kret insanı, təfəkkür mədəniyyətinin ölçüsünü görürük.
Məsələnin qoyuluşundan asılı olaraq dil bizim üçün həm vasitə,
həm öyrənmə predmeti, həm də fəali)
7
ət məqsədi ola bilƏD).^**
XX əsrdə Böyük Britaniyada, ABŞ-da, Kanadada, həm də bir
sıra Avropa ölkələrində «linqvistik dönüş» adlanan hadisə baş
verdi, dil fenomeninə nəzəri marağın yeni dalğası qalxdı.
B.Rassel yazmışdır: «Mən hesab edirəm ki, dilin fəlsəfəyə təsiri
dərin və demək olar ki, dərkedilməz olmuşdun>.^* Bu sahədə
analitik fəlsəfə xüsusən fərqlənir. L.Vitgenşteyn göstərirdi ki,
təbii dillər məntiqi formalan gizlətdiyi, kölgədə saxladığı üçün
«yalançı problemlərin» mənbəyi olur. Analitik fəlsəfədə riyazi
məntiq dili nümunəvi dil sayılır. Vena dəməyi dili, xüsusən elm
dilini təhlil etmək ənənəsini davam etdirir. Məntiqi pozitivizm
çərçivəsində «vahid elm» ideyası və ideal dil yaratmaq vəzifəsi
irəli sürülür.
XX əsrin 30-cu illərində R.Kamap elm dilinin məntiqi sin-
taksisi problemini irəli sürür. Elm dilinin yenidən qumiması təbii
dilə yaxınlaşmaq vəzifəsi kimi başa düşülür.
Bir çox filosoflar hesab edirlər ki, həm nəzəri, həm də praktiki
fəlsəfə dilin təhlili ilə qırılmaz bağlıdır; başqalan isə deyirlər ki,
fəlsəfə bütövlükdə dil fəlsəfəsidir. Məsələn, alman filosofu
K.-O.Apel (1922) yazır: «Kəskin formada demək olar: «ilk
fəlsəfə» artıq «təbiət»in və yaxud «şeylərin mahiyyə- ti»nin
(ontologiyanın) tədqiq edilməsi olmadığı kimi, o həmçinin
«təsəvvürlər», «şüur anlayışları» və yaxud «ağıl» üzərində
refleksiya da (idrak nəzəriyyəsi də) deyil. O daha çox «dil
ifadələrinin» «əhəmiyyəti» və «mənası» üzərində refleksiyadır
(dilin təhlilidir). Buna əlavə etmək olar ki, yalnız «nəzəri fəlsəfə»
mənasında «ilk fəlsəfə» deyil, həm də «praktiki fəlsəfə», məsələn
«metaetika» kimi etika da metodiki olaraq dilin tətbiq
edilməsinin fəlsəfi təhlili vasitəsilə ifadə edilməlidir, deməli dilin
fəlsəfəsi olmalıdır.
Dostları ilə paylaş: 
