
 
Коростелева.  Е.  Особенности  развития  памяти  у  младших  школьников  в  процессе 
oбучения  
4.
 
Гамезо, М.В М.В. Матюхина Возрастная и педагогическая психология.–М.:Просвещение, 1984 
5.
 
Qədirov Ə.Ə.Yaş psixologiyası.B.2008. 
6.
 
Leana  M.Z.  Üstün  zekalı  ve  normal  çocuklarda  yönetsel  fonksiyonlar  Londra  kulesi  testi) 
istanbul 2005. 
7.
 
Мухина В.С Возрастная психология. – М., 2004 
8.
 
Özyürek.  A.Altı  Yaşında  Bellek  Eğitimi  Verilen  Çocukların  İki  Yıl  Sonraki  Bellek 
Gelişimlerinin  izlenmesi.  Karabük  Üniversitesi,  Edebiyat  Fakültesi,  Karabük-Sosyal  Bilimler 
Enstetüsü Dergisi-2003 cilt 3 sayı. 
9.
 
Roebers.  B.  E,  &  Schneider,  C.  M.  (2005).  Children's  Memory  for  Educational  Television 
Programs, Psychologıe in Erzıehung Und Unterrıcht, 52(1):51-65. 
10.
 
Смирнов А.А. Психология запоминания. – М., 1948 

---

- 96 - 
ABSTRACT 
Aygun  Rustamova 
THE ROLE OF THE MEMORY IN THE TRAINING ACTIVITY OF THE 
PRIMARY SCHOOL-AGED STUDENTS 
 
“Adaptation”  is  a  system  in  ever  changing  conditions,  allowing  the  existence  of  a  control 
mechanism.  Noted  that  the  During  the  training  learning  to  adapt,  all  parameters    to  correct  the 
unpleasant  consequences  that  lead  to  sharp  changes  in  the  couplicated  process.  Adaptation  is  a 
complex process that in terms of the training of a younger pupils to  constantly adapt psyche. This 
process is usually depend the child`s integrations consent and  depends on the long –term effect of 
the event compliance  reseptor by changes in its activities. Adapted in  the training is occurs to the 
child as a result of the processes taking place in the department of the control analyzer. During this 
process  analyzer  viritant  to  adapt  learning  activities  the  small  pupils  preconditions  of  success  in 
training activities is an important conditions. 
Adaptation  is  a  complex  process  which  is  providing.  The  active  adaptation  small  school 
pupil`s  mentality  to  the  condition  of  school  teaching/  This  process,  usually,  is  depends  a  the 
adaptation of the pupil to the circumstances, the level of consensens and dissasificasion in his life. 
All these mental process are interrelated. Memory play an important role in the mental process. No 
mental activity can play a role within memory the framework of psychological concepts. the article 
reveals the peculiarities of development of memory in children of primary school age, revealed the 
specifics of memory in the aged. The purpose of the study is to determine the specific development 
of memory in adaptation to learning activities in the early school years 
 
РЕЗЮМЕ 
Айгюн Рустамова 
РОЛЬ ПАМЯТА ПРИ АДАПТАЦИИ УЧЕБНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ  
МЛАДШИЙ ШКОЛЬНОЙ ВОЗРАСТИ 
 
Aдаптация  –механизм  борьбы,  позволяющий  существованию  системы  в  постаянно 
меняющичся  условиях.  Отметим,  что  Адаптация  или    соответствие  состоит    из  изменений 
чувствительности раздражителей.Адаптация обучению – сложный процесс, вызывающий во 
всех  параметрах  резкие  изменения  для  исправления  нежелаемых  результатов.  Адаптация- 
сложный  процесс,  обеспечивающий  активной  соответствие  психики  младшего  щкольника 
неуклонным  условиям  школьного  обучения.  Этот  процесс  обычно  зависит  от  соответствии 
ребенка  условию,  от  уровня  согласий  и  недовольствий  его  жизни.  Событие  соответствия 
можно  обьяснить  изменениями,  присходящими  в  его  действии  во  время  длительного 
воздействия  раздражателя  рецептору.  Адаптация-  сложный  процесс,  обеспечивающий 
активной  соответствие  психики  младшего  щкольника  неуклонным  условиям  школьного 
обучения.  Этот  процесс  обычно  зависит  от  соответствии  ребенка  условию,  от  уровня 
согласий и недовольствий его жизни. Все психические процессы протекают во взаимосвязи. 
Никакой другой психический процесс не упоминается так часто в повседневной жизни и не 
находит  себе  с  таким  трудом  место  в  рамках  психологических  концепций,  как  память.  В 
статье  раскрываются  особенности  развития  памяти  у  детей  младшего  школьного  возраста, 
выявлена специфика памяти в данном возрасте. Цель исследования - определить конкретное 
развитие памяти в адаптации к учебной деятельностив младшем школьном возрасте 
 
 
   NDU-nun Elmi Şurasının 27 fevral 2018-ci il tarixli qərarı ilə çapa tövsiyyə  
  olunmuşdur. (protokol № 06).  
  Məqaləni çapa təqdim etdi: Pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent V.Rzayev
  
 

---