Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Yenə orada, s.552.
Yenə orada, s.561. Yenə orada, s.562. ” Yenə orada, s.563. ” İmam Qazaİi. İhyau Ulumid-Din. Cilt 3, İstanbul, 1974, s.7. 102 3. Şərq peripatetizmi. Aristotelçilik Şərq peripatetizminə (aristotelçiliyə) yol açan ilk ərəb filosofu
(təxm. 800-870) olmuşdur. O, Ptolemeyin və Evklidin əsərlərini yaxşı bilir, onların və Aristotelin fəlsəfi işlərini təhlil edərək, qeydlər yazırdı. O, Aristotelin belə bir fikri ilə razı idi ki, fəlsəfə «hər şey haqqında bilikdin>. Əl- Kindinin fikrinə görə, bu bilik insanın öz qabiliyyətinə görə şeylərin həqiqi təbiəti haqqındadır. Bundan başqa, insan ruhu hiss və ağıldan ibarət olduğu üçün fəlsəfə də iki hissəyə bölünür: ağıl əsasında əldə edilən bilik və hisslərsiz mümkün olmayan bilik. Bununla yanaşı əl-Kindi Allah kəlamını fəlsəfənin zirvəsi hesab edirdi. O, inandırırdı ki, heç bir filosof Həzrət Məhəmmədin sözlərində olduğu kimi yığcam, aydın, sadə və tam cavablar verə bilməz. İlahi sözlər (Quran) hər hansı insan məntiqindən yüksəkdir. Göstərmək lazımdır ki. Şərq peripatetizmi yeni platonçuluq, xüsusən müsəlman ilahiyyatçılığı ilə sıx bağlıdır. B.Rasselin obrazlı şəkildə dediyi kimi «...ərəblərin Aristoteli yeni platonçuluq paltarını daşıyın).^“* Əl-Kindidən başqa Şərq peripatetizminin ən görkəmli nü- m^əndələri əl-Fərabi, əl-Biruni, İbn Sina, İbn Rüşd olmuşlar. /"Böyük filosof, ensiklopedik alim, riyaziyyatçı və həkimf^/-
(870-950) Aristotel fəlsəfəsinin dərin bilicisi olmuş, onun fəlsəfi və elmi-təbii əsərlərinə geniş təfsir və izahlar yazmışdır. Onun fikrinə görə, dünya dərkediləndir və idrakın üç qaynağı var: hiss üzvləri, intellekt (zəka) və mühakin^ Hiss üzvləri və intellekt bilavasitə bilik verir, mühakimənin köməyi ilə şeylərin mahiyyəti dərk edilir. «İnsanı bütün heyvanlardan fərqləndirən xüsusiyyət onda olan ruhdur ki, bədən üzvləri vasitəsilə fəaliyyət göstərən güc ondan meydana gəlir; bundan başqa onda elə qüvvə var ki, bədən üzvlərindən asılı olmayaraq fəaliyyət göstərir; bu qüvvə ağıldır».^®
Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|